Rasti tragjik i sulmuesit të Egnatias, Rafel Duamena, ka ndezur sërish llapën e alarmit në shumë vende të botës për sa i përket shëndetit të sportistëve. Portali kroat ”24sata”, duke marrë shkas nga humbja e jetës së 28-vjeçarit ganez të Egnatias, i ka kushtuar një shkrim të gjatë, duke renditur disa raste fatkeqe, por edhe shkaqet që kanë ndikuar në vdekjen e sportistëve.
Padyshim faktori kryesor vjen nga insuficienca kardiake. Pjesë e këtij shkrimi analizues është edhe një studim, ku del se 75% e rasteve fatale kanë të bëjnë me futbollistë me ngjyrë, kryesisht afrikanë, nga ku vinte edhe Rafel Duamena.
Ja shkrimi i portalit kroat:
“Futbolli është një sport që kërkon një përpjekje të madhe dhe që, për fat të keq, ka marrë jetën e shumë sportistëve profesionistë. Sipas Raportit të Vdekjes së Papritur të FIFA-s, vetëm nga viti 2014 deri në vitin 2018 në fushë ka pasur 617 vdekje. Në shumicën e rasteve që kanë kryer autopsi, shkak i vdekjes ka qenë sëmundja koronare e zemrës, insuficienca kardiake.
Jeta e futbollistit ganez Rafael Duamena mori fund të papritur gjatë duelit mes dy kryesuesve të Kategorisë Superiore, Egnatias dhe Partizanit. Pa kontakt u rrëzua rreth 20 metra larg portës kundërshtare. Edhe pse mjekët i kanë ardhur në ndihmë vetëm pas 20 sekondash, nuk ka pasur asnjë ndihmë për të.
Ka ndërruar jetë në moshën 28-vjeçare ish-lojtari i Salzburgut, Cyrihut, Levantes, Zaragozës, ish-futbollisti i Ganës. Një vështrim i të dhënave të tij shëndetësore zbulon se gjatë karrierës së tij ai ka pasur tre here problemeve me zemrën, ndërsa luajti për Levante dhe Zaragoza në 2019 dhe 2020 (deri në 290 ditë), pastaj në Vejle të Danimarkës në 2020/21. (100 ditë) dhe 2021/22 në Bleu-Veis Linz (245 ditë). Ai është një nga futbollistët e shumtë të cilit i është ndërprerë jeta gjatë karrierës së tij futbollistike.
Zemra e Bruno Boban ndaloi në stadiumin Marsonia
Bruno Boban, vëllai i lojtarit të atëhershëm të Osijekut, Gabrijel Boban, u rrëzua gjatë ndeshjes së tretë të HNL East midis Marsonias dhe Slavonisë në Slavonski Brod më 24 mars 2018. Në minutën e shtatë, ai u godit nga një top në gjoks dhe më pas ra në fushë. Ai ishte 24 vjeç.
I pari në ndihmë i ka ardhur portieri i mysafirëve, Mario Rezo, kunati i tij. Beteja për jetën e Brunos zgjati rreth 45 minuta dhe gjatë kësaj kohe askush nuk u largua nga stadiumi. Në vendin ku ai u shemb, u ndezën qirinj.
“Nuk e pashë mirë kur e goditi topi, por sapo u rrëzua, vrapova në fushë. Unë po e ndihmoja me të tjerët. Ia masazhuam zemrën, i dhamë frymëmarrje artificiale… Në një moment ia dolëm ta rikthejmë, por fatkeqësisht në fund nuk pati asnjë mënyrë për ta shpëtuar”, tha trajneri i Marsonias në atë kohë, Robert Shpehar.
Autopsia konfirmoi se futbollisti vdiq nga insuficienca kardiake. E gjithë futbolli i Kroacisë u mbulua me të zeza.
Ylli i Fiorentinës vdiq në gjumë
Futbollisti italian Davide Astori vdiq tragjikisht më 4 mars 2018 në moshën 32-vjeçare në një dhomë hoteli në Udine në prag të ndeshjes së Seria A mes Fiorentinës së tij dhe Udinezes. Ai ishte 31 vjeç dhe hetimet për vdekjen e tij zgjatën me muaj. Në fillim të qershorit, shkaku zyrtar i tragjedisë ishte kardiomiopatia aritmike, pra një përshpejtim i zemrës që përfundimisht çoi në arrest kardiak.
Megjithatë, prokurori publik nga Firence, Giuseppe Creazzo, kërkoi shpjegime më të hollësishme nga eksperti kryesor i sëmundjeve të zemrës, profesor Domeniko Korrado nga Universiteti i Padovës. Ai ishte i interesuar nëse Astori mund të ishte shpëtuar dhe nëse dikush duhej ta kishte vënë re gjendjen e tij më herët.
“Jemi të sigurt se kardiomiopatia aritmike është shkaku kryesor i vdekjes, por kërkuam mendimin e një eksperti për të kuptuar nëse sëmundja mund të diagnostikohet në kohë dhe nëse ka një grup që është më i prekur nga ajo”, tha Katia Marino, e cila hetoi rastin.
Çdo rast i pestë është i pamundur të diagnostikohet
Universiteti i Padovës është një lider botëror në kërkimet patologjike, dhe ata analizuan rreth 800 raste të vdekjes së papritur të të rinjve deri në 35 vjeç. Ata arritën në përfundimin se gjendja që çoi në vdekjen e Astori ishte e pamundur të diagnostikohej në 20 për qind të rasteve.
“Rreth njëqind prej tyre ishin atletë”, tha Kristina Baso nga Departamenti i Kardiologjisë, Gjakut dhe Shkencave Vaskulare.
Shkaku më i zakonshëm i këtyre vdekjeve ishte kardiomiopatia aritmike, një sëmundje e trashëguar që vret një në katër sportistë të vdekur para kohe. Tek të rinjtë që vuajnë nga kjo sëmundje, sportet rrit ndjeshëm rrezikun e vdekjes. Megjithatë, “Corriere della Sera” shkruan se nuk dihet ende gjithçka për këtë “të keqe të heshtur” që vret sportistët.
Përveç Astori, është i njëjti shkak i vdekjes së ish-kolegëve të tij Piermari Morosini dhe Antonio Puerta, notarit Matia Dal’Agli dhe hokeistja Darsi Robinson. Në të gjitha, studiuesit gjetën disa përputhje, por nuk mund të konfirmonin me siguri se asgjë nuk mund të ishte bërë për të parandaluar fundin tragjik të jetës së tyre. Prandaj hetimi mbetet i hapur.
Alen Pamiç u rrëzua në turneun e mini-futbollit
Statistikat e zeza e ndjekin Kroacinë që nga viti 2013, kur brenda një muaji ndërroi jetë ish-portieri i Dinamos Ivan Turina, i cili ashtu si Astori dhe shumë kolegë të tij u gjet i vdekur në një apartament në Stokholm dhe vdiq edhe në gjumë. As një muaj më vonë në Maruzhine të Istrias, 23-vjeçari Alen Pamiç, djali i futbollistit të famshëm kroat Igor Pamiç, u rrëzua në një turne mini-futbolli.
Mlladiç luajti për NK Istra, por ai u rrëzua dy herë më parë gjatë ndeshjeve të futbollit, kështu që ai ndaloi së luajturi futboll aktiv. Në ditën fatale, ai në fakt erdhi për të parë turneun dhe shkeli portën në minutat e fundit të lojës. Ai u rrëzua dhe për fat të keq, ai nuk mund të ringjallet.
Në fund të vitit 2017, 42-vjeçari Mate Çuljak, themelues i klubit të Futsal Dinamo, vdiq në fushë në Varazhdin gjatë një ndeshjeje mini-futbolli.
Eksperti: Sportet profesionale nuk janë të shëndetshme
A është sporti i shëndetshëm, apo problemi është te dështimet mjekësore apo klubet? Përgjigjen e sinqertë e ka dhënë së fundmi mjeku i njohur sportiv Ivica Smodek.
“Jo, sportet profesionale nuk janë të shëndetshme. Kjo është arsyeja pse ekzaminimet mjekësore të detajuara janë të nevojshme në periudha disa mujore. Prindërit shpesh ankohen se duhet të paguajnë shumë shpesh për ekzaminime të shtrenjta mjekësore për fëmijët e tyre që merren me sport, por kjo është një nga mënyrat për t’u shpëtuar jetën” tha Smodek.
Ai tha gjithashtu se çdo lojtar i Dinamos i nënshtrohet një ekzaminimi të plotë të sistemit të qarkullimit të gjakut, zemrës dhe organeve të tjera vitale dhe se për shkak të intensitetit të ndryshëm të stërvitjes në faza të ndryshme të garës, mund të ndodhë që 10 ekzaminime mjekësore të jenë të kënaqshme dhe 11 mund të tregojë probleme shëndetësore.
Rumunët u mahnitën nga vdekja e një lojtari të ri nga Dinamo e Bukureshtit, 26-vjeçari kamerunas Patrik Ekeng, i cili gjithashtu vdiq në fushë gjatë një ndeshjeje më 6 maj 2016.
Smodek thotë se është shumë e rëndësishme të kontrollohet EKG-ja e të gjithë lojtarëve që vijnë nga kontinente të tjera, sepse, për shembull, lojtarët me lëkurë të errët nga Amerika e Jugut dhe Afrika kanë një EKG të ndryshme. Prandaj, testet më të detajuara janë veçanërisht të rëndësishme për ta. Megjithatë, pas kaq shumë vdekjeve të të rinjve që luanin sport dhe ushqenin stilin më të shëndetshëm të jetesës, diçka në këtë sport do të duhet të ndryshojë në mënyrë drastike.
Puerta la gruan e tij shtatzënë
Tre ditë pasi i ra të fikët në minutën e 35-të të ndeshjes mes Seviljes dhe Getafes, futbollisti 22-vjeçar spanjoll Antonio Puerta vdiq më 28 gusht 2007 në spitalin Virgin del Rocio në Sevilje.
Zemra e Puertës pushoi së rrahuri disa herë dhe truri u dëmtua rëndë për shkak të mungesës së oksigjenit. Mjekët arritën ta mbanin në jetë me ndihmën e një makinerie. Pasi mbërritën fillimisht lajmet për “gjendjen shumë kritike, por të qëndrueshme” të spanjollit të ri, situata u përkeqësua papritur tre ditë më vonë.
Puerta luajti më shumë se 50 ndeshje për Seviljan dhe gjithashtu u shfaq një herë për kombëtaren spanjolle. Ai u rrit duke luajtur në shkollën e të rinjve të Seviljas, për ekipin B të së cilës luante që nga viti 2002. Tragjedia e pabesueshme rëndohet edhe më shumë nga fakti se e dashura e Antonio Puerta ishte në një fazë të avancuar shtatzënie.
Feher vdiq në krahët e shokut të skuadrës
Katër vite më parë, një fat i ngjashëm fatkeq patën edhe dy futbollistë të tjerë profesionistë. Kamerunasi Mark-Vivien Foe (28) vdiq në një ndeshje miqësore midis Francës dhe Kamerunit dhe hungarezi Miklos Feher (24) vdiq gjatë ndeshjes së kampionatit portugez midis Vitoria Guimaraes dhe Benficas më 25 janar 2004. Ish-anëtari i kombëtares kroate Tomo Shokota ishte i pari që e ndihmoi. Ai nuk mundi të bënte asgjë.
“Nuk më pëlqen ta mbaj mend këtë, të gjithë ishim në shok. Dhe nuk dua të mendoj për këtë as tani, përpiqem ta kujtoj Miklos vetëm si shok skuadre, ishim miq edhe jashtë fushës”, tha dikur kroati Shokota.
Studimi: 75 për qind e të vdekurve janë me origjinë afrikane
Një studim i tillë duhet trajtuar me shumë kujdes dhe të shihet nëse është bërë tërësisht. Është e mundur që informacioni të jetë i saktë. Nëse lojtarët vinin nga Afrika në Europë, ata ndryshuan mjedisin, zakonet dhe iu nënshtruan përpjekjeve shumë më të mëdha. Ka edhe gjenetikë që mund të ketë ndikim, na tha mjeku që kontaktuam për studimin nga Nigeria.
Sipas këtij studimi, 75 për qind e futbollistëve që vdiqën nga dështimi i zemrës nga viti 1990 deri në 2017 ishin me origjinë afrikane. Mes tyre është edhe ish-futbollisti i Njukasëll, Çeik Tiote, i cili ka veshur fanellën e klubit anglez për shtatë sezone dhe nuk ka pasur asnjëherë problem me zemrën. Lojtari nga Bregu i Fildishtë u rrëzua gjatë stërvitjes në Beijing Enterprises të Kinës. Ai vdiq në moshën 30-vjeçare më 5 qershor 2017. Ai luajti për Anderleht, Roda, Tuente dhe Njukasëll Junajtit dhe bëri 52 paraqitje për kombëtaren e vendit të tij.
Edhe dhjetë ditë pas vdekjes së tij, mjekët nuk e dinin shkakun. Ata e dinë vetëm se ai kishte dështim të zemrës dhe se ai është një nga një numër i madh i futbollistëve me origjinë afrikane, të cilët, pavarësisht një rekordi të pastër, kanë vdekur nga ajo që mund të jetë një defekt gjenetik që shkakton probleme me zemrën gjatë sforcimit fizik.
Fabrice Muamba, futbollisti i Arsenalit, Birminghamit dhe Boltonit, i cili kaloi nëpër të gjitha përzgjedhjet e të rinjve të kombëtares angleze, pësoi një atak në zemër në mes të lojës. Ai u rrëzua në ndeshjen mes Bolton dhe Totenham. Zairac pësoi atak në zemër, pushoi frymëmarrja, e ringjallën në fushë. Zemra e tij nuk i rrihte për 78 minuta, por u shërua për mrekulli. Pas kësaj ai ndaloi së luajturi futboll.
Hulumtimi u krye edhe nga amerikanët, në basketboll, dhe arriti në përfundimin se lojtarët me lëkurë të errët kanë një shans shtatë herë më të madh të vdekjes në mes të përpjekjeve fizike, në ndeshje apo stërvitje sesa lojtarët e bardhë”.
