Një mision i vëzhguesve ndërkombëtarë, mbi 250, vëzhguan procesin e votimit, numërimit dhe tabelimit të zgjedhjeve që u mbajtën të dielën e 14 majit dhe gjetjet paraprake u bënë publike sot në mesditë nga OSBE/ ODIHR.
Notë pozitive mori administrimi i zgjedhjeve por shqetësim ishte keqpërdorimi i burimeve shtetërore, presioni dhe intimidimi i votuesve si dhe shitblerja e votës për të cilën ndërkombëtarët kërkuan marrjen e masave.
Shqetësim mbetet keqpërdorimi i burimeve shtetërore, presioni ndaj votuesve.
Audrey Glover: “Zgjedhjet vendore të 14 majit në përgjithësi u administruan mjaft mirë. Ishin konkurruese dhe morën pjesë forcat kryesore politike, por procesi u karakterizua nga polarizimi i vazhdueshëm mes partive kryesore politike dhe një ndarje e thellë brenda opozitës.
Kandidatët arritën të bënin fushatë lirisht por çështjet me rëndësi për komunitetet vendore zor se u shfaqën gjatë kësaj fushate.
Rastet e keqpërdorimit të burimeve shtetërore në nivel qëndror dhe vendor, pretendimet për presion mbi punonjësit e sektorit publik dhe zgjedhësit dhe pretendimet për blerje votash ishin shqetësuese. Rastet e keqpërdorimit të burimeve shtetërore në nivel qëndror dhe vendor, pretendimet për presion mbi punonjësit e sektorit publik dhe zgjedhësit dhe pretendimet për blerje votash ishin shqetësuese”
Kritika për median
Ndër të tjera OSBE vlerëson si transparente punën e KQZ-së ndërsa media tha se favorizoi partitë kryesore
Audrey Glover: “KQZ e organizoi punën e tij “në mënyrë transparente dhe efikase por stabiliteti i komisioneve të niveleve më të ulëta u ndikuan negativisht nga zëvendësime të shpeshta të anëtarëve nga partitë kandidate.
Rregullat për mbulimin politik të fushatës favorizojnë partitë kryesore dhe përdorimi i shpeshtë nga media i filmimeve të partive në programet e lajmeve cënoi ndarjen e kohës gjithëpërfshirëse dhe objektive të transmetimit të fushatës”
Sa i takon ditës së votimit e cilëson si ditë paqësore “por u ndikua negativisht nga raste të shumta të ndërhyrjeve partiake në këtë proces dhe probleme teknike proceduriale. Votimi në grup dhe probleme me fshehtësinë e votës.”
Faktet e OSBE/ ODIHR
-Fushata u dominua nga liderët e Partive duke marrë pak në konsideratë interesin e zgjedhësve
-Saktësi më e madhe në listën zgjedhore, megjithatë 40% e votuesve potencialë jetojnë jashtë vendit
-92 KZAZ, e 5212 të QV. Krijimi i komisioneve ishte problematikë për shkak të mos plotësimit të anëtarësimit nga partitë dhe zëvendësimeve të shpeshta
-Fushata ka qenë kryesisht paqësore, edhe pse pati sulme të forta verbale nga liderët e partive kundrejt njëri tjetrit të cilat ishin shpesh të rënda
-Përveç disa tubimeve të mëdha, fushata ka qenë relativisht e qetë
-Kandidatët nuk zhvilluan debate me njëri tjetrin por përdorën gjerësisht rrjetet sociale
Shqetësimet
– Lidhja e mediave me partitë politike shkakton ndërhyrje të drejtëpërdrejtë në autonominë editoriale dhe mungesën e burimeve të pavarura të lajmeve
-Përdorimi i pamjeve të përgatitura nga partitë për pasqyrimin e fushatës është shqetësuese sepse rezulton në reklama politike në lajme
– Ka pasur sulme ndaj gazetarëve. Media nuk ka bërë raportime për zgjedhjet.
– Fatkeqësisht fushata dhe pasqyrimi i këtyre zgjedhjeve vendore u përqëndrua më së shumti në politikën dhe partitë, veçanërisht jashtë Tiranës. Ky fokus reduktoi aftësinë reale për të bërë zgjedhjen e tyre në nivel vendor.
A ishin këto zgjedhje të lira dhe të ndershme?
Glover: “Është e vështirë të përshkruash zgjedhjet si të drejta, por ajo që duhet të ndodhë, nëse këto raste unë iu referova duhet të konkludohet nëse janë ndjekur procedura për të siguruar që manipulime të tilla dhe kërcënimet që njerëzit morën për të votuar në një mënyrë të caktuar, të gjitha këto duhet të ndalohen në një mënyrë apo në një tjetër. Njerëzit duhet të jenë të lirë të votojnë për atë që duan dhe jo të votojnë për dikë që u thuhet se duhet të votojnë. Shpresoj që masat të merren për të siguruar që manipulimi të marrë fund”
KiE: Munguan debatet e vërteta. Jemi të merakosur
Ndërkohë përfaqësuesi i Kongresit të Autoriteteve Vendore dhe Rajonale në Këshillin e Evropës, Stewart Dickson paraqiti këto gjetje:
“Jemi të merakosur se munguan debatet e vërteta dhe programet e vërteta politike vendore. Gjithashtu disa rekomandime të mëparshme të Kongresit mbeten të paadresuara. Do të përgatisim disa rekomandime që do ia adresojmë autoriteteve të Shqipërisë dhe do të paraqiten për miratim në sesionin e ardhshëm të kongresit në Strasburg në tetor.”
PE: Kandidatët u lanë në hije
Si pjesë e misionit të OSBE/ODIHR ishte dhe një delegacion nga PE
Sven Simon në emër të delegacionit të Parlamentit Europian për vëzhgimin e zgjedhjeve tha se përballja e drejtuesve të politikës la në hije kandidatët.
“Përballja e drejtuesve të politikës la në hije kandidatët. Gjithashtu duhet një frymë e re me të rinj. PE vuri re gjithashtu, pajisjen e id elektronik që jo gjithnjë funksionuan. Vëzhguesit panë edhe shumë njerëz jashtë qendrave të votimit që mund të quhej intimiduese. Megjithatë, duhej thelluar në çështjet vendore, kushte më të mëdha jetese, largimit e trurit nga vendi programet etj” tha Simon.
Delegacioni u përbë nga 4 anëtarë që përfaqësonin 4 grupe politike dhe tre shtete të ndryshme. Dakordësohet me deklaratën dhe gjetjet paraprake të misionit OSBE/ODIHR
A ishin këto zgjedhje të lira dhe të ndershme?
Glover: “Është e vështirë të përshkruash zgjedhjet si të drejta, por ajo që duhet të ndodhë, nëse këto raste unë iu referova duhet të konkludohet nëse janë ndjekur procedura për të siguruar që manipulime të tilla dhe kërcënimet që njerëzit morën për të votuar në një mënyrë të caktuar, të gjitha këto duhet të ndalohen në një mënyrë apo në një tjetër. Njerëzit duhet të jenë të lirë të votojnë për atë që duan dhe jo të votojnë për dikë që u thuhet se duhet të votojnë.
Shpresoj që masat të merren për të siguruar që manipulimi të marrë fund. Ne ishim vetë të shqetësuar për situatat, manipulimet që përmendëm. Shpresojmë që KQZ të bëjë diçka. Si KQZ është ai përgjegjës që të sigurojë që zgjedhjet janë realizuar në përputhje me ligjin. Janë ata përgjegjës për zgjedhje demokratike në vend. Nëse doni zgjedhje të tilla duhet që i gjithë kuadri ligjor të zbatohet dhe intimidimi dhe manipulimi të marrë fund.”
Sven Simon i PE: Është e vështirë të thuash që zgjedhjet kanë qenë të drejta apo jo. Pamë njerëz përreth QV që u dukën mjaft intimidues kur bëhet fjalë për burimet shtetërore dhe përdorimin e tyre. Vëmendja jonë u tërhoq nga aktivistët.
250 vëzhgues monitoruan diten e votimit
Këto janë zgjedhjet e 16-ta që ODIHR vëzhgon në këtë vend. Ekipi përbëhet nga 14 ekspertë nga 12 shete. Misioni u hap më 16 prill. Një javë më pas u bashkuan 24 vëzhgues afatgjatë. Pak ditë para zgjedhjeve u bashkuan vëzhgues të tjerë. Afro 250 vetë vëzhguan votimin e numërimin dhe tabelimin në ditën e zgjedhjeve.
Glover bëri të qartë se vëzhgimi ka të bëjë vetëm me standardet
“Kemi ardhur këtu pa ide të paracaktuar apo, axhendë fikse dhe kemi lënë faktet që të flasin vetë. Shqetësimi ynë është që zgjedhjet të mbahen sipas standardeve”
A është e mundshme që në zgjedhjet e ardhshme në 2025 të realizohet votimi elektronik kudo?
Glover: Mendoj se votimi elektronik rezultoi i suksesshëm edhe pse pati vështirësi. E kuptoj që shpresa dhe objektivi është që kudo të kemi votim elektronik në zgjedhjet e ardhshme.Është e nevojshme të trajnohen njerëzit dhe të ketë pajisje të posaçme. Në qendër të Elbasanit u realizua në kohë por në disa vende të tjera pati vështirësi sepse nuk u zhvilluan trajnimet e duhura. Le të shpresojmë që të kemi votim elektronik në të ardhmen dhe trajnimi të jetë më i mirë që votuesit të përdorin këto materiale
Duke u ndalur tek pajisjet e identifikimit elektronik Glover tha se kishte konstatuar konfuzion: Në disa raste nuk u bë veprime të thjeshta si fshirja e gjurmëve të një personi që të niste personi tjetër. Duhet të ketë më tepër pajisje të identifikimit në dispozicion.
Po këto zgjedhje ishin më të mira apo pak më të mira?
Ndihem keq kur iki nga Shqipëria. Më ka pëlqyer të qëndroj këtu, por nuk bëjmë krahasime mes zgjedhjeve” mbylli konferencën e saj Glover.
