Show - Biz
Nga dominimi në dëshpërim të thellë, si u zhyt Gjermania në moçal ekonomik
Ministria e Financave e shtetit jugor gjerman të Baden-Württemberg, shtëpia e gjigantëve si Bosch, Mercedes, nuk është një vend i keq për të hetuar ankthet e Gjermanisë. Vendi është i mbërthyer nga frika e deindustrializimit teksa po shkon drejt zgjedhjeve të parakohshme që duket e sigurt se do e largojë nga pushteti kancelarin socialdemokrat Olaf Scholz, nëse partia e tij nuk e shkarkon atë më herët.
Ministri Danyal Bayaz, shqetësohet se Gjermania ka shpërdoruar “dividendin e globalizimit” të 15 viteve të fundit, duke nënfinancuar sferën publike në një epokë me norma të ulëta interesi.
Tani që po përballet me një shtrëngim të energjisë, konkurrencën në rritje nga Kina dhe perspektivën që SHBA-ja e Donald Trump të vendosë tarifa 10-20% mbi importet, modeli i biznesit të vendit, frikësohet ministri, është “në kolaps”.
Bayaz ankohet për paaftësinë e Gjermanisë për t’u përshtatur me teknologjinë e re, pavarësisht nga pikat e saj të forta për sa i përket kërkimit dhe inxhinierisë. Ai vë në dukje se startup-i i fundit i madh i suksesshëm i Gjermanisë ishte SAP, një firmë softuerësh. Gjermania ka mbi 60 herë më shumë njerëz se Estonia, por vetëm 15 herë më shumë startupe në pronësi private me vlerë mbi 1 miliard dollarë.
Është një përsëritje e mërzitshme. Industria gjermane, veçanërisht firmat e saj të vogla dhe të mesme janë përqendruar në inovacionin në rritje, duke e lënë atë të papërgatitur për goditjet teknologjike si ardhja e automjeteve elektrike. Lidhjet komode midis biznesit, bankave dhe politikanëve ngjallën vetëkënaqësi dhe rezistencë ndaj reformave.
Respektimi dogmatik i rregullave fiskale çoi në ndryshkje të urave, në prishje të shkollave dhe në vonesa të trenave. Rritja në tregjet e huaja majmën fitimet (dhe të ardhurat e thesarit) të Gjermanisë për një periudhë kohe, por ai model i udhëhequr nga eksporti e la Gjermaninë të ekspozuar kur erërat e globalizimit u kthyen kundër.
Tani Gjermania, e cila vitin e kaluar zëvendësoi Japoninë si ekonomia e tretë më e madhe në botë, po korr atqë ka mbjellë. Është e vështirë të dallosh ndonjë rritje neto të PBB-së reale që para pandemisë. Parashikimet janë më pak të mira dhe nuk marrin parasysh rreziqet e një lufte tregtare Trumpiane.
Volkswagen, prodhuesi më i madh i makinave në Evropë, po bën thirrje për mbylljen për herë të parë të fabrikave në historinë e tij 87-vjeçare, gjë që mund të çojë në humbjen e deri në 30,000 vendeve të punës. Papunësia po rritet, ndonëse nga një bazë e ulët.
Çmimet e larta të energjisë, veçanërisht pasi Gjermanisë iu desh të largohej nga gazi rus pas pushtimit të Ukrainës nga Vladimir Putin në shkurt 2022, janë një ankth i zakonshëm midis firmave në një vend ku prodhimi ende përbën 20% të vlerës së shtuar bruto. Kjo mbetet pothuajse dyfishi i shifrës për Francën, edhe pse prodhimi industrial arriti kulmin në vitin 2018 dhe që atëherë është ulur më shpejt se kudo tjetër në BE (shih grafikun 1), veçanërisht në sektorët me intensitet energjie si prodhimi i çelikut.
Porositë janë ulur dhe investimet e planifikuara janë shtyrë ose zhvendosur jashtë vendit. Shefi ekzekutiv i Thyssenkrupp, një prodhues çeliku me humbje, ka thënë se Gjermania është “në mes të deindustrializimit”. Edhe shitësit me pakicë janë goditur. Pas pushtimit të Rusisë, Raoul Rossmann, i cili drejton një zinxhir farmacish me seli pranë Hanoverit që mban mbiemrin e tij, vizitoi degët e saj për të gjetur se si të kursehet në faturat e energjisë.
