Bota
Katër ditë punë në javë? Holanda po e bën realitet
Për mbështetësit e javës katër-ditore të punës, nuk ka pothuajse asnjë problem të jetës moderne që kjo ide nuk mund ta zgjidhë, apo të paktën ta lehtësojë. Lodhjen nga puna? Po. Pabarazinë gjinore? Po. Papunësinë? Po. Emisionet e karbonit? Po. Nga ana tjetër, kundërshtarët shohin vetëm probleme: ulje të produktivitetit ekonomik, dobësim të konkurrencës së bizneseve, presion mbi shërbimet publike, dhe një etikë më të dobët pune.
Por, në vend që të debatojmë mbi këto parashikime ose të analizojmë në detaje rezultatet e testeve në biznese të veçanta, pse të mos hedhim sytë drejt një vendi që e ka ndjekur këtë rrugë prej kohësh, pa u vënë re shumë nga pjesa tjetër e botës?
Holanda ka përqindjen më të lartë të punës part-time nga vendet e OECD (Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik). Sipas Eurostatit, orët mesatare javore të punës për personat 20–64 vjeç janë vetëm 32.1, më të shkurtrat në BE. Po ashtu është bërë gjithnjë e më e zakonshme që punonjësit me kohë të plotë t’i përmbledhin orët në katër ditë, në vend që t’i shpërndajnë në pesë ditë pune, sipas ekonomistit Bert Colijn nga banka “ING”. “Java me katër ditë pune është bërë shumë, shumë e zakonshme,” tha ai. “Unë punoj pesë ditë, dhe ndonjëherë më kritikojnë për këtë!”
Gjithçka filloi me gratë. Deri në vitet 1980–2000, Holanda kishte një model tradicional ku burri siguronte të ardhurat. Kur gratë filluan të përfshiheshin në tregun e punës me role part-time, u krijua modeli “një e gjysmë” i fitimit të të ardhurave. Sistemi tatimor dhe përfitimet e shtetit e mbështetën këtë model.
Me kalimin e kohës, edhe meshkujt, veçanërisht ata me fëmijë të vegjël, kanë filluar të punojnë më pak. Përvoja e Holandës sugjeron se parashikimet për dëme ekonomike janë të ekzagjeruara. Pavarësisht orëve më të pakta të punës, Holanda është ndër ekonomitë më të pasura në BE sipas PBB-së për frymë. Kjo sepse më pak orë pune kombinohen me produktivitete të larta për orë dhe nivel të lartë punësimi: 82% e popullsisë në moshë pune ishte e punësuar në fund të vitit 2024, krahasuar me 75% në Mbretërinë e Bashkuar, 72% në SHBA dhe 69% në Francë.
Gratë, në veçanti, kanë norma të larta punësimi në Holandë, sidomos në krahasim me SHBA-të, ku orët e punës janë më të gjata. Gjithashtu, njerëzit në Holandë dalin në pension më vonë, që do të thotë se puna shpërndahet më gjerësisht në kohë dhe në shoqëri.
Por barazia gjinore ende nuk është arritur. Edhe pse fëmijët kanë tashmë një “ditë me babain”, gratë ende punojnë më shumë me orar të shkurtuar. Dhe edhe pse puna part-time nuk do të thotë domosdoshmërisht punë me pagesë të ulët, ajo sërish ndikon negativisht në karrierën e grave. Një raport i OECD-së në vitin 2019 tregoi se Holanda kishte performancë të dobët në disa drejtime të barazisë gjinore: vetëm 27% e menaxherëve ishin gra, një nga përqindjet më të ulëta në OECD.
Ekonomia po ashtu përballet me mungesa të fuqisë punëtore, sidomos në sektorë si arsimi, gjë që krijon një rreth vicioz, mungesa e stafit i bën oraret shkollore më të paqëndrueshme, duke e bërë më të vështirë për prindërit të punojnë me kohë të plotë.
Por nuk ka zgjidhje të thjeshta për edukimin dhe kujdesin. Nëse të gjithë do të punonin pesë ditë në javë, do të nevojiteshin shumë më tepër punonjës për kujdesin ndaj fëmijëve dhe të moshuarve, sepse më pak familjarë do të kishin kohë të kujdeseshin për të afërmit e tyre.
Colijn thotë se në teori, Holanda po e kufizon veten duke punuar më pak orë. Por shton: “Gjithashtu nuk do të propozoja një shoqëri distopike ku të gjithë punojnë më shumë se sa në Korenë e Jugut, vetëm për të rritur PBB-në.”
