Nga Aurenc Bebja*, Francë – 14 Qershor 2022
“Stamboul” ka botuar, me 23, 24, 25, 26, 27 dhe 29 maj, historinë e dyluftimit me revolver midis Hasan beut, deputetit të Prishtinës, dhe Hysen Xhahid beut, deputetit të Kostandinopojës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Stamboul, e martë, 23 maj 1911, f.2
Mes deputetëve. — Duel (Dyluftim). — Dje njoftuam se deputeti i Prishtinës, Hasan beu, sfidoi në duel deputetin e Kostandinopojës, Hysen Xhahid beun, për një shkrim fyes të botuar kundër tij. Hysen Xhahid beu, i cili kishte disa ditë që ishte në Alemdagh, pasi u kthye dje në Kostandinopