Premtimi i Presidentit Donald Trump për ta bërë Amerikën “sërish të madhe” duket se ka sjellë një efekt të papritur, ai po bën në fakt sërish “Europën e madhe“.
Në fillim të mandatit të tij të parë, Bashkimi Evropian ndodhej në një gjendje të brishtë. Besimi i qytetarëve ndaj unionit kishte rënë në nivele historike, Mbretëria e Bashkuar sapo kishte votuar për t’u larguar, dhe ekonomia evropiane po përpiqej të rimëkëmbej pas krizës globale financiare, që kishte shkaktuar kriza borxhesh në shumë vende të BE-së.
Megjithatë, nga viti 2016 e këtej, gjendja ka nisur të përmirësohet. Në muajt e fundit, perceptimi publik ndaj Bashkimit Evropian është përmirësuar ndjeshëm. Niveli i besimit është afruar me maksimumin e dy dekadave të fundit. Udhëheqësit e BE-së kanë nënshkruar marrëveshje tregtare me ekonomitë në zhvillim të shpejtë si Indonezia, kanë nisur një plan të përbashkët për mbrojtjen, dhe madje edhe Britania, pas largimit nga unioni, ka arritur një marrëveshje për të rivendosur marrëdhëniet.
Pavarësisht kësaj, BE-ja vazhdon të përballet me sfida reale si: popullsia po plaket, rritja ekonomike mbetet e ngadaltë dhe kritikat ndaj burokracisë dhe mungesës së fleksibilitetit janë shtuar, veçanërisht nga lëvizjet populiste. Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, është përballur me kritika për përpjekjet për të reformuar buxhetin e përbashkët.
Megjithatë, edhe në vende tradicionalisht skeptike ndaj BE-së, si Danimarka, që ka kundërshtuar shpesh politikat e përbashkëta fiskale apo kufitare, qëndrimet po ndryshojnë. “Mbështetja për Bashkimin Evropian nuk ka qenë kurrë më e lartë”, u shpreh ministrja daneze për Çështjet Evropiane, Marie Bjerre. Në një sondazh të fundit të kryer për Komisionin Evropian, 74% e danezëve thanë se kanë besim te BE-ja, nga 63% që ishte pesë vite më parë, një rritje që është reflektuar edhe në vende të tjera anëtare.
Kjo rritje e mbështetjes nuk i atribuohet vetëm politikave të Trump. Reagimi i përbashkët ndaj pandemisë së COVID-19, përfshirë sigurimin e vaksinave, dhe pushtimi i Ukrainës nga Rusia në vitin 2022, i kanë shtyrë qeveritë evropiane dhe qytetarët të rimendojnë sigurinë kombëtare dhe të kuptojnë rëndësinë e bashkëpunimit.
Megjithatë, retorika e ashpër e administratës Trump ndaj aleatëve evropianë ka ndikuar ndjeshëm. “Kemi pasur gjithmonë një marrëdhënie të fortë me SHBA-në”, tha Bjerre. “Por tani përballemi me tarifa të padrejta dhe akuza se nuk jemi aleatë të mirë. Kjo bën që ne të kthehemi më shumë drejt BE-së”.
Presidenti Trump ka kërcënuar të pushtojë Grenlandën, ka vendosur tarifa të larta për mallrat evropiane dhe ka sugjeruar se SHBA nuk do të ndihmojë vendet evropiane që nuk kontribuojnë mjaftueshëm për mbrojtjen e tyre. Ai ka deklaruar gjithashtu se BE-ja u krijua për të “shfrytëzuar” Amerikën. Një tarifë e re 30% ndaj mallrave evropiane, e paralajmëruar për muajin gusht, ka alarmuar zyrtarët evropianë, të cilët thonë se kjo do të dëmtonte seriozisht tregtinë transatlantike.
Kjo situatë i ka afruar më shumë vendet evropiane me njëra-tjetrën. “Po rritet ndërgjegjësimi se në fund të ditës, të gjitha vendet evropiane janë të vogla”, tha Jörn Fleck nga Këshilli Atlantik. “Evropa duhet të qëndrojë e bashkuar dhe të bashkojë burimet”.
Si përgjigje ndaj sfidave të sigurisë dhe kërkesave të SHBA-së për më shumë angazhim ushtarak, vendet e BE-së kanë rritur shpenzimet për mbrojtjen. Në mars, Komisioni Evropian prezantoi një plan prej 150 miliardë eurosh për prokurime të përbashkëta ushtarake, ndërsa u lejua fleksibilitet buxhetor për shtetet që duan të investojnë më shumë në këtë sektor.
Bashkëpunimi ndërmjet vendeve anëtare është forcuar ndjeshëm. Gjermania dhe Franca po bashkëpunojnë ngushtë, veçanërisht pas zgjedhjes së Friedrich Merz si kancelar i Gjermanisë. Madje edhe Britania e Madhe po kërkon të përfshihet në planin e përbashkët të mbrojtjes.
“Evropa ndjehet papritur e pambrojtur”, tha Matthias Matthijs nga Këshilli për Marrëdhënie me Jashtë. “Ka kuptuar se duhet të mbështetet më shumë te vetja”.
Krahas sigurisë, kërcënimet tregtare nga SHBA i kanë dhënë një rol edhe më të rëndësishëm BE-së. Duke vepruar si një bllok me 27 shtete, BE-ja ka më shumë peshë se çdo vend anëtar më vete në negociatat tregtare. Edhe pse në fillim kishte frikë se disa vende mund të kërkonin marrëveshje dypalëshe me SHBA-në, pjesa më e madhe ka qëndruar e bashkuar.
Një shembull i qartë është kryeministrja italiane Giorgia Meloni, e cila pavarësisht prejardhjes së saj nga e djathta ekstreme dhe kritikave ndaj BE-së në të kaluarën, ka mbajtur një qëndrim të qartë pro-evropian. Pas kërcënimit të Trump-it për tarifat, ajo shkroi: “Evropa ka forcën ekonomike dhe financiare për të mbrojtur pozicionin e saj dhe për të siguruar një marrëveshje të drejtë. Italia do të bëjë pjesën e saj”.
Presidentja von der Leyen ndërkohë po përpiqet të forcojë marrëdhëniet tregtare me partnerë globalë si Meksika, Koreja e Jugut dhe Indonezia. Presidenti i Indonezisë, Prabowo Subianto, u shpreh së fundmi në Bruksel: “E konsiderojmë Evropën një faktor shumë të rëndësishëm për stabilitetin global. Ndoshta jo të gjithë e pranojnë këtë publikisht, por unë po e them hapur: duam një Evropë më të fortë”.
Megjithatë, për BE-në sfidat vazhdojnë. Bisedimet me SHBA-në për të shmangur tarifat 30% duhet të përfundojnë para 1 gushtit. Po ashtu, BE-ja duhet të tregojë se është në gjendje të nxisë rritjen ekonomike në një kohë kur tregjet amerikane janë më të thella dhe Kina po avancon në teknologjitë kyçe.
“Na duhet një BE e re, më aktive, që merr pjesë në formësimin e rendit të ri botëror”, deklaroi von der Leyen për gazetën gjermane Die Zeit. Dhe ndonëse ka ende kritika, shumë vende vazhdojnë të presin në radhë për t’iu bashkuar unionit.
Si për të përmbyllur mesazhin, ajo shtoi me një thumbim të qartë ndaj SHBA-së dhe Rusisë: “Ne nuk kemi oligarkë apo ‘bros’ që vendosin rregullat”.
