Gjuha shqipe, që prej periudhës së dokumentimit të saj në formën e shkruar, i është nënshtruar një evolucioni të vazhdueshëm. Që në veprat e autorëve të hershëm ruajtja, pasurimi dhe zhvillimi i gjuhës ka qenë një shqetësim kryesor.
Por si është gjuha shqipe në ditët e sotme? Cilat janë sfidat e saj përballë trysnisë së globalizmit?
Për të identifikuar problemet e gjuhës, gjuhëtarët kanë folur për të kuptuar më mirë se çfarë po ndodh me gjuhën sot.
Për studiuesen Mimoza Kore një ndër problemet e gjuhës është shpërdorimi nga ligjëruesit e saj.
“Gjuha jonë është pasuria më e madhe që kemi trashëguar, i vetmi shënjues etnik që bashkon gjithë shqiptarët, prandaj kujdesi për të i takon gjithë shoqërisë. Si shumë gjuhë të tjera edhe shqipja ka problemet e saj, të cilat herë vinë nga trysnia e jashtme, e herë nga shpërdorimi i ligjëruesve të saj”, shprehet Kore.
Kore thotë se një ndër sfidat më të dukshme është përdorimi i fjalëve të huaja dhe përftesat klishe të përdorura dhe nga intelektualë si politikanë e gazetarë, vetëm për t’i lënë mbresa publikut, pa u fokusuar te thelbi i asaj që kumtohet.
“Duke qenë se shqipja, veçanërisht dekadat e fundit, i është dashur të përballojë zhvillimin e përgjithshëm të shoqërisë sonë në planin e ekonomisë së tregut si dhe në atë të rendit të ri politik demokratik, ajo u pasurua dhe vazhdon të pasurohet me fjalë të brumit të shqipes, por fatkeqësisht edhe me fjalë të huaja të hyra pa kriter. Anglishtja lingua franca e kohëve të sotme po vërshon në gjuhën e të rinjve me leksema e shprehje gjuhësore. Një problem tjetër që vihet re, veçanërisht në moshat e reja, është përdorimi i përftesave klishe, pështjellim i mendimit jo i ndërtuar mirë gjuhësisht, dëshira për t’i lënë mbresa publikut (apo tjetrit) pa vënë në pah thelbin e asaj që do të kumtohet, e sigurisht shoqëruar kjo me ndërtime të pasakta sintaksore. Ndërtohen nga politikanë e gazetarë, fjali si në gjuhën e huaj jo sipas tipologjisë së gjuhës shqipe”, shprehet ajo ndërsa thekson se “Këto problemeve e të tjera si këto duhet t’i ndalë edukimi shkollor”.
Edhe për përgjegjësin e Departamentit të Gjuhës Shqipe dhe gjuhëtarin, Shezai Rrokaj, një ndër problemet që has gjuha shqipe janë fjalët e huaja si pasojë e hapjes së shoqërisë ndaj globalizmit.
“Ndryshimet politike e shoqërore e hapën shoqërinë shqiptare ndaj globalizmit, gjë u shoqërua me një trysni të madhe të fjalëve dhe strukturave gjuhësore të huaja në gjuhën amtare. Edhe për gjuhë e popuj të ndryshëm, në fazën e parë të hapjes trysnia goditëse gjuhësore e gjuhës ardhëse është më e fortë sesa aftësia qëndrestare e gjuhës pritëse”, shprehet Rrokaj.
Ai e vë theksin edhe te standardi i gjuhës shqipe që sipas tij duhen lënë mënjanë pasionet krahinoriste.
“Për çështje të së ardhmes së standardit dhe të reformave që synohen të ndërmerren është gjithaq e nevojshme krijimi i vetëdijes shoqërore për mënjanimin e debatit të rëndomtë apo pasionet krahinoriste, sikundër në disa raste edhe largimi prej ‘kokëfortësisë’ mbi padobinë e një reforme gjuhësore si dhe kthimin i këtij debati në institucione akademike dhe brenda konceptit të një shoqërie demokratike për aksesin publik të mendimit të grupeve të interesit”, vijon më tej ai.
Respektimi i të drejtave gjuhësore dhe problemet shqetësuese të gjuhës amtare, situata aktuale në të cilën gjendet, çdo vit sillen në vëmendje në Ditën Ndërkombëtare të Gjuhës Amtare.
Në kuadër të kësaj dite, ditën e djeshme më 21 shkurt në Kalanë e Tiranës u paraqitën edhe botimet më të rëndësishme të gjuhës shqipe të realizuara ndër vite.
Dita ndërkombëtare e gjuhës amtare u shpall nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në 1999 në përkujtim të protestave të studentëve të universitetit Dhaka, me origjinë nga Bengali, të cilët u konfrontuan me policinë pakistaneze për të mbrojtur gjuhën e tyre bengaleze si gjuhë zyrtare.
Prej kësaj date vendet anëtare të OKB-së organizojnë tubime promovuese dhe ndërgjegjësuese të natyrave të ndryshme në mbrojtje të diversitetit gjuhësor e kulturor të gjuhës amtare si dhe të shumëgjuhësisë brenda shteteve.
