Bota
Ja sa kohë u duhet syve që të përshtaten plotësisht me errësirën
Së pari, është e pamundur të shohësh diçka në errësirë totale.
Errësira totale nënkupton mungesën e dritës, ndërsa të parit varet nga drita. Është mjaft e rrallë të ndodhesh në një situatë me errësirë totale, qoftë edhe natën. Dritat e qytetit që reflektojnë retë, fenerët e makinave, hëna, yjet, madje edhe shkëlqimi i ajrit në qiell të natës – e mbushin natën me dritë të zbehtë. Shumica e përvojave me errësirën janë në të vërtetë raste të errësirës së pjesshme; ku ka akoma një sasi të vogël drite të pranishme. Me kalimin e kohës së mjaftueshme, sytë e njeriut mund të përshtaten që të shohin nivelet e ulëta të dritës të pranishme në errësirë të pjesshme.
Sytë e njeriut duan disa orë për t’u përshtatur plotësisht me errësirën dhe për të arritur ndjeshmërinë e tyre optimale ndaj kushteve të dritës së ulët. Fitimet më të shpejta në ndjeshmërinë e shikimit bëhen në minutat e para pas ekspozimit ndaj errësirës. Për këtë arsye, shumë njerëz mendojnë se vetëm pas disa minutash, sytë e tyre kanë arritur ndjeshmërinë e tyre kulmore. Por disa orë pas ekspozimit në errësirë, sytë e njeriut vazhdojnë të përshtaten dhe të bëjnë fitime të vogla në ndjeshmëri.
Ka disa faktorë që kontribuojnë që sytë e njeriut të përshtaten me errësirën. Siç përshkruhet në tekstin shkollor Optometry: Techniques Science and Clinical Management, redaktuar nga Mark Rosenfield dhe Nicola Logan, tre faktorët kryesorë që ndikojnë në përshtatjen me errësirën janë: bebëza e syrit, qelizat konike dhe qelizat shufrike.
Public Domain Image, source: Christopher S. Baird.
Bebëza është vrima e errët afër pjesës së përparme të syrit tuaj që lejon dritën të hyjë në sy, në mënyrë që drita të formojë një imazh në pjesën e pasme (retinë). Irisi i cili e rrethon bebëzën, përmban muskuj që kontrollojnë madhësinë e bebëzës. Kur përballen me kushte kur drita është e zbehtë, bebëza zgjerohet. Ky zgjerim lejon sa më shumë dritë në sy, në mënyrë që ndjeshmëria të rritet. Kontributi i bebëzës në përshtatjen e syrit me errësirë zgjat vetëm disa sekonda deri në një minutë për t’u kompletuar.
Qelizat konike përgjatë retinës tuaj, janë përgjegjëse për shikimin e ngjyrave. Ngjashëm me një rrjet pikselësh në një aparat fotografik dixhital, një grup i gjerë i qelizave konike përgjatë retinës ‘zbulon’ copa të ndryshme të dritës me ngjyra që përbëjnë imazhin që ju shihni. Sytë e njeriut kanë qeliza konike të kuqe, të gjelbra dhe të kaltra. Të gjitha ngjyrat e tjera që ekzistojnë përjetohen nga njerëzit si përzierje e së kuqes, gjelbrës dhe së kaltrës.
Vetë qelizat konike mund të përshtaten me errësirë të pjesshme. Qelizat konike përmbajnë Rodopsinë, e cila është një nga shumë kimikalet e ndjeshme ndaj dritës. Rhodopsina është shumë e ndjeshme ndaj dritës dhe është kimikali kryesor që përdoret nga qelizat konike kur shihet në dritë të zbehtë. Problemi është se rhodopsina është aq e ndjeshme ndaj dritës, sa që nën nivelet normale të dritës, drita deformon dhe çaktivizon këtë kimikal. Pjesën më të madhe të kohës, kur jeni ‘të shoqëruar’ me dritë normale, rhodopsina në sytë tuaj është e çaktivizuar. Me ekspozimin ndaj errësirës, rhodopsina është në gjendje të rigjenerohet dhe riaktivizohet, duke u bërë përsëri e ndjeshme ndaj dritës dhe duke përmirësuar shikimin tuaj gjatë natës. Por ky proces i rigjenerimit kërkon kohë. Qelizat konike marrin rreth 10 minuta për t’u përshtatur në errësirë.
Së fundi, qelizat shufrike në sytë tuaj janë përgjegjëse për të parit bardhë e zi. Ata janë ‘goditësit përfundimtar’ kur bëhet fjalë për të parit në kushte të dritës së dobët. Qelizat shufrike në shytë tuaj arrijnë këtë vizion të shkëlqyeshëm të natës përmes disa mekanizmave:
1. Ashtu si konet, qelizat shufrike përmbajnë rhodopsin, kimikal që është shumë i ndjeshëm ndaj dritës. Në fakt, qelizat shufrike kanë më shumë në rhodopsin sesa qelizat konike, duke bërë secilën qelizë të vetme shufrike të jetë rreth 100 deri në 1000 herë më e ndjeshme se një qelizë e vetme e konike adaptuar plotësisht.
2. Ka shumë më shumë qeliza shufrike në retinë (100 milion) sesa ka kone (5 milion).
3. Disa qeliza shufrike lidhen me të njëjtin sinjal dalës (i njëjti interneuron). Ky fakt lejon që nivelet më të ulëta të dritës të zbulohen me koston e rezolucionit të imazhit.
4. Qelizat shufrike reagojnë ngadalë ndaj dritës (ato mbledhin dritë për periudha të gjata kohore). Kjo përgjigje e ngadaltë do të thotë që nivele më të ulëta të dritës mund të zbulohen me koston e ndjerë të ndryshimeve të shpejta në kohë.
Qelizave konike duhen disa orë për tu adaptuar plotësisht në errësirë. Astronomët ekspertë me sy të lirë e dinë mirë këtë fakt.
Përmbledhje: me ekspozimin ndaj errësirës, bebëzat tuaja zgjerohen për disa sekonda, kone tuaja përshtaten për 10 minuta dhe qelizat shufrike përshtaten plotësisht pas disa orësh.
Marrë nga: “Pyetjet shkencore me përgjigje befasuese”, pyetje të cilës i’u përgjigj Dr. Christopher S. Baird – profesor i Fizikës në Universitetin A&M të Teksasit Perëndimor.
Bota
10 shpikjet “Hi-Tech” më të bujshme të 2025-ës që po ndryshojnë botën
Viti 2025 ka sjellë një valë të re inovacionesh teknologjike që po ndryshojnë mënyrën si jetojmë, punojmë dhe ndërveprojmë me botën digjitale.
Revista prestigjioze TIME ka publikuar listën e saj vjetore “The Best Inventions of 2025”, ku përzgjodhi qindra produkte dhe teknologji me ndikim transformues.
Nga inteligjenca artificiale te robotika dhe pajisjet mjekësore të gjeneratës së re, këtu janë 10 shpikjet më të bujshme Hi-Tech të vitit.
1. Rabbit R1 – Asistenti portabël i gjeneratës së re