Ankesa të tjera përfshijnë mungesën e punëtorëve të kualifikuar ndërsa Gjermania po plaket, dhe shtresat e burokracisë, shumica e të cilave buron nga Brukseli, që Instituti Ifo në Mynih llogarit se i kushtojnë ekonomisë 146 miliardë euro në vit. Një zhvillim thelbësor, sipas Sander Tordoir i institutit të kërkimit Qendra për Reformën Evropiane, është ndryshimi i marrëdhënieve me Kinën.
Në vitet 2000 dhe 2010, Gjermania ishte në një pozicion të përkryer për të kënaqur oreksin kinez për makinat e saj, kimikatet dhe pajisjet e projektuara me saktësi: eksportet e mallrave në Kinë u rritën me 34% midis 2015 dhe 2020, edhe pse ato në vendet e tjera ranë.
Deri në vitin 2020 Kina ishte një importues neto i makinave, por vitin e kaluar ajo u bë eksportuesi më i madh në botë. Firmat kineze po shndërrohen nga klientë në konkurrentë dhe tashmë kanë ardhur për të kullufitur jo vetëm bukën e industrisë gjermane të automobilave, por edhe të industrive të mesme e të vogla.
“Historia me makinat është emblematike, por ka të bëjë edhe me makineritë dhe kimikatet”, thotë Tordoir.
Siç vë në dukje Clemens Fuest nga Ifo, Kina tani përbën vetëm 6% të totalit të eksporteve gjermane, me të njëjtin pjesë me Holandën fqinje. Por historia e Kinës nuk ka të bëjë vetëm me varësinë nga eksporti. Në një punim të ardhshëm për CER (Qendra për Reforma Evropiane), Tordoir dhe Brad Setser, një ekonomist në Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë, një institut amerikan, përshkruajnë se si “goditja e dytë nga Kina” mund të përkeqësojë problemet industriale të Gjermanisë.
Tregu i brendshëm i Kinës nuk mund të thithë më prodhimin e tepërt të prodhuesve të saj të subvencionuar nga shteti dhe ndërsa ata kërkojnë klientë jashtë vendit, suficiti tregtar i vendit është rritur ndjeshëm. Kjo paraqet vështirësi për firmat gjermane në vend dhe në tregjet jashtë vendit.
“Tregjet e drejtuara nga shteti në Kinë mund të ofrojnë nivele të paarsyeshme financimi për investimet kineze në kapacitete të reja, për më gjatë sesa shumë sektorë të industrisë gjermane mund të kenë aftësi pagesash”, shkruajnë dyshja.
Ndërsa eksportet gjermane drejt Kinës janë zvogëluar, Amerika ka ndërhyrë pjesërisht për të mbushur boshllëkun (shih grafikun 2). Disa kompani kanë përfituar nga mundësitë e krijuara nga shkëputja e Amerikës nga teknologjia kineze; të tjera janë pasuruar nga subvencionet e mëdha të iniciuara nga Akti i Reduktimit të Inflacionit.
Por Donald Trump rrezikon të ndryshojë këtë gjendje. Jo vetëm që tarifat amerikane duken në horizont – Bundesbank mendon se ato mund të ulin GDP-në e Gjermanisë me një pikë përqindjeje – por kufizimet e reja amerikane mund të godasin prodhuesit gjermanë që përdorin përbërës kinezë. Ato do përshpejtojnë gjithashtu përpjekjet e eksportuesve kinezë për të gjetur tregje alternative, përfshirë Evropën.
Industria gjermane ka qëndrime të ndara për Kinën, vëren një diplomat: ndërsa shumë kompani të vogla dhe të mesme (Mittelstand), veçanërisht ato të makinerive, mbështesin politikën e “reduktimit të rrezikut”, prodhuesit e makinave dhe konglomeratet si BASF po dyfishojnë angazhimin e tyre.
Volkswagen dhe BMW po planifikojnë investime të mëdha të reja në prodhimin në Kinë, ashtu si dhe firmat e pjesëve të makinave si Continental. Lobimi nga sektori i automobilave ndihmoi që Gjermania të ishte një nga vetëm pesë vendet që votuan kundër tarifave të BE-së për importet kineze të makinave elektrike në tetor.
Brenda qeverisë gjermane, ka tensione midis diplomatëve dhe agjentëve të sigurisë, të cilët duan të ndëshkojnë Kinën me kufizime tregtare për mbështetjen e saj ndaj luftës të Rusisë në Ukrainë, dhe atyre që shqetësohen se kjo është një masë që Gjermania me rritje të ulët nuk mund ta përballojë.
Fundi i fetishit
Historia e deindustrializimit është më e ndërlikuar sesa duket. Humbja e vendeve të punës në sektorin e prodhimit ndikon në produktivitetin tashmë të ulët të Gjermanisë. Megjithatë, vlera bruto e shtuar në prodhim ka mbetur e qëndrueshme, edhe pse prodhimi ka rënë.
Me fjalë të tjera, disa prodhues gjermanë mund të jenë duke prodhuar mallra më cilësore, edhe pse shesin më pak. Kjo “cilësi mbi sasinë”, siç e quan Deutsche Bank, sugjeron një të ardhme për firmat gjermane në teknologjinë e avancuar, përfshirë makinat luksoze. Gjermania gjithashtu ruan një përparësi në teknologjinë e gjelbër, përfshirë turbinat me erë dhe elektrolizatorët.
Megjithatë, kjo nuk mund të kompensojë humbjet në sektorë të tjerë. Gjermania duhet të kapërcejë “fetishin e industrisë”, mendon Moritz Schularick nga Instituti Kiel për Ekonominë Botërore. Industrive me konsum të lartë energjie nuk u është rritur kapaciteti prej dy dekadash. Sektori i automobilave ka humbur vende pune për gjashtë vite radhazi, dhe një kthesë duket e pamundur.
“Për vite ata besonin se ‘ne jemi më të mirët’, dhe papritur gjithçka mori fund,” thotë një zyrtar i BE-së.
Forca të thella strukturore po ndryshojnë modelin industrial të Gjermanisë. Bindja e gjermanëve se ekziston një alternativë ndaj të qenit Exportweltmeister (kampionë botërorë eksporti) është një proces që kërkon vite, jo muaj. Edhe kompensimi për rënien e tregtisë në vende të tjera është një maratonë: pavarësisht përpjekjeve më të mira të Gjermanisë, negociatat për tregti të lirë të BE-së me Mercosur, një bllok i madh tregtar i Amerikës së Jugut, kanë zgjatur për 25 vite. (Franca, ndër të tjera, vijon të kundërshtojë.)
Për disa, një mjet më praktik për të nxitur ekonominë do ishte reforma e një pjese tjetër të modelit gjerman që duket se nuk funksionon më: frena e borxhit, një veçanti e Kushtetutës që kufizon deficitin vjetor strukturor të buxhetit federal në 0.35% të prodhimit.
Kufiri i borxhit është një relike e një epoke të kaluar, thotë Max Krahé nga Dezernat Zukunft, një qendër kërkimore në Berlin, kur Gjermania mbështetej në deficitet e vendeve të tjera për të nxitur ekonominë e saj. Në një botë ku globalizimi ka ngecur, ky model nuk funksionon më.
Ndërkohë, kërkesat për investime publike në Gjermani – sipas një vlerësimi të gjerë, rreth 600 miliardë euro për një decade – janë bërë shumë të mëdha për t’u anashkaluar (shih grafikun 3). Përveç kësaj, do nevojiten fonde të reja për mbrojtjen. Këtë vit, Gjermania arriti më në fund objektivin e NATO-s prej 2% të PBB-së, por vetëm falë një fondi të veçantë që do skadojë së shpejti. Madje mund të nevojiten edhe më shumë për të qetësuar administratën e re Trump.
Për këto arsye, ekziston një ndjenjë në rritje se koalicioni i ardhshëm, ndoshta i udhëhequr nga Friedrich Merz, kreu i KristianDemokratëve të qendrës së djathtë, mund të jetë i hapur për një reformë modeste mbi borxhin. (Gjermania do mbajë zgjedhje në shkurt, pas shpërbërjes së koalicionit këtë muaj.)
Nëse kjo ndodh, thotë Tordoir, një bum investimesh mund të ndihmojë në kompensimin e humbjeve nga eksportet në periudhën afatshkurtër; nëse menaxhohen mirë, investimet në arsim, ku Gjermania mbetet pas vendeve të tjera, dhe në infrastrukturë mund të rrisin normën e rritjes afatgjatë të Gjermanisë.
Ekzistojnë shumë ide për reforma, duke përfshirë rritjen e kufirit të lejuar për deficitin (ose zëvendësimin e tij me udhëzime më të gjera), përjashtimin e investimeve publike nga kufijtë e huamarrjes, ose krijimin e fondeve jashtë buxhetit për infrastrukturë ose mbrojtje.
Megjithatë, duke qenë se bëhet fjalë për ndryshime kushtetuese, të gjitha këto do kërkonin një shumicë prej dy të tretave në dy dhomat e parlamentit. Dhe ka shumë gjasa që partitë ekstreme të kenë një pakicë bllokuese prej një të tretën në Bundestag pas zgjedhjeve të ardhshme. Për këtë arsye, SocialDemokratët në qeveri i kanë kërkuar Merz të mbështesë reformën tani, duke i dhënë partive pro-reformë numrat e nevojshëm. Deri tani, ai ka kundërshtuar ta bëjë këtë.
Thorsten Benner, drejtues i Institutit Global të Politikave Publike në Berlin, thotë se Gjermania ka kaluar nga “optimizmi i lehtë” i viteve të Angela Merkel në një “kurth dëshpërimi”, ku politika jofunksionale, kufizimet nga kufijtë e borxhit, mbiburokratizimi dhe mosbesimi publik forcojnë njëri-tjetrin. Ai shpreson që qeveria e ardhshme të veprojë si një “shkëputës për këtë qark”.
Kjo nuk duket e pamundur. Gjendja është bërë aq e zymtë, sa që, ndryshe nga gjashtë muaj më parë, ekziston një ndjenjë e re se ndryshimi i thellë është i pashmangshëm.
Ky do jetë sfondi i marrëveshjes së ardhshme të koalicionit, e cila mund të përfshijë një “pazar të madh”, ku Merz pranon ndryshime në kufijtë e borxhit nëse partnerët e tij bien dakord për ulje taksash ose reforma në sistemin e mirëqenies.
Por do ishte një ironi të zymtë nëse aritmetika parlamentare do pengonte ndryshimin, pikërisht kur kushtet për të janë përmbushur.
Beyoncé është shpallur miliardere nga Forbes, duke e bërë atë muzikanten e pestë që i bashkohet listës së njerëzve më të pasur në botë.
Ylli amerikan i është bashkuar një grupi elitar muzikantësh me pasuri 10-shifrore, raporton Forbes, përfshirë Taylor Swift, Rihanna, Bruce Springsteen dhe bashkëshortin e saj Jay-Z, të cilët revista e biznesit i liston si persona me një pasuri neto prej 2.5 miliardë dollarësh.
Më herët këtë muaj, Forbes vlerësoi pasurinë neto të Beyoncé-s në 800 milionë dollarë dhe parashikoi se ajo do të kalonte pragun e miliarderes për herë të parë pas viteve të suksesit.
Turneu i saj botëror “Renaissance” në vitin 2023 fitoi gati 600 milionë dollarë, duke e bërë atë një nga ikonat më të mëdha të muzikës pop në botë, së bashku me Taylor Swift.
Albumi i saj i vitit 2024, “Cowboy Carter”, i cili kontekstualizon rrënjët e zeza të muzikës country, u prit me vlerësime kritike dhe fitoi çmimin “Albumi i vitit” në “Grammy Awards”, hera e parë që Beyoncé fitonte çmimin prestigjioz, pavarësisht se ishte nominuar katër herë.
Forbes vlerëson se turneu Cowboy Carter, grumbulloi një total prej më shumë se 400 milionë dollarësh në shitje biletash dhe 50 milionë dollarë të tjerë në mallra të shitura në shfaqje.
Prej më shumë se një jave portali qeveritar e-Albania vijon të ketë probleme në ofrimin e shërbimeve për qytetarët dhe bizneset.
