Albania
Një delegacion ish-ambasadorësh të Shteteve të Bashkuara do të vizitojë Shqipërinë, Kosovën, dhe Maqedoninë e Veriut
Intervistë me Ambasadorin Timothy A Chorba, President i Këshillit të Ambasadorëve Amerikanë, përpara nisjes për në Ballkan
Nga Ruben Avxhiu
Më 5 maj, një delegacion i Këshillit të Ambasadorëve Amerikanë do të vizitojë Ballkanin Perëndimor, me ndalesa në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut. Delegacioni do të kryesohet nga Presidenti i Këshillit, Ambasadori Timothy A Chorba.
Këshilli është një institucion që mbledh ambasadorë jo të karrierës të Shteteve të Bashkuara. Ai numëron më shumë se 200 anëtarë, me një thesar kolektiv përvoje ambasadoriale që shtrihet mbi gjashtë dekada, në shërbim të njëmbëdhjetë presidentëve të SHBA-së.
Presidenti Timothy A. Chorba, i cili do të drejtojë delegacionin që po vjen në rajon, ka shërbyer si ambasador i Shteteve të Bashkuara në Singapor nga viti 1994 deri në vitin 1998. Ai e ka kaluar pjesën më të madhe të jetës së tij si Partner në firmën e njohur ligjore në Uashington, Patton Boggs, ku ka punuar që në vitin 1977.
Këshilli i Ambasadorëve Amerikanë është një ide e thjeshtë por gjeniale që grumbullon dhe institucionalizon përvojën e jashtëzakonshme të fituar nga vitet e shërbimit në poste të rëndësishme diplomatike në mbarë botën. Ky institucion ofron mbështetje të drejtpërdrejtë për Departamentin e Shtetit dhe Drejtuesit e Misioneve diplomatike amerikane në botë, “sponsorizon bursa për zhvillimin e liderëve të rinj për karrierë në diplomacinë publike dhe çështjet ndërkombëtare, si dhe zhvillon konferenca gjashtëmujore për anëtarët e Këshillit me tema nga çështjet aktuale ndërkombëtare.
Këshilli zhvillon diskutime të anëtarëve në tryeza të rrumbullakëta me ambasadorët e huaj në Shtetet e Bashkuara, organizon misione për mbledhje faktesh nga terreni jashtë shtetit, boton një revistë, dy herë në vit: “American Ambassadors Review”, administron platformën dixhitale të Këshillit “Ambasadorët Amerikanë Live!”, për komente mbi punët e jashtme dhe edukon publikun lidhur me çështje të politikës së jashtme që prekin interesin kombëtar”. (Më shumë rreth Këshillit të Ambasadorëve Amerikanë mund të lexoni këtu: https://www.americanambassadors.org/
Ambasadori Çorba u zgjodh President i Këshillit në vitin 2012. Krahas punës së tij të madhe si ambasador, ai numëron vite të shumta përvoje në praktikën juridike ndërkombëtare të korporatave, duke përfshirë marrëdhëniet me qeverinë, çështjet e politikave publike, transaksionet tregtare, çështjet tregtare, luftën kundër falsifikimit dhe kopjimit të prodhimeve, çështjet rregullatore, procese gjyqësore dhe financime, duke u shërbyer ndërmarrjeve shumëkombëshe amerikane dhe evropiane që bëjnë biznes në Amerikën e Veriut, Evropën Perëndimore, Amerikën e Jugut dhe Azi.
Ai u diplomua shkëlqyeshëm, magna cum laude dhe Phi Beta Kappa në 1968, nga Universiteti “Georgetown” në degën e Qeverisjes. Në vitet 1968-1969, studioi me Bursën “Fulbright” të Drejtën Ndërkombëtare dhe Marrëdhëniet Ndërkombëtare në Universitetin e Heidelbergut në Gjermani. Mbaroi studimet me një Doktoratë Juridike Universiteti i Harvardit në vitin 1972 dhe kaloi provimin për Avokat në Nju Jork në vitin 1973. Nga 1968 deri në 1986, shërbeu si officer rezervist i armëve të rënda në Ushtrinë Amerikane, duke arritur gradën Major.
Ambasadori Çorba lindi më 23 shtator 1946, në qytetin Yonkers, të shtetit të Nju Jorkut dhe u rrit në Qytetin e Nju Jorkut, ku u diplomua në shkollën e mesme “Regis”. (Mund të lexoni më shumë rreth jetës së tij këtu: https://www.americanambassadors.org/members/timothy-a-chorba)
Ai ka vizituar Shqipërinë në të kaluarën pas një ftese të Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë dhe të dy këshillat kanë ndërtuar një marrëdhënie pune. Gjatë kësaj interviste ai e çmoi shumë Këshillin e Ambasadorëve Shqiptarë, cilësinë e përbërjes dhe potencialin e tyre për të ndihmuar në fushën e diplomacisë dhe sigurisë në rajon.
Ambasadori Çorba pranoi me dashamirësi ftesën tonë për një intervistë me gazetën “Illyria” përpara udhëtimit të tij në Ballkan.
Ambasador Çorba, faleminderit për mundësinë e kësaj interviste me gazetën “Illyria”. Gjatë gjithë jetës suaj keni qenë i përfshirë në çështjet ndërkombëtare dhe për më shumë se një dekadë jeni duke shërbyer si President i Këshillit të Ambasadorëve Amerikanë. Cilat janë disa nga kontributet e Këshillit që ju bëjnë më shumë krenar?
Ndër kontributet e Këshillit për të cilat ne jemi më krenarë është programi ynë i Bursës Annenberg, i cili ofron programe akademike dhe mentorim ambasadorial për pjesëmarrësit në programin e praktikantit të kolegjit të Departamentit të Shtetit. Ky është një investim për të rinjtë universitarë më premtues të sotëm, nga të cilët do të dalin udhëheqësit e ardhshëm të Amerikës në arenën ndërkombëtare. Një tjetër nga programet tona është Bursa Davis, e cila ofron mentorim, si dhe trajnim në Universitetin e Kalifornisë Jugore për oficerët e Shërbimit të Jashtëm të SHBA-së që punojnë në çështjet publike.
Edhe ne kemi në Shqipëri Këshillin e Ambasadorëve Shqiptarë me të cilin duket se keni vendosur marrëdhënie bashkëpunimi. Cila është përshtypja juaj për këtë Këshill dhe cili është potenciali i tyre për të ndihmuar diplomacinë shqiptare dhe kauzën e paqes dhe përparimit në rajon dhe më gjerë?
Më kanë bërë shumë përshtypje përkushtimi dhe cilësia e lartë e anëtarëve të Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë të cilët i kam njohur në Tiranë si dhe në SHBA. Ambasadori Genci Mucaj, i cili ka shërbyer si ambasador i Shqipërisë në Turqi dhe si këshilltar për punët e jashtme i Presidentit të Shqipërisë, ka qenë një forcë shtytëse e palodhur në Zhvillimin e organizatës. Anëtarët e Këshillit janë shumë të arsimuar si dhe me përvojë dhe të sofistikuar në diplomaci dhe marrëdhënie ndërkombëtare. Këshilli dhe anëtarët e tij kanë potencial të madh për të përfaqësuar interesat e Shqipërisë dhe për të kontribuar në kauzën e paqes dhe përparimit jo vetëm në Ballkan, por edhe përtej rajonit. Shqipëria duhet të jetë krenare për këtë organizim.
Ju e keni vizituar Shqipërinë më parë, por tani po filloni një mision të ri në rajon. Cili është qëllimi i këtij turneu? Cili do të jetë itinerari kryesor dhe disa nga personalitetet që do të takoni?
Qëllimi i misionit tonë është të njohim delegacionin tonë të ish-ambasadorëve të SHBA-së me çështjet kryesore politike në rajon si dhe me historinë dhe pritshmëritë e tij për të ardhmen e tre vendeve që do të vizitojmë, përkatësisht Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut. Ne presim takime me ambasadat tona të SHBA-së në ato vende, si dhe me udhëheqësit e tyre të lartë politikë si dhe komunitetet e tyre diplomatike rezidente.
Si do ta vlerësonit marrëdhënien mes Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë? Çfarë do t’u sugjeronit atyre që punojnë për të përmirësuar dhe forcuar këtë marrëdhënie?