Përvoja holandeze tregon se një javë me katër ditë pune nuk është parajsë, por as një rrugë e sigurt drejt shkatërrimit ekonomik. Mësimi i vërtetë është se puna mund të organizohet dhe shpërndahet në shumë mënyra të ndryshme, gjithçka varet nga kompromiset që je i gatshëm (e gatshme) të pranosh, si brenda ekonomisë, ashtu edhe përtej saj.
Dhe përtej aspektit ekonomik, ka një argument që shpesh anashkalohet për javën katërditore: fëmijët në Holandë renditen si më të lumturit në botën e pasur./tvklan.al
Marrë nga “Financial Times”
Autoritetet shëndetësore në Shtetet e Bashkuara kanë lëshuar një paralajmërim urgjent pasi mijëra pasagjerë mund të jenë ekspozuar ndaj fruthit, sëmundjes më ngjitëse në botë, në aeroportin ndërkombëtar Neëark Liberty në New Jersey.
Sipas Departamentit të Shëndetësisë të New Jersey-t (NJDOH), një person i infektuar, jo rezident i këtij shteti, ka udhëtuar nëpër terminalet B dhe C më 19 dhjetor, mes orës 07:00 dhe 19:00, gjatë kulmit të udhëtimeve festive.
Zyrtarët paralajmërojnë se vendndodhja e saktë e personit nuk dihet, ndërsa po kryhet gjurmimi i kontakteve. Personat e ekspozuar mund të shfaqin simptoma deri më 2 janar 2026. Fruthi shfaqet me temperaturë të lartë, kollë, rrjedhje hundësh, sy të skuqur dhe skuqje të lëkurës, ndërsa mund të shkaktojë ndërlikime të rënda, si pneumonia dhe encefaliti.
Sipas CDC-së, në SHBA janë regjistruar mbi 2000 raste fruthi gjatë vitit 2025 dhe tre viktima, duke e bërë këtë shpërthimin më të madh që nga viti 1992.
Ekspertët fajësojnë rënien e normave të vaksinimit, duke theksuar se vaksina MMR mbetet mjeti më efektiv për parandalimin e sëmundjes. Autoritetet u bëjnë thirrje qytetarëve të vaksinohen dhe të kontaktojnë mjekun para çdo vizite shëndetësore në rast dyshimi për ekspozim.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky ka prezantuar një plan me 20 pika për t’i dhënë fund luftës me Rusinë, të cilin e ka cilësuar si “përpjekjen më të mirë” për arritjen e paqes. Drafti, i diskutuar së fundmi me përfaqësues të SHBA-ve dhe i paraqitur edhe ish-presidentit amerikan Donald Trump, konsiderohet rreth 90% i përfunduar, por mbetet ende i hapur për disa çështje kyçe.
Plani përfshin një sërë masash që synojnë stabilizimin e situatës në Ukrainë dhe parandalimin e një përshkallëzimi të ri të konfliktit.
Çfarë parashikon plani?
Mes pikave kryesore janë ngrirja e vijës së frontit, krijimi i një ushtrie të fuqishme ukrainase prej rreth 800 mijë trupash, e mbështetur financiarisht nga partnerët perëndimorë, si dhe vendosja e garancive të forta të sigurisë, të ngjashme me nenin 5 të NATO-s.
Gjithashtu, parashikohet anëtarësimi i Ukrainës në Bashkimin Europian, me kërkesën që të përcaktohet një afat i qartë për këtë proces. Kievi kërkon që kjo të jetë një garanci politike dhe strategjike për të ardhmen e vendit.
Siguria dhe garancitë ndërkombëtare
Plani përfshin një marrëveshje dypalëshe sigurie me Shtetet e Bashkuara dhe mbështetje ushtarake nga vendet evropiane, përfshirë mbrojtjen ajrore, tokësore dhe detare. Gjithashtu, parashikohet krijimi i një mekanizmi monitorimi për të shmangur rifillimin e luftimeve dhe për të garantuar respektimin e marrëveshjes.
Një tjetër element i rëndësishëm është lirimi i të gjithë robërve të luftës dhe civilëve të ndaluar, si dhe organizimi i zgjedhjeve pas arritjes së një marrëveshjeje paqeje.