Këto probleme vijojnë të shfaqen ku sërish vështirësitë hasen si për qytetarët për të aksesuar platformën, por edhe për bizneset.
Në një njoftim që shfaqet në faqen zyrtare të e-Albania vijon të shfaqet njoftimi: Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile gjatë ditës së sotme do të realizojë një operacion mirëmbajtjeje dhe përmirësimi të sistemit elektronik të saj. Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile do të realizojë operacione mirëmbajtjeje dhe përmirësimi të sistemit elektronik të saj. Ju informojmë se gjatë këtyre proçeseve mund të ketë ndërprerje të përkohshme apo ngadalësime në marrjen e të dhënave përmes ndërveprimit me Regjistrin Kombëtar të Gjendjes Civile. Kërkojmë mirëkuptimin tuaj për çdo vështirësi të mundshme që mund të haset në përdorimin e shërbimeve publike online.
Pesë ditë më parë më parë Aleanca për Profesionistët e lirë e ka ngritur në tej si problem pasi bizneset nuk arrijnë të marrin shërbime apo kryejnë pagesa.
Ndërsa ka renditur problemet e hasura, Aleanca kërkon sqarime të mëtejshme.
“Këto platforma janë sot infrastruktura bazë për regjistrime, deklarime, aplikime, pagesa dhe përmbushje detyrimesh ligjore. Ndërprerja e tyre, qoftë edhe e përkohshme, krijon pasiguri juridike, vonesa procedurale, rrezik penalitetesh dhe kosto shtesë për bizneset dhe profesionistët e lirë, të cilët varen pothuajse tërësisht nga shërbimet digjitale.”
Fenomeni ngre pikëpyetje jo vetëm mbi qëndrueshmërinë teknike të sistemeve, por edhe mbi menaxhimin e riskut, kapacitetet e back-up-it, komunikimin institucional dhe mekanizmat alternativë që duhet të aktivizohen në raste të tilla.
Në këtë kontekst, vlerësojmë të domosdoshme: transparencë më të madhe mbi shkaqet e ndërprerjeve dhe kohëzgjatjen e tyre; forcimin e sigurisë, qëndrueshmërisë dhe redundancës së sistemeve digjitale; parashikimin e procedurave alternative dhe shtyrjen automatike të afateve ligjore në raste mosfunksionimi të platformave; komunikim të qartë dhe në kohë me përdoruesit, për të shmangur pasigurinë dhe keqinterpretimet”, thuhet në ankesën e tyre”.
Jo vetëm me bizneset por portali ka shfaqur vështirësi edhe për individët, si regjistrimi i fëmijëve të porsalindur në sistem si dhe aplikimet për pajisjen me mjetin e identifikimit apo rinovimet e pasaportave.
Kjo çështje kthehet në një problem këtë periudhë fundviti teksa rikthimi i emigrantëve në atdhe është i lartë dhe i shfrytëzojnë ditët e pushimit edhe për tu marrë me dokumentacione.
Sulmet digjitale në Shqipëri kanë ardhur duke u sofistikuar përgjatë 12 muajve të fundit. Shpeshherë ato ndodhin në forma të fshehta, por pasojat në integritetin e të dhënave apo sigurinë e qytetarëve janë të dukshme dhe problematike.
Një monitorim i BIRN për hapësirën digjitale në Shqipëri për periudhën kohore shtator 2024-gusht 2025 identifikoi 115 shkelje në total, ku kryesojnë përmbajtjet e dëmshme dhe sjelljet kërcënuese, të ndjekura nga shkeljet e të drejtave ekonomike dhe aseteve digjitale.
Më të prekurit nga këto shkelje janë qytetarët dhe grupet e aktivistëve, ndërkohë që autorët e këtyre sulmeve janë një pjesë të paidentifikuar.
Transferimi i pothuajse të gjitha shërbimeve publike në platformën digjitale qeveritare “e-Albania” përgjatë viteve të fundit është shoqëruar jo vetëm me avantazhe për qytetarët, por edhe me rrisqe përsa i përket mbrojtjes së të dhënave të tyre personale.
Sipas ekspertëve, shkeljet digjitale më të rrezikshme janë përqendruar në sulmet ndaj infrastrukturave kritike të vendit, dezinformimin dhe manipulimin zgjedhor, mashtrimet financiare digjitale, si edhe sulmet online ndaj aktivistëve dhe gazetarëve.
Orkidea Xhaferaj, hulumtuese dhe drejtuese e Departamentit të Politikave Digjitale dhe Inovacionit pranë SCiDEV, i tha BIRN se prej vitesh ka një trend rritës të sulmeve kibernetike në Shqipëri, gjë që reflekton trendin global apo tranformimin digjital që po ndodh në vend.
“Sulmet ndaj infrastrukturave kritike janë më të rrezikshmet, pasi impaktojnë shërbimet publike, dhe së dyti sigurojnë akses të keqbërësve në të dhënat personale dhe sensitive të qytetarëve në masë,” i tha BIRN Orkidea Xhaferaj, duke përmendur si shembull sulmin ndaj Bashkisë Tiranë në qershor 2025, që la pa shërbim mijëra qytetarë.
Daniel Prroni, hulumtues pranë Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) shtoi më tej se një tjetër trend shkeljesh digjitale në 2025 konsiston pikërisht në përhapjen e dezinformimit gjatë fushatës zgjedhore të zgjedhjeve parlamentare të vitit 2025.
“Një tjetër rrezik gjatë këtij viti ka qenë përhapja e dezinformimit dhe manipulimit të informacionit, veçanërisht gjatë fushatës zgjedhore përmes përmbajtjeve të gjeneruara me AI, pa etiketime apo transparencë, dhe përdorimin të bot-eve për të amplifikuar mesazhe politike”, i tha BIRN Daniel Prroni.
Fushata zgjedhore e zgjedhjeve parlamentare të Majit 2025 u karakterizua nga një sërë shkeljesh etike në hapësirën online.
Edhe pse partitë kryesore të vendit nënshkruan Kodin e Etikës për Fushatën Digjitale, shumica e tyre përdorën dhe shpërndanë video të gjeneruara me Inteligjencë Artificiale që patën si efekt bullizëm kibernetik dhe dezinformim ndaj kundërshtarëve politikë. Gjithashtu më shumë se 50 faqe të ndryshme anonime online u përdorën për propagandë politike.
Ekspertët pranojnë gjithashtu se gjatë vitit 2025 të dhënat personale dhe financiare të qytetarëve janë ndikuar ndjeshëm prej një serie sulmesh “phishing” që kanë shënjestruar financat e tyre, sulme të sofistikuara të cilat kamuflohen sikur vijnë prej institucione reale të vendit.
“Mashtrimet digjitale dhe sulmet ‘phishing’ janë bërë gjithnjë e më të vështira për t’u dalluar nga komunikimet legjitime të institucioneve apo operatorëve ekonomik legjitim përmes imitimit të domain-eve të institucioneve shtetërore dhe kompanive private”, i tha BIRN hulumtuesi i IDM, Daniel Prroni.
Të njëjtën gjë konfirmon edhe ekspertja Xhaferaj, sipas të cilës skemat e mashtrimit financiar kanë impakt të drejtpërdrejtë në jetën e qytetarëve.
“Shitja apo rrjedhja e të dhënave personale nga sulmet phishing ndaj qytetarëve rrit vulnerabilitetet për sulme të tjera ndaj tyre”, i tha BIRN Orkidea Xhaferaj.
Autoriteti Kombëtar i Sigurisë Kibernetike (AKSK) ka paralajmëruar disa herë qytetarët të tregohen të kujdesshëm ndaj këtyre tentativave të mashtrimit që targetojnë të dhënat dhe financat e tyre.
Një kategori tjetër që janë prekur nga shkeljet në sferën digjitale janë aktivistët e të drejtave të njeriut, gazetarët, apo anëtarët e komuniteteve vulnerabël, që vijojnë të jenë shënjestër e sulmeve të cilat jo pak herë konsistojnë edhe në kërcënime me jetë apo fushata linçimi që ndikojnë ndjeshëm në mirëqënien e këtyre personave.
Sipas Indeksit Botëror të Lirisë së Shtypit, Shqipëria renditet e 80 nga 180 vende, duke u theksuar se gazetarët janë viktima të akteve të indimidimit nga politikanët dhe krimi i organizuar.