Një pajisje e vogël me IA të specializuar, që kryen detyra komplekse në emër të përdoruesit. Nuk ka nevojë për aplikacione – thjesht i kërkon dhe vepron në sekondë.
Burimi: TIME – Best Inventions 2025
2. Humane Ai Pin – Pajisja që zëvendëson telefonin

Një mini-kompjuter i veshshëm që projekton ndërfaqen në çdo sipërfaqe. Ai funksionon me komandë zanore dhe synon të reduktojë varësinë nga ekranet tradicionale.
Burimi: TIME
3. LIM X iRobot – Robot ndihmës për përdorim shtëpiak

Robot inteligjent për organizimin e shtëpisë, monitorim, pastrim të avancuar dhe ndihmë të personave me nevoja të veçanta.
Burimi: TIME
4. ProActiv Retract – Drón vetë-palosës për emergjenca
Një drón i ri që paloset automatikisht dhe nis fluturimin brenda sekondave, ideal për shpëtim në zona të vështira.
Burimi: TIME
5. NeuralSight 2.0 – Syze AR me IA të integruar
Syze të realitetit të shtuar që përkthejnë tekstin, identifikojnë objekte dhe projektojnë informacion në kohë reale.
Burimi: TIME
6. EcoCharge X – Bateri inteligjente që rikarikohet në 3 minuta
Një bateri ultratë shpejtë, e aftë të furnizojë pajisje shtëpiake dhe aparatura industriale.
Burimi: TIME
7. Medisync BioPatch – Sensor biometrik për diagnostikim të shpejtë