Donbasi, nyja më e ndërlikuar
Rajoni i Donetskut mbetet pika më e vështirë e negociatave. Kievi refuzon çdo skenar që parashikon dorëzimin e territoreve të pushtuara dhe propozon krijimin e një zone të çmilitarizuar, ku të dyja palët të tërhiqen dhe siguria të garantohet nga forca ndërkombëtare.
Çështja e Zaporizhzhias
Një tjetër pikë e ndjeshme është centrali bërthamor i Zaporizhzhias, aktualisht nën kontroll rus. Zelensky propozon që ai të funksionojë si një “joint venture” mes Ukrainës dhe Shteteve të Bashkuara, me administrim të përbashkët dhe mbikëqyrje ndërkombëtare. Sipas tij, kjo do të garantonte sigurinë energjetike dhe do të shmangte rreziqet e një aksidenti bërthamor.
Qëndrimi i Moskës
Nga ana tjetër, Moska ka reaguar me tone të ashpra. Presidenti rus Vladimir Putin ka deklaruar se Perëndimi po përpiqet ta detyrojë Ukrainën të pranojë kushte të pafavorshme, ndërsa ka paralajmëruar se Rusia do të vazhdojë operacionet ushtarake nëse nuk arrihet një marrëveshje “e pranueshme”.
Putin ka theksuar se kontrolli i plotë i rajonit të Donetskut mbetet një nga objektivat strategjikë të Rusisë, duke e konsideruar atë një zonë kyçe për sigurinë dhe interesat e saj.
Kremlini tha se pajtohet me Presidentin e SHBA-së, Donald Trump, se bisedimet për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë janë në fazën përfundimtare.
I pyetur nga gazetarët nëse Moska ndan vlerësimin e Trump pas bisedimeve me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u përgjigj: “Sigurisht”.
Peskov refuzoi të komentojë mbi idenë e një zone të lirë ekonomike në Donbas ose mbi të ardhmen e termocentralit bërthamor Zaporizhzhia, i cili kontrollohet nga Rusia, duke thënë se Kremlini e konsideronte të papërshtatshme.
“Për momentin, nuk e konsiderojmë të nevojshme të japim detaje”, tha ai.
Sipas tij Ukraina duhet të tërheqë trupat e saj nga pjesa e Donbasit që ende e kontrollon nëse dëshiron paqe dhe se nëse Kievi nuk arrin një marrëveshje, atëherë do të humbasë edhe më shumë territor.
Putin dhe Trump folën të dielën përpara takimit të Trump në Miami me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskiy. Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha se një tjetër telefonatë ishte planifikuar shumë shpejt.
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Mijëra vetë të ekspozuar ndaj fruthit, alarm në një prej aeroporteve më të ngarkuar në botë
Kryetari shqiptar i komunës së Morbachut bëhet viral në Gjermani
Bujqësia po e humb peshën e saj në ekonomi, sektori në rënie të lirë
Berisha uron Kurtin për fitoren: Zgjedhjet, një sukses i vërtetë i demokracisë në Kosovë!
BE pret formim të shpejtë të institucioneve të reja të Kosovës
Zbulohet pas 12 vitesh, çfarë tha Michael Schumacher para se të aksidentohej
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
20 pikat e Zelenskyt për t’i dhënë fund luftës, Rusia kundër!
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
Autoboti i pastrimit të ujërave të zeza, po shpërndan ujë për qytetarët në Vlorë
Strakosha në formë të jashtëzakonshme, AEK-u gjen stabilitet. Garanci edhe për Kombëtaren
I dhanë mundësinë të krijojë qeverinë pa opozitën, Kurti mesazh falënderues për të gjithë votuesit e LVV: U jemi mirënjohës përjetë
Vlora 4 ditë pa ujë, kryetarja e bashkisë: Defekti, fatkeqësi natyrore. Ujësjellësi s’është në varësinë tonë, protestën po e bën opozita
Peskov: Rusia pajtohet me vlerësimin e Trump, bisedimet në fazën përfundimtare
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
Hetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Spitalet paralajmëruan se kriza e kujdesit në fund të jetës kërcënon trajtimin
Disidenti egjiptian kërkon falje për tweets, ndërsa konservatorët kërkojnë dëbim nga Mbretëria e Bashkuar
Përplasjet kufitare Taxhikistan-Taleban: Çfarë fshihet pas tyre, pse ndikojnë në Kinë?
Titujt e gazetave në UK
-
Albania12 hours agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
UK12 hours agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania2 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Sports11 hours agoIsh-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
-
UK2 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania13 hours agoHetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
-
Albania1 day ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
UK1 day agoPrinci William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim