Motivet e diellit në territorin ilir kryesisht i hasim në monumentet mbivarrore të trevave të caktuara në një interval kohor prej kapërcyellit të shekullit I deri në kapërcyell të shekullit III.

Trajtimi i tyre ka rëndësi, meqë ato kontribuojnë si në studimin e jetës shpirtërore të ilirëve, ashtu edhe në vazhdimësinë, përkatësisht trashëgiminë e tyre në monumentet e këtij karakteri te shqiptarët deri në ditët e sotme, shkruan sot Koha Ditore.

Motivet dominuese në Dardani

Në trevën e Dardanisë, këto motive zënë një vend me rëndësi në mesin e të gjitha motiveve lëndore që i hasim në këto monumente të periudhës romake. Zakonisht paraqiten në tipin e monumentit stelë, ku në më të shumtën e rasteve gjenden tek ato të pjesës jugore të kësaj treve, në rajonin e Shkupit, Kumanovës dhe të Pollogut (arealin e gjerë të Scupit antik), ndërsa më pak në ato të pjesës qendrore, në Kosovë (qendrat antike Ulpianum dhe Municipium DD te Soçanica) dhe asaj veriore, në rajonin e Nishit dhe Ravnës (qendrat antike Naissus dhe Timacum minus). Mirëpo në tri pjesët përbëjnë grupin më të madh të atyre astrale, ku paraqiten në tri forma kryesore, zakonisht vetëm një dhe shumë rrallë në komponime, por gjithnjë të skalitura në pjesën e sipërme të stelës.

Në më të shumtën e rasteve janë në formë të rozetës me rrema të lakuar – spiraloide, e cila në pjesën më të madhe është me katër dhe tre rrema, që në të vërtetë paraqet svastikën dhe trikuetrin me rrema të lakuar. Duke zënë tërë pjesën qendrore të frontonit si motiv i vetëm zbukurues i tij, në më të shumtën e rasteve e hasim në stelat e territorit të Skupit. Kurse shumë rrallë paraqitet me shumë rrema, që gjendet vetëm në një stelë të këtij territori (fig. 1) dhe në dy sosh nga pjesa qendrore dardane.