Një patch inteligjent që analizon parametrat shëndetësorë 24/7 dhe parashikon kriza shëndetësore përpara se ato të ndodhin.
Burimi: TIME
8. FoldCam Pro – Kamera e parë e palosshme 360°
Projeksione 3D, rezolucion ultra HD dhe kapacitet i avancuar stabilizimi – ideale për krijues përmbajtjesh.
Burimi: TIME
9. NanoClean Sphere – Pajisje nano-robotike për pastrim ajri

E përbërë nga mikro-robotë që neutralizojnë ndotësit në hapësira të mbyllura.
Burimi: TIME
10. AeroLink Urban – Drón personal për mobilitet urban
Një mjet fluturues i lehtë që synon të përdoret si “taksi ajrore personale” brenda qyteteve.
Bota
Presidenti i Kinës mban fjalimin e fundvitit: Në 2026-ën zotohem të bashkohemi me Tajvanin
Udhëheqësit botërorë kanë uruar qytetarët e shteteve të tyre për afrimine vitit të ri 2026, ndërkohë që të tjerë e shfrytëzojnë fjalimin e fundvitit për të dhënë mesazhe politike.
Presidenti i Kinës, Xi Jinping në fjalimin për Vitin e Ri në Pekin, u shpreh se në 2026 do të bashkojë Kinën dhe Tajvanin.
Duke folur një ditë pas përfundimit të stërvitjeve intensive ushtarake kineze rreth Tajvanit, Xi tha: “Ribashkimi i atdheut tonë, një trend i kohërave, është i pandalshëm”.
Kina pretendon se Tajvani, një ishull që vetë qeveriset, është pjesë të territorit të saj dhe është zotuar prej kohësh ta aneksojë atë, duke përdorur forcën nëse është e nevojshme.
Bota
“Gjermania po plaket!”, Merz u drejtohet qytetarëve: 2026-a është një pikë kthese për kombin tonë
Viti 2026 mund të shënojë një pikë kthese për Gjermaninë dhe për gjithë Evropën. Kjo ishte perspektiva e paraqitur nga Kancelari Federal Gjerman, Friedrich Merz, në fjalimin e tij tradicional të fundvitit, ku theksoi rëndësinë e këtij viti për të ardhmen e vendit dhe të kontinentit.
“Mund të jetë një vit në të cilin Gjermania dhe Evropa do të rimarrin në dorë paqen, lirinë dhe prosperitetin me forcë të përtërirë”, u shpreh Merz gjatë fjalimit.
Kancelari kujtoi një sërë reformash të ndërmarra nga qeveria e tij, duke përfshirë ndryshimet në shërbimin ushtarak, luftën kundër emigracionit të paligjshëm, uljen e burokracisë si dhe heqjen e të ardhurave bazë, të cilat janë zëvendësuar me sistemin e sigurimit bazë.
Duke iu referuar sfidave demografike, Merz theksoi se shoqëria gjermane po plaket dhe se brezi i “baby boomers” po i afrohet moshës së pensionit. Sipas tij, viti i ardhshëm do të jetë thelbësor për krijimin e një ekuilibri të ri në sistemet e sigurimeve shoqërore, që të përmbushë në mënyrë të drejtë nevojat e të gjitha brezave.
Ai u bëri thirrje qytetarëve që të mos udhëhiqen nga frika apo dekurajimi, por nga besimi dhe bindja se Gjermania ka aftësinë për të përballuar edhe sfidat më të mëdha.
Në fund, Merz kërkoi sërish durim nga qytetarët, duke pranuar se reformat nuk kanë dhënë ende rezultatet e dëshiruara. “Nuk është e mjaftueshme, por qeveria federale ka filluar punën e saj dhe jam i bindur se përfitimet do të vijnë, edhe pse do të kërkojnë kohë”, deklaroi ai.
-
UK2 days agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania2 days agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
Albania4 days agoShqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Albania4 hours ago“Wizz Air” le në mëshirë të fatit pasagjerët e linjës Londër-Tiranë
-
UK4 days agoRrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Sports2 days agoIsh-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
-
Albania2 days agoHetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
-
UK23 hours agoBllokohet hekurudha Angli-BE/ Probleme me energjinë elektrike, pezullohen udhëtimet për mijëra pasagjerë
