Një qeveri gjithnjë e më autokratike po merr vendime të këqija
The Ekonomist
Sidoqoftë, a ka shkuar keq? Pasi Kina iu bashkua ekonomisë botërore në vitin 1978, ajo u bë historia më spektakolare e rritjes në histori. Reforma e fermave, industrializimi dhe rritja e të ardhurave nxorën gati 800 milionë njerëz nga varfëria ekstreme. Pasi ka prodhuar vetëm një të dhjetën më shumë se Amerika në vitin 1980, ekonomia e Kinës tani është rreth tre të katërtat e madhësisë. Megjithatë, në vend që të ulërijë pasi qeveria braktisi politikën e saj “ zero-covid ” në fund të vitit 2022, ajo është duke u përshkuar nga një hendek në tjetrin.
Ekonomia u rrit me një normë vjetore prej vetëm 3.2% në tremujorin e dytë, një zhgënjim që duket edhe më i keq duke pasur parasysh se, sipas një vlerësimi të spikatur, Amerika mund të rritet me pothuajse 6%. Çmimet e shtëpive kanë rënë dhe ndërtuesit e pronave, të cilët tentojnë të shesin shtëpi para se të ndërtohen, kanë goditur murin, duke trembur blerësit. Shpenzimet konsumatore, investimet e biznesit dhe eksportet kanë dështuar të gjitha. Dhe ndërsa pjesa më e madhe e botës përballet me inflacionin shumë të lartë, Kina po vuan nga problemi i kundërt: çmimet e konsumit ranë në vitin deri në korrik. Disa analistë paralajmërojnë se Kina mund të hyjë në një kurth deflacioni si ai i Japonisë në vitet 1990.
Megjithatë, në disa mënyra japonezizimi është një diagnozë shumë e lehtë e sëmundjeve të Kinës. Një mungesë kronike në rritje do të ishte më e keqe në Kinë, sepse njerëzit e saj janë më të varfër. Standardet e jetesës së Japonisë ishin rreth 60% e atyre të Amerikës deri në vitin 1990; Kina sot janë më pak se 20%. Dhe, ndryshe nga Japonia, Kina po vuan gjithashtu nga diçka më e thellë se kërkesa e dobët dhe borxhi i rëndë. Shumë nga sfidat e saj rrjedhin nga dështimet më të gjera të politikëbërjes së saj ekonomike – të cilat po përkeqësohen ndërsa Presidenti Xi Jinping centralizon pushtetin.
Një dekadë apo më shumë më parë, teknokratët e Kinës shiheshin pothuajse si dijetarë. Së pari ata kryesuan një mrekulli ekonomike. Atëherë Kina ishte e vetmja ekonomi e madhe që iu përgjigj krizës financiare globale të viteve 2007-09 me forcë të mjaftueshme stimuluese – disa komentues shkuan aq larg sa thanë se Kina e kishte shpëtuar ekonominë botërore. Në vitet 2010, sa herë që ekonomia lëkundet, zyrtarët kundërshtuan parashikimet e fatkeqësisë duke ulur kredinë, duke ndërtuar infrastrukturë ose duke stimuluar tregun e pronave.
Megjithatë, gjatë çdo episodi, borxhet publike dhe private rriteshin. Po kështu edhe dyshimet për qëndrueshmërinë e bumit të banesave dhe nëse infrastruktura e re ishte vërtet e nevojshme. Sot politikëbërësit janë në një pengesë. Me mençuri, ata nuk duan më shumë elefantë të bardhë ose për të ringjallur flluskën e pronës. Ata as nuk mund të bëjnë mjaftueshëm nga llojet më të dëshirueshme të stimujve, si shpenzimet e pensioneve dhe ndihmat për familjet e varfra për të rritur konsumin, sepse zoti Xi ka mohuar “mirëqenien” dhe qeveria kërkon një deficit zyrtar prej vetëm 3% të PBB- së .
Si rezultat, reagimi ndaj ngadalësimit ka qenë i dobët. Politikëbërësit nuk janë as të gatshëm të ulin shumë normat e interesit. Më 21 gusht, ata zhgënjyen investitorët me një ulje dërrmuese prej 0.1 pikë përqindjeje në normën e kredisë njëvjeçare.
Kjo përgjigje e dobët ndaj rritjes në rënie dhe inflacionit është e fundit në një seri gabimesh politikash. Shkelja e politikës së jashtme të Kinës dhe politika e saj industriale merkantiliste kanë përkeqësuar një konflikt ekonomik me Amerikën. Në vend, ajo ka dështuar të përballet në mënyrë adekuate me stimujt për të spekuluar mbi strehimin dhe një sistem në të cilin zhvilluesit kanë detyrime kaq të mëdha sa që janë sistematikisht të rëndësishëm. Duke filluar nga viti 2020, rregullatorët mbytën tregjet duke goditur firmat e suksesshme të teknologjisë së konsumatorit që u konsideruan shumë të padisiplinuara dhe monopoliste. Gjatë pandemisë, zyrtarët blenë kohë me bllokime, por nuk arritën ta përdorin atë për të vaksinuar mjaft njerëz për një dalje të kontrolluar dhe më pas u pushtuan nga varianti shumë ngjitës Omicron .
Pse qeveria vazhdon të bëjë gabime? Një arsye është se rritja afatshkurtër nuk është më prioriteti i Partisë Komuniste Kineze ( pkk ). Shenjat janë se Xi beson se Kina duhet të përgatitet për një konflikt të qëndrueshëm ekonomik dhe, potencialisht, ushtarak me Amerikën. Prandaj, sot ai thekson ndjekjen e Kinës për madhështinë, sigurinë dhe qëndrueshmërinë kombëtare. Ai është i gatshëm të bëjë sakrifica materiale për t’i arritur ato qëllime dhe në masën që dëshiron rritje, ajo duhet të jetë “cilësi e lartë”.
Megjithatë, edhe sipas kritereve të zotit Xi, vendimet e pkk -së janë të meta. Rënia e politikës zero-covid minoi prestigjin e zotit Xi. Sulmi ndaj firmave të teknologjisë i ka trembur sipërmarrësit. Nëse Kina bie në deflacion të vazhdueshëm, sepse autoritetet refuzojnë të rrisin konsumin, borxhet do të rriten në vlerën reale dhe do të rëndojnë më shumë mbi ekonominë. Mbi të gjitha, nëse ccp nuk vazhdon të rrisë standardet e jetesës, ajo do të dobësojë kontrollin e saj mbi pushtetin dhe do të kufizojë aftësinë e saj për t’u përballur me Amerikën.
Prandaj, dështimet në rritje të politikave duken më pak si një fokus i ri, vetëmohues në sigurinë kombëtare, sesa vendimmarrja e thjeshtë e keqe. Ato kanë përkuar me centralizimin e pushtetit nga zoti Xi dhe zëvendësimin e tij të teknokratëve me besnikë në postet kryesore. Kina dikur toleronte debatin për ekonominë e saj, por sot ajo i shtyn analistët në një optimizëm të rremë. Kohët e fundit ajo ka ndaluar publikimin e të dhënave jo të këndshme për papunësinë e të rinjve dhe besimin e konsumatorëve. Radhët e larta të qeverisë ende përmbajnë mjaft talente, por është naive të presësh që një burokraci të prodhojë analiza racionale ose ide shpikëse kur mesazhi nga lart është se besnikëria ka rëndësi mbi të gjitha. Në vend të kësaj, vendimet qeverisen gjithnjë e më shumë nga një ideologji që bashkon një dyshim të krahut të majtë për sipërmarrësit e pasur me një ngurrim të krahut të djathtë për t’u dhënë para të varfërve të papunë.
Fakti që problemet e Kinës fillojnë në krye do të thotë se ato do të vazhdojnë. Ato madje mund të përkeqësohen, pasi politikëbërësit e ngathët përballen me sfidat në rritje të ekonomisë. Popullsia po plaket me shpejtësi. Amerika është gjithnjë e më armiqësore dhe po përpiqet të mbysë pjesët e ekonomisë së Kinës, si prodhimi i çipave, që i sheh si të rëndësishme strategjikisht. Sa më shumë që Kina të arrijë Amerikën, aq më e vështirë do të jetë mbyllja e më tej hendekut, sepse ekonomitë e centralizuara janë më të mira në imitim sesa në inovacion.
Parashikimet e liberalëve për Kinën shpesh kanë tradhtuar mendimet e dëshiruara. Në vitet 2000, liderët perëndimorë besonin gabimisht se tregtia, tregjet dhe rritja do të nxisnin demokracinë dhe lirinë individuale. Por Kina tani po teston marrëdhënien e kundërt: nëse më shumë autokraci e dëmton ekonominë. Provat po shtohen se po – dhe se pas katër dekadash rritjeje të shpejtë Kina po hyn në një periudhë zhgënjimi.