Këto pyetje janë disi të parakohshme, pasi delegacioni ynë nuk gëzon ende një njohje të thellë me Shqipërinë, Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, që shpresojmë ta përftojmë nga misioni ynë në rajon. Natyrisht, SHBA vlerëson mbështetjen e Shqipërisë si anëtare e NATO-s për rezistencën e kësaj organizate ndaj sulmit rus kundër Ukrainës, si dhe për ndihmën e Shqipërisë në strehimin e refugjatëve afganë në vazhdën e kolapsit tragjik të atij vendi. Kohët e fundit kam vënë re se interesi amerikan për të vizituar Shqipërinë është rritur me 57% këtë vit; mesa duket fjala për orientimin pro-amerikan të Shqipërisë po përhapet qartë në publikun amerikan.
Në nivel personal, nëse keni pak më shumë kohë: Pse zgjodhët të studioni dhe të punoni në çështjet ndërkombëtare? Sa e rëndësishme ishte kombinimi i arsimit tuaj me një diplomë juridike?
Pyetja juaj është një pyetje shumë e mirë që më bën të reflektoj mbi jetën time duke nisur nga gati gjashtëdhjetë vjet më pare, në kohën kur vendosa të ndiqja shkollimin tim universitar në Universitetin Georgetown në Uashington, D.C. Duke u rritur në Qytetin e Nju Jorkut, një qytet vërtet botëror në të cilin fliteshin të paktën tetëdhjetë gjuhë dhe ku kulturat dhe ambiciet e emigrantëve ishin normalitet, interesi im u zhvillua natyrshëm për të gjetur në botën e gjerë të çështjeve ndërkombëtare të ardhmen time. Universiteti “Georgetown” më dha mundësi për të hyrë në atë botë, shtoji këtu edhe një arsim të shkëlqyer në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe gjuhën gjermane, stazhet e korporatave në Stokholm dhe Mynih, si dhe një bursë Fulbright në Universitetin e Heidelbergut.
Sa i përket studimeve pasuniversitare për një diplomë juridike në Harvard, është e rëndësishme të mbani mend se ndryshe nga sistemet arsimore të shumicës së vendeve të tjera, në SHBA nuk je i detyruar të përqendrohesh në një fushë të ngushtë të ligjit, që në fillimet e arsimit universitar. Në vend të kësaj, katër vitet e kolegjit ofrojnë ekspozim të gjerë në një sërë disiplinash akademike, duke përfshirë gjuhët, historinë, filozofinë, shkencën, biznesin dhe letërsinë. Kurse pas kolegjit, mund të zgjedhësh të fillosh studimin më të përqendruar trevjeçar në drejtësi. Nga ana tjetër, arsimimi im juridik përfundimisht më hapi rrugë duke përfshirë punën në Kongresin e SHBA-së, Bundeshtagun gjerman, si dhe fillimisht në Wall Street, përpara se të transferohesha në Uashington, duke u specializuar përfundimisht në të drejtën ndërkombëtare tregtare duke përfaqësuar interesat e klientëve shumëkombësh si këtu në SHBA ashtu edhe jashtë saj. Diploma ime e drejtësisë në Harvard hapi rrugën për emërimin tim përfundimtar si ambasador i SHBA-së. Me të vërtetë më mundësoi “të shoh botën”, siç thotë një fjalë e urtë.
Cilat janë disa nga mënyrat se si ka ndryshuar konteksti në çështjet ndërkombëtare që nga koha kur keni filluar karrierën tuaj? Çfarë do t’u sugjeronit të rinjve që aspirojnë t’i bashkohen trupit diplomatik në ditët e sotme ose ëndërrojnë për një karrierë në drejtësi dhe çështjet ndërkombëtare?
Ndryshimi më i dukshëm në çështjet ndërkombëtare gjatë pesëdhjetë viteve të fundit ka qenë zhvillimi i telekomunikacionit dhe evolucioni i internetit. Për shembull, pesëdhjetë vjet më parë, telefonatat e brendshme dhe ato ndërkombëtare ishin të shtrenjta dhe nuk kishte celularë. Në të kundërt, sot me telefonat celularë komunikimi në mbarë botën është i disponueshëm, në çast, dhe i lirë. Me internetin, tërësia e njohurive, historisë dhe përvojës së grumbulluar të njeriut është në dispozicion, në majë të gishtave për këdo, vërtet në çdo moment. Po kështu, me email dhe mesazhe me tekst, komunikimi asinkron ndërpersonal ka rritur në mënyrë eksponenciale efikasitetin e komunikimit.
Kam vënë re marrëdhënien tuaj me Yonkersin dhe Nju Jorkun. Ekziston një komunitet i fortë shqiptaro-amerikan në Westchester. A keni ndonjë lidhje apo ndonjë përvojë me anëtarët e komunitetit tonë?
Që të jem i sinqertë, nuk kam. Unë kam lindur në Yonkers sepse mjeku obstetër i nënës sime kishte privilegje pranimi në Spitalin e Përgjithshëm Yonkers, por pak pasi linda atje më sollën në Bronksin e Veriut ku jetonin prindërit e mi dhe babai im ishte kirurg dhe mjek i përgjithshëm. Në vitet 1990, vumë re shqiptarët që po vendoseshin në atë pjesë të qytetit të Nju Jorkut, por më parë – dhe sigurisht kur isha djalë i ri– emigracioni shqiptar nuk ishte i dukshëm.
Çfarë roli mund të luajnë shqiptaro-amerikanët për të ndihmuar marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë, Kosovës dhe “lagjes shqiptare” në rajon?
Duke perifrazuar Presidentin John F. Kennedy, roli më i vlefshëm që mund të luajnë shqiptaro-amerikanët është të jenë amerikanë të mirë dhe të përqendrohen në edukimin e fëmijëve të tyre. Sa më shumë që të përparojnë ekonomikisht shqiptaro-amerikanët këtu në SHBA, aq më e madhe është mundësia që ata të investojnë sërish në Shqipëri, Kosovë dhe “lagjen shqiptare”, duke kontribuar kështu në zhvillimin ekonomik të Ballkanit dhe forcimin e këtyre vendeve. Nga ana tjetër, përmirësimi dhe prosperiteti ekonomik rrisin përkushtimin ndaj demokracisë.
Opinion Nga Ilir Kalemaj
Viti që lamë pas ishte i mbarsur me sfida të shumta lokale, rajonale dhe globale. Fillimisht së brendshmi pamë gremisje të mëtejshme të standarteve demokratike, korrupsion endemik, sistemik dhe kapilar që i shartuar me krimin e organizuar na rezultoi deri në kapje shteti, duke tejkaluar skenarët më të çartur hollivudianë. Rrugë të florinjta që avullojnë para shqiptarësh, verë që shkon në miliona euro dhe fluturon natën me qilim magjik, më shumë se 40 hajdutë që hanë dardhe dhe kumbulla pas shpine të Ali babës, konkurrentë që merren peng ditën për diell nga policia që pushteti do dhe plot thagma të tjera të cilat vështirë se bëhen dhe filma gjetkë.
Përsa i përket situatës në rajon, Kosovo gjendet mes një kapërcyelli epokal që paraqet sa sfida aq edhe mundësi. Një vit për t’u harruar politik, me tre palë zgjedhje përfshirë dy sojesh parlamentare, me rreth 50 votime për të zgjedhur vetëm kryeparlamentarin, me dështimin e vetdijshëm apo jo të Kurtit për të formuar qeveri, me një sjellje ngurruese dhe pa strategji të qartë opozitare për mos të lënë vendin pa qeveri, me palët politike që rrekeshin të përftonin kapital politik ndërkohë që republika e re ballafaqohej me kriza ekzistenciale. Përsa i përket faktorëve ndërkombëtarë, nga njëra anë kemi SHBA-në, e cila jo më larg se shtatori i këtij viti njoftoi për një pezullim të pacaktuar të dialogut të planifikuar me vendin si një shuplakë të drejtuar qeverisë kujdestare Kurti, ndërkohë që masat ndëshkuese (dhe në thelb të padrejta të BE-së) pritën vetëm fundin e vitit për t’u hequr duke i shkaktuar vendit një kosto jo të vogël financiare, ekonomike por edhe me pasoja sociale. Gjithsesi me zgjedhjet e sotme, shpresa është që republika e re e Kosovës të kthehet në shinat e normalitetit politik, qëndrueshmërisë institucionale, demokracisë përfaqësuese si e vetmja “lojë në qytet” dhe shtimit të ritmit të integrimeve euro-atlantike. Kjo do të jetë dhe barra e provës dhe testi i qeverisë së re që me shumë gjasa do të jetë qeveri koalicioni, ku shanset më të mëdha anojnë nga Vetvendosja si parti e parë për të krijuar qeveri kësaj radhe me partnerë një nga partitë kryesore të opozitës, me gjasë PDK-në.
Ndërkohë politikës së uljes në shumë karrige të Serbisë, duket se po i vjen fundi, pas sanksionimit të NIS, gjuhës së ashpër të Washingtonit ndaj Vuçiqit, ngrirjes së procesit të hapjes dhe përmbylljes së grupkapitujve të negociatave, qorrsokakut të vetdijshëm në lidhje me normalizimin dhe njohjen reciproke me Kosovën, krizën e brendshme si rezultat i protestave pa ndalim dhe ekspozimit të korrupsionit shtetëror. Nga ana tjetër, situata në Bosnjë-Herzegovinë duket e ngecur, me të vetmin zhvillim pozitiv “shuplakën” ndaj Dodik-ut dhe largimit të tij por edhe retorikës së ashpër separatiste që vendoste nën presion të vazhdueshëm Sarajevën dhe testonte limitet e institucioneve të brishta. Maqedonia e Veriut vijon të jetë e kushtëzuar nga Bullgaria përsa i përket procesit të integrimit evropian, ndërsa Mali i Zi merr notën e vetme kaluese në rajon në lidhje me shpejtësinë dhe cilësinë e reformave pavarësisht problemeve të brendshme politike, që mendohet se do t’i hapin rrugën e integrimit të plotë në BE në harkun e viteve 2028-2030.
Për Shqipërinë, ndonëse ky ka qenë premtimi elektoral i socialistëve të udhëhequr nga Rama, duket se nuk ka shans që kjo të ndodhë, pasi një sërë dështimesh edhe në raport me detyrimet karshi Brukselit kanë kushtëzuar procesin. Mjaft të përmendim dështimin për miratimin dhe zbatimin e direktivave dhe rregulloreve të BE-së për energjinë dhe vendimin në lidhje me këtë të Ministerialit të Energjisë së BE-së ku Shqipëria tashmë rrezikon përjashtimin nga Traktati i Energjisë apo hetimin e OLAF-it dhe ndëshkimin për fondet e keqdrejtuara (apo më saktë të përlara) të IPARD-it i cili e ka dëmtuar edhe më tepër një sektor që zë një përqindje të konsiderueshme të PBB-së dhe ushqen mijëra familje fermerësh të ndershëm shqiptarë. Ndërkohë që fermerët në mbarë BE-në janë ngritur në revoltë për drejtimin e politikave të përbashkëta bujqësore që kanë cënuar disi sigurinë e tyre, fermerët tanë përvec ndonjë proteste sporadike, kanë zgjedhur mesa duket të largohen nga fshati drejt metropolit apo larg në emigrim.
Por vëmendja ndaj rajonit është jo vetëm në kuadër të fazave të tyre të integrimit në Bashkimin Evropian dhe vëmendjen që merr nga Brukseli rajoni që prej dekadash është konsideruar si “kopshti i pasëm” i shtëpisë së BE-së. Kthimi i vëmendjes nga Washingtoni drejt rajonit përmes “Kapitullit F për Demokracinë dhe Prosperitetin e Ballkanit Perëndimor” në ligjin vjetor të mbrotjes së SHBA- NDAA 2026 ligjin vjetor të mbrojtjes së SHBA, ku Ballkani Perëndimor trajtohet si një hapësirë ku demokracia, korrupsioni, media, ekonomia dhe siguria kibernetike shihen si pjesë e të njëjtit problem strategjik, është një tjetër dritë shprese se mungesës së llogaridhënies nga autokratët e regjimeve klienteliste në rajon i ka ardhur fundi.
Përsa i përket ngjarjeve kryesore përqark globit, bota pa disa konflikte të vazhdueshme për të disatin vit si konflikti në Gaza, apo lufta Rusi-Ukrainë. Ndërsa për rastin e parë, plani i presidentit Trump me 20 pika duket se i ka dhënë një kornizë armëpushimi dhe mundësie të prekshme për një zgjidhje sado të dhimbshme të përkrahur nga shumica e shteteve të botës, plani i ri po 20-pikësh i dakordësuar së fundmi mes SHBA-së dhe Ukrainës pret të marrë miratimin e Federatës Ruse për të zgjidhur një konflikt thuajse 4-vjeçar, t’i jepte fund gjakderdhjes dhe humbjes së jetëve të çmuara njerëzore në konfliktin më të gjatë ndër-shtetëror në kontinentin evropian qysh prej luftës së dytë botërore.
Njëzet pikat e dakordësuara në planin e ri të paqes mes SHBA dhe Ukrainës dhe që pritet t’i propozohen zyrtarisht Rusisë janë një rrugëzgjidhje që do t’i hapte rrugën sigurimit të kufijve të jashtëm të BE-së, integrimit të Ukrainës në BE dhe rindërtimit të shpejtë të saj, garancive të sigurisë kryesisht nga SHBA por edhe nga BE, forcimit afatgjatë të marrëdhënies transatlantike brenda NATOs pavarësisht luhatjeve të muajve të fundit, si dhe krijimin e një klime besimi të domosdoshme për paqe afatgjatë dhe siguri rajonale.
Viti që po lëmë pas ka shenjuar dhe kriza të tjera që kanë prekur dhe disa nga arteriet kryesore të transportit, ka vështirësuar tregtinë botërore përmes bllokimeve të njëanshme, sanksioneve dhe tarifave, ka tjetërsuar dhe vështirësuar tregun e punës edhe për shkak të shpërthimit të investimeve në inteligjencë artificiale. Që një pjesë e mirë e parashikuesve e paralajmëron edhe një flluskë të mundshme përgjatë vitit që vjen dhe që ndeshet aktualisht me mungesë burimesh si tokë, ujë dhe energji.
Gjithashtu viti që po lëmë pas ka thelluar si kurrë më parë polarizimin socio-ekonomik me një hendek financiar që ndoshta nuk do të rikuperohet më, ku shtatë kompanitë më të mëdha kanë kaluar në vlerë dhe disa nga shtetet me ekonominë më të madhe ndërkohë që ka ashpërsuar dhe klimën politike në mbarë globin. Një vit që po rithekson nevojën e rikrijimit të sferave të influencës dhe që flet përherë e më tepër me gjuhën e diktatit të fuqisë dhe interesave shtetërore, siç në fakt ka qenë trajektorja e pjesës më të madhe të historisë politike njerëzore pavarësisht iluzionit të periudhave aftashkurtra pas luftërave botërore, qoftë asaj të parë, të dytë apo luftës së ftohtë. Një vit që ka theksuar gjithashtu nevojën për stabilitet çka e demonstron edhe rritja e pabesueshme e çmimit të arit, argjendit apo të patundshemeve në nivel global ndërkohë që ka shenjuar njëherazi edhe humbjet më të mëdha nga krimi kibernetik financiar që ka synuar kryesisht portofolet kripto.
Një zile paralajmëruese kjo dhe për nxitimin e politikanëve këtejpari që bëjnë thirrje të nxituara për fundin e cash-it në ekonomi ndërkohë që të dhënat e shqiptarëve duke nisur nga e-albania dhe akshi si gardian, janë dhunuar si kurrë më parë.
nga Mira Meksi Shkrimtare
Shënime mbi romanin ‘Engram’të Brunilda Zllamit
Shpesh kam thënë se për t’u mirëdrejtuar në xhunglën ngalakeqe të botimeve të sotme letrare, duhet feneri i filozofit cinik Diogjenit. Ndërsa ai kërkonte ‘njeriun’, sot kërkohet ‘libri letrar’. As me këtë fener në dorë nuk është e lehtë të gjendet. Mbetesh gjembaçve dhe drizave të botimit të gjithkujt që, me mendjelehtësi fëmijërore, a me shpresë se do të bëhet i pavdekshëm, i futet mjeshtërisë së tejvështirë të shkrimësisë, pa patur as më të voglën përgatitje, dhe pa asnjë grimcë talenti. Rezultati është një tmerr i vërtetë, i cili jo vetëm e ka qorollisur lexuesin, që po thyen këmbët hendekëve të librave të shkruar tmerrësisht keq, duke ia neveritur letërsinë shqipe, por edhe po dëmton rëndë gjuhën shqipe.
Në këtë panoramë të zezë të letërsisë së sotme shqipe, ka sigurisht libra të shkruar shumë mirë dhe mirë, që feksin si dritëza në errëtinë e kësaj panorama, dhe që japin shpresë për të ardhmen e letërsisë së gjuhës sonë. Ndër këto të pakta drita, për mua, është edhe romani më i fundit i shkrimtares së njohur Brunilda Zllami, Engram. Romani është realist, siç janë në përgjithësi romanet e kësaj autoreje, me elementë të shumtë dhe të spikatur të romanit psikologjik. Trajton tema, ngjarje, probleme dhe plagë të shoqërisë së sotme shqiptare, por edhe më gjerë – probleme që prekin vetë Njeriun.
Janë përsiatje mbi marrëdhëniet prind-fëmijë, mbi botë që nuk afrohen, përkundrazi: një baba që mundohet të formësojë jetën e të birit në çdo aspekt, sikur të ishte jeta e tij, apo ajo pjesë e jetës së tij që e kish dëshëruar pa e arritur dot kurrë. Duke e damkosur kësisoj jetën e të birit me fatkeqësi.
Janë përsiatje mbi hipokrizinë njerëzore, arrivizmin, moralin e nëpërkëmbur, etjen e shfrenuar për pushtet, për para- fëlligështia e njeriut e ngritur në lartësinë e vlerës në shoqërinë moderne shqiptare.
Janë përsiatje mbi dashurinë, të gjitha llojet e dashurisë: dashuritë e pamundura, të rrezikuara, dashuritë e zhbëra, ato të pavërteta, dashuritë e helmëta, dashuritë jetëshkurtra, dhe ato që lënë gjurmë të pashlyeshme në shpirt. Dashuritë që të shpëtojnë jetën dhe ato që të vrasin…
Janë përisatje mbi pendesën: ‘Pendimet janë të rënda. Si gurë të çrregullt futur në një trastë që je i detyruar ta mbash në supe…..Pendimet janë të hidhura. Si lot që nuk ke derdhur, si fjalë që s’kanë buruar prej teje, si ofshama që i ke mbytur brenda’.( Engram)
Janë përsiatje mbi përballjen e njeriut me sëmundjen, me pafuqinë, me bjerrjen e trupit dhe shpirtit, me humbjen e Kujtesës. Me keq se vetë vdekja.
Janë përsiatje mbi vetsakrifikimin për të mbrojtur me vdekje dashurinë që zhbëhet nga sëmundja.
Mjeshtre e zhbirimit të psikës njerëzore, Zllami prek tejzat e trurit, pret me bisturi, rrëmon lëndën gri për të gjetur djepin, skutën, matricën e Kujtesës. Engramin. ‘ Ku jetojnë kujtimet? Në mendje, shpirt, pafundësi? Janë vetëm pjesë e qenies sonë, apo një pjesëz e koshiencës universale? Çfarë është njeriu pa kujtime?’. ‘Çfarë janë engramët? Pyet autorja dhe përgjigja vjen: ‘Janë vendi ku ruhen kujtimet’( Engram)
Personazhet në roman janë të shumtë, gjallojnë në Londër dhe Tiranë. Autorja përdor një strukturë që ka dalë të jetë e suksesshme në romanet e saj: kapituj sërë-sërë ndërtojnë secili nga një personazh, të ri gjithsaherë, si rrezet e një dielli, që konvergojnë në diell, pra në një pikë – arena ku bashkëveprojnë me njëri-tjetrin.
Pjesa më e madhe e ngjarjeve rrëfehet në retrospektivë, me anë të kujtesës a kujtimeve. Pjesët onirike të librit, sentencat e tij mbi gjithë sa thamë më sipër, janë të mrekullueshme.
Larg së qeni optimist, romani të mëkon gjithsesi me shpresën, të cilën e vendos pikërisht në ENGRAM:
‘Kujtimet janë vetja jonë. Ato na mbajnë kur mund të biem, na ngrenë kur rrëzohemi, na kthejnë në jetë kur vdesim. Të endura nga engramët si fatkrijueset e dikurshme…Janë ato që shkruhen me bojën e yjeve që na krijuan, e mbeten edhe kur jemi larguar’.( Engram)
Romani ‘Engram’, i pazakontë, i rrallë në llojin e vet, ka një gjuhë të pasur dhe fort të limuar, një shqipe të stolisur me metafora dhe fjalëformime elegante, e cila është në gjendje të mbartë dhe të na përçojë emocione të mëdha.
Buxheti i shtetit po “vuan” nga një sëmundje kronike. Taksat mblidhen, por nuk shpenzohen. Të dhënat flasin se vetëm për muajin dhjetor fondet buxhetore që duhen të shpenzohen janë afro 2 miliardë euro. Ky përqendrim i fondeve vetëm në një muaj, për ekspertin e ekonomisë Albert Gajo, tregon anomali. I ftuar në emisionin E-ZONE, z. Gajo tha se shkaku kryesor vjen nga keqplanifikimi.
“Zbatimi i buxhetit me akte normative nuk është një tregues normal, është një tregues për një realitet anormal. Në plan të parë, kjo situatë vjen nga keqplanifikimi. Ministria përgjegjëse ka dëshmuar ndër vite që nuk ka mundur të planifikojë si duhet buxhetin, çka do të thotë se po ia lëmë rastësisë dhe, në varësi të asaj që sjell koha, hartojmë aktet normative. Kjo nuk është e shëndetshme ekonomikisht” – tha Gajo.
Gjatë kësaj jave, qeveria me aktin e katërt normativ ndryshoi sërish buxhetin. Në fokus ishte ndarja e një bonusi prej 15 mijë lekësh për familjet në nevojë.
Paralelisht, përveç bonusit, pati edhe një rishpërndarje të fondeve, ku një fond i konsiderueshëm i pashpenzuar kaloi në llogarinë e posaçme të hapur pranë Bankës së Shqipërisë për skemën e pensioneve.
“Pas keqplanifikimit, një tjetër arsye pse jemi në këtë situatë është edhe aftësia e administratës publike për të zbatuar në kohë zërin e investimeve. Vonesat në lidhje me realizimin e investimeve publike lidhen edhe me mungesën e profesionalizmit të stafit në agjencitë publike. Jemi një vend që po kërkojmë të hyjmë në BE, por nuk po i përdorim si duhet fondet tona të brendshme, ndërkohë që duhet edhe të përthithim ndihma fondesh nga BE-ja” – tha Gajo.
Eksperti Gajo thotë më tej se bonuset janë një politikë e paqëndrueshme, pra individët nuk mund të bëjnë dot parashikime të shpenzimeve, pasi nuk kanë qartësi. Ndaj, një praktikë e tillë, edhe pse e domosdoshme për familjet në nevojë, nuk është e këshillueshme të zhvillohet në mënyrë rastësore.
Presidenti i Federatës Argjentinase të Futbollit, Tapia, rrezikon burgun
Veshjet sintetike mund të ndikojnë në shëndetin riprodhues të grave dhe burrave
Nga frika e deportimit, hondurasit në SHBA dërgojnë më shumë para në shtëpi se kurrë më parë
Shqetësime për ‘superioritetin’ mbi vizitën e jahtit mbretëror në Irlandë në vitin 1996
Spitalet paralajmëruan se kriza e kujdesit në fund të jetës kërcënon trajtimin
Brigitte Bardot: Bjondia seksi që revolucionarizoi kinemanë franceze
Burri qëllohet për vdekje nga policia pas përplasjes së dy makinave
Trump dhe Zelensky duken më optimistë – por tregojnë pak prova se paqja është afër për Ukrainën
John Simpson: ‘Kam raportuar për 40 luftëra, por nuk kam parë kurrë një vit si viti 2025’
Disidenti egjiptian kërkon falje për tweets, ndërsa konservatorët kërkojnë dëbim nga Mbretëria e Bashkuar
Pse të rinjtë po largohen për të punuar jashtë vendit?
Titujt e gazetave në UK
Meloni apel për unitet: Aleanca SHBA-BE-Ukrainë, e vetmja rrugë për të ulur Rusinë në tryezë
Zjarr në një azil pleqsh në Indonezi, humbin jetën 16 të moshuar
Albin Kurti fiton zgjedhjet në Kosovë, Vetëvendosja feston me fishekzjarre në Prishtinë
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
Numërohen 81% e kutive të votimit në Kosovë: Albin Kurti drejt mandatit të tretë si kryeministër
Përplasjet kufitare Taxhikistan-Taleban: Çfarë fshihet pas tyre, pse ndikojnë në Kinë?
KQZ numëron mbi 80% të votave, Vetëvendosje në epërsi të thellë
Elozhi i kujtesës
Amnisti penale nga qeveria! Lamallari: 380 të burgosur lirohen, 900 të tjerë përfitojnë ulje dënimi (video)
KQZ: Ka nisur numërimi i votave, sonte rreth orës 23:00 presim t’i kemi rezultatet preliminare
Zjarr në një azil pleqsh në Indonezi, humbin jetën 16 të moshuar
-
Albania2 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Albania13 hours ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
Albania12 hours ago
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
-
UK2 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania14 hours ago
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
-
UK12 hours agoPrinci William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
-
Kosova14 hours ago
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
-
Bota13 hours ago
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump