109 vjet më parë, më 8 gusht 1913, lindi Vedat Kokona, shkrimtar, përkthyes dhe leksikolog shqiptar, i shekullit XX, i njohur edhe për fjalorët e tij dygjuhësh anglisht-shqip dhe frëngjisht-shqip dhe për kontributin e tij në leksikologjinë dhe leksikografinë shqiptare.
Lindi në Izmir, nga një familje qytetare gjirokastrite. I ati, Elmazi, ishte avokat. Më 1920 u kthye në Tiranë, ku kreu shkollën fillore dhe më pas vijoi mësimet në Liceun e Korçës.
Gjatë studimeve në këtë shkollë, më 1935, Kokona fitoi çmim në një konkurs letrar: një aparat fotografik Kodak, që e ëndërronte, dhe një botim i bukur poezish të Lamartenit. Po atë vit nisi studimet e larta në Paris, Francë për drejtësi, ku ndenji deri në fillim të vitit 1939.
Me t’u kthyer në Shqipërinë e pushtuar, punoi si mësues i gjuhës frënge në po atë shkollë të mesme të Korçës, ku kishte qenë nxënës. Më 1941 u transferua në Gjimnazin e Shtetit në Tiranë, ku dha mësim për një vit.
Për shkak të trysnisë politike dha dorëheqjen më 1942 dhe i hyri profesionit të tij të fillimit, avokatisë. Në shkurt të vitit 1944, së bashku me Mitrush Kutelin, Nexhat Hakiun dhe Sterjo Spassen, themeloi dhe kryesoi redaksinë e së përdyjavshmes “Revista letrare”, jetëshkurtër, por me ndikim në jetën kulturore, e cila më pas do të damkosej si fashiste.
Në vitet e para të pasluftës, i padëshirueshëm si avokat, ai iu kthye punës si mësues i frëngjishtes në një shkollë të mesme në Tiranë, kurse nga vitit 1949 deri më 1965 punoi si përkthyes në Shtëpinë Botuese Shtetërore “Naim Frashëri”.
Nga 1965 e derisa doli në pension dha frëngjishten në Universitetin e Tiranës. Si fryt i çmimit që fitoi në vitin e fundit të liceut, udhëtoi në Itali, Gjermani, Suedi dhe Danimarkë.
Pas këtyre udhëtimeve do të shkruante dhe botonte ditarin me shënime udhëtimi “Nga Tirana në Stokholm”, Tiranë 1935, një nga librat e parë të këtij lloji të botuar në gjuhën shqipe. Gjatë luftës botoi dy vëllime me poezi, “Dritë dhe hije”, Tiranë, 1939, dhe atë me satira, “Shtatë prilli, Mussoliniada”, Tiranë 1943.
Si prozator, Kokona përmendet kryesisht për vëllimin “Yje të këputur”, Tiranë, 1940, përmbledhje e shtatë tregimeve me frymë moderniste, që e paraqitnin si një ndër prozatorët më të talentuar e më origjinalë të viteve të luftës, sipas Elsit. Ndër veprat e mëvonshme të Kokonës janë romani me dy pjesë “Me valët e jetës”, Tiranë 1961, 1965, dhe drama “Hijet e natës”, Tiranë 1966.
Përkthimin e parë e bëri që në vitet ’30 kur botoi në të përkohshmen “Illyria” me kryeredaktor Ernest Koliqin, poezinë “Njerëz të varfër” të Hygoit.Vedat Kokona përktheu shumë klasikë të letërsisë së përbotshme, si Pier Kornejin, Zhan Rasinin, Shekspirin dhe Tolstoin, Gorkin, Xhon Gollsuorthin, Dikensin, Aleksandër Bekun, Rabindranat Tagoran dhe Ernest Heminguejin, etj., si dhe hartoi fjalorët mjaft të kërkuar frëngjisht-shqip dhe shqip-frëngjisht.
Kokona ka sjellë në shqip rreth 15 mijë vargje nga poezia botërore. Ai ishte një nga përkthyesit kryesorë nga frëngjishtja, italishtja, anglishtja dhe rusishtja. Vedat Kokona mban titullin doktor “Honoris Causa” i Universitetit të Tiranës, dhe është nderuar me titujt e dhënë nga Republika Franceze “Kalorës i Urdhrit të Arteve dhe të Letërsisë” më 1995 dhe “Oficeri i Urdhrit të Palmave” më 1996.