Prroni i tha BIRN se këto sulme ndaj aktivistëve apo gazetarëve vijojnë të mbeten një shqetësim për lirinë e shprehjes.
“Kërcënimet dhe bullizmi kibernetik gjithashtu kanë përbërë një volum të lartë të shkeljeve. Qytetarët e angazhuar në publik dhe grupet e margjinalizuara janë sulmuar vazhdimisht online, shpesh nga njerëz të paidentifikuar”, tha Prroni për BIRN.
“Në thelb, këto sulme kanë synuar të krijojnë një klimë frike dhe presioni që nxit vetëcensurën e gazetarëve dhe shkurajon pjesëmarrjen e qytetarëve në jetë publike”, shtoi ai.
Ekspertët janë të mendimit se ndërgjegjësimi i qytetarëve ndaj këtyre sulmeve është hapi kyç në adresimin e kësaj situate.
“Ndërgjegjësimi dhe rritja e kapaciteteve të qytetarëve për phishing dhe mashtrimet online mbetet kyç për adresimin e situatës”, i tha BIRN Xhaferaj.
Ajo shtoi se edhe forcimi i kapaciteteve të mbrojtjes kibernetike vendore duhet të jetë prioritet për mbrojtjen e infrastrukturave lokale dhe të dhënave të qytetarëve.
Edhe hulumtuesi Prroni nga IDM theksoi rëndësinë e përmirësimit të legjislacionit me mekanizma më efektive hetimi kundër mashtrimeve digjitale apo harmonizimin me rregulloret e BE-së përsa i përket përdorimin të platformave digjitale.
“Nevojiten përmirësime thelbësore të legjislacionit kundër mashtrimeve digjitale dhe mekanizma më efektivë hetimi”, i tha BIRN Prroni.
“Gjithashtu duhet punuar për harmonizimin e akteve të BE-së që rregullojnë mjedisin digjital, posaçërisht DSA-së në lidhje me sjelljen e platformave digjitale dhe Aktin e Inteligjencës Artificiale në lidhje me përdorimin dhe përhapjen e materialeve të gjeneruara nga AI”, përfundoi ai.
Reporter.al
Ndryshim i rregullit të pozicionit jashtë loje, FIFA do që të favorizohen sulmuesit
Tragjedi në Prizren, humb jetën një fëmijë njëvjeçar si pasojë e zjarrit
Futboll mes “acarit”, lojtarët pijnë çaj në fushë
“Që kur mesazhet janë prova?”, Rama: “Shpërdorimi i detyrës” do të rishikohet
Beyoncé shpallet miliardere nga Forbes
“Kemi raketa Javelin dhe tre anije patrulluese”, Rama: Kemi sot ushtrinë më të mirëpaguar, ia kalojmë edhe Serbisë
Britania marrëveshje me Angolën dhe Namibinë për kthimin e emigrantëve
Britania e Madhe refuzon të njohë Somalilandin si shtet të pavarur
Zelensky mohon sulmin me dron ndaj rezidencës së Putinit
Ish-sulmuesi i Anglisë dhe Liverpoolit akuzohet për ‘ngacmim’, pas arrestimit të tij në prill
Shqipëria në histori! Nga fitorja në Serbi te shanset me Poloninë për Botërorin, 2025 në shifra e fakte
Si u krijua aleanca mes mafies shqiptare dhe karteleve të drogës në Meksikë
“Tageszeitung” e Berlinit: “Shumë njerëz në mbarë Evropën Juglindore dëshirojnë personalitete si Kurti si politikanë në vendet e tyre”
Bashkimi me euron do të kishte mbuluar koston e NHS-së
Faqet e para të Gazetave në UK
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
Hetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Emigrantët kthehen, por Shqipëria nuk i mban
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Mijëra vetë të ekspozuar ndaj fruthit, alarm në një prej aeroporteve më të ngarkuar në botë
Spitalet paralajmëruan se kriza e kujdesit në fund të jetës kërcënon trajtimin
Fqinji me Shqipërinë sapo shkroi historinë
-
UK1 day agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania1 day agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
Albania3 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Sports1 day agoIsh-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
-
UK3 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania1 day agoHetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
-
Albania2 days ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
Kosova19 hours agoKëta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes