Në këto kohëra të pasigurta – në të vërtetë të çuditshme – derisa rrisim izolimin social për të “rrafshuar lakoren”, letërsia sjell arratisje, lehtësim, rehati dhe shoqëri.
Më pak sikletshëm, është shtuar edhe ngashnjimi pas fiksionit mbi pandemitë. Plot tituj pandemikë lexohen si libra udhërrëfyes për gjendjen e sotme. Dhe shumë novela të këtilla japin një ecejake realiste kronologjike, nga shenjat e para deri tek orët e vështira, dhe kthimi te “normaliteti”. Ata na tregojnë se ne kemi qenë edhe më parë në këtë zezonë. Dhe ia kemi dalë, shkruan KOHA.
“…shkujdesi përtac i vetë njerëzve”
Vepra e Daniel Defoes e vitit 1722 “A Journal of the Plague Year”, që kronikon murtajën bubonike të vitit 1665 në Londër, jep një komentar të frikshëm të ngjarjeve që na rikujtojnë përgjigjen tonë ndaj tronditjes fillestare dhe shpërhapjes kullufitëse të virusit të ri.
Defoe nis në shtator të vitit 1664, kur qarkullonin thashethemnaja mbi rikthimin e “dergjës” në Holandë. Pastaj vjen vdekja e parë e dyshimtë në Londër, në dhjetor, dhe tutje, kur vjen pranvera, Defoe përshkruan se si njoftimet e vdekjeve të afishuara në famullitë lokale kishin përftuar një rritje ogurzezë. Nga korriku, qyteti i Londrës vë rregulla të reja – rregulla që tash janë bërë të përditshme në mbylljen tonë sivjet, të tilla që “të gjitha gostitë publike, dhe veçmas ato të kompanive të këtij qyteti, dhe darkat në taverna, birraritë dhe vendet e tjera të zbavitjes së përgjithshme, të ndalohen deri në urdhrin tjetër dhe lejimin…”
Asgjë, shkruan Defoe, “nuk ishte më fatale për banorët e këtij qyteti se shkujdesi përtac i vetë njerëzve, të cilët, gjatë njoftimit apo paralajmërimit të gjatë që patën nga vizita, nuk bën asnjë furnizim nga dyqanet, dhe gjërat e tjera të nevojshme, me të cilat do të mund të kishin jetuar qetë e brenda shtëpive të tyre, siç vura re të tjerët dhe që në masë të madhe shpëtuan nga ky kujdes…”.
Nga gushti, shkruan Defoe, murtaja është “fort e dhunshme dhe e tmerrshme”; në fillim të shtatorit arrin te më e keqja, me “familje të tëra, dhe madje rrugë të tëra me familje…janë tretur bashkërisht”. Nga dhjetori, “lëngata qe rraskapitur dhe gjithashtu moti dimëror erdhi shpejt, dhe ajri ishte i kthjellët dhe i ftohtë me ngrica të forta…shumë prej atyre që ishin sëmurë e morën veten, dhe shëndeti i qytetit nisi të rikthehej”. Kur në fund rrugët janë të ripopulluara, “njerëzit ecnin gjithandej rrugëve duke falënderuar Zotin për shpëtimin e tyre”.
