Protestuesit në Serbi po kërkojnë dorëheqjen e presidentit. Por tani duhet të kenë kujdes që të mos bien në kurthin nacionalist, komenton gazeta gjermane “Tageszeitung”.
Kërsto Llazareviq
Brezi i ri protestues në Serbi po përballet me një pyetje të madhe, të cilën deri tani e ka shmangur: Si qëndron puna jote me nacionalizmin? Të shtunën e kaluar përfundoi ultimatumi që lëvizja i kishte dhënë presidentit Aleksandar Vuçiq për të shpallur zgjedhje të reja. Që nga atëherë, në gjithë vendin janë ngritur bllokada rrugore dhe qarkullimi është paralizuar.
Studentët e nisën protestën me bllokada, aksione kreative dhe mbledhje bazë demokratike, për të protestuar kundër presidentit Vuçiq, i cili e ka kthyer Serbinë në një shtet njëpartiak klientelist dhe e ka çaktivizuar parlamentin. Ai kontrollon mediat dhe drejtësinë. Korrupsioni i sistemit të tij ka kushtuar edhe jetë njerëzish – për shembull, në shembjen e çatisë së stacionit të saporenovuar të trenit në Novi Sad, ku vdiqën 16 veta.
Në qendër të protestës ishin shteti ligjor dhe demokracia – dhe kjo gjeti përkrahje të gjerë në popull. Edhe sepse pyetjet politike të vështira ishin lënë jashtë. Por të dielën e kaluar, rreth 140’000 veta u mblodhën në një demonstratë të madhe në Beograd pikërisht më 28 qershor, ditën e Vidovdanit – një datë qendrore në mitologjinë historike serbe, e mbështetur në kujtimet për Betejën e Fushë-Kosovës të vitit 1389 – një rrëfim që është instrumentalizuar si asnjë tjetër nga ideologjitë e Serbisë së Madhe.
Vuçiq i akuzon studentët se janë “terroristë” të dirigjuar nga jashtë. Përgjigjja e tyre më 28 qershor: një shfaqje e tepruar lojaliteti ndaj popullit dhe atdheut në skenë. Por, duke u përpjekur ta mposht presidentin në terrenin e tij, lëvizja rrezikon të kthehet në atë që po lufton.
Fjalimin e parë e mbajti një student serb nga Kosova. Me shajkaçë – kapelën tradicionale serbe – ai citoi peshkopin Nikollaj Velimiroviq, një adhurues i Hitlerit. Ky i fundit thoshte në thelb se Serbia për shekuj kishte sakrifikuar burrat e vet për të shpëtuar Evropën nga Perandoria Osmane dhe nga islami. Një folës tjetër, një profesor letërsie, foli për “integralizmin serb”, ose thënë ndryshe: për Serbinë e Madhe. Dhe një profesor i inxhinierisë elektrike deklaroi se aktualisht në Kosovë po zhvillohen “pogrome gjenocidale” kundër serbëve – një pretendim pa asnjë bazë.
Kjo është e njëjta çmenduri nacionaliste e njohur, e një vendi që asnjëherë nuk është përballuar me krimet e veta, që ka një sistem arsimor të indoktrinuar me ideologji etnike dhe që e ndërton identitetin politik mbi mitologjinë e një beteje të vitit 1389.
Kërkesa qendrore e protestave është mbajtja e zgjedhjeve të reja. Fillimisht Vuçiq dëshironte t’i mbante ato, tani jo më – ndoshta nga frika se mund të humbë, pavarësisht manipulimeve të zakonshme. Studentët po planifikojnë një listë të veten për zgjedhje bashkë me profesorë. Por pas fjalimeve të Vidovdanit, ka frikë se edhe figura ultranacionaliste mund të përfshihen. Lista e folësve u përzgjodh nga një federatë e përfaqësuesve mediatikë të fakulteteve – pra, nga vetë studentët.
Nuk është për t’u habitur që një lëvizje demokratike, që gëzon pak mbështetje ndërkombëtare, të tërhiqet drejt nacionalizmit. Por ky nacionalizëm përçan thellë. Shumë prej protestuesve nuk duan ëndrra shpëtimi në emër të serbizmit – ata po luftojnë për demokraci dhe kundër korrupsionit, jo për mite nacionaliste. Dhe përse duhet të vazhdojnë të solidarizohen shoqëria civile dhe njerëzit nga vendet fqinje me një lëvizje, retorika e së cilës mezi dallon nga ajo e nxitësve të luftës së viteve 90-të?
Ndërkohë, protesta kishte nisur me një frymë integruese: studentë nga Novi Pazari – një qytet kryesisht mysliman – pushtuan universitetin e tyre dhe qëndruan krah për krah me kolegët. Flamuj boshnjakë dhe serbë u valëvitën bashkë. Larmia u vu në plan të parë në komunikim.
Tani ka nisur një fazë e re e protestës. Në Vidovdan, pas skadimit të ultimatumit, studentët dhanë simbolikisht “dritën të gjelbër” për mosbindje civile. Në disa vende, kalimtarët ecin shumë ngadalë dhe kalojnë vazhdimisht në vijat e bardha. Por ka edhe tone më të ashpra – disa flasin për radikalizim të lëvizjes – megjithatë deri tani, ai ka qenë i butë: barrikadat shpesh janë thjesht kontejnerët e bërllokut. Kur vjen policia, ata i lirojnë rrugët dhe bllokojnë një cep tjetër, për ta lodhur policinë.
Shteti po përgjigjet me represion. Protestuesit në Beograd janë ende në rrugë dhe po kërkojnë një rinovim demokratik. Por ata që i besojnë nacionalizmit, po përgatisin terrenin për kleptokratin tjetër autoritar. Vuçiq nuk ra nga qielli. Kush beson se pas tij mund të bëhet vetëm më mirë, duhet të kujtojë se ministri i informacionit në qeverinë e përmbysur të Sllobodan Millosheviqit ishte: Aleksandar Vuçiq.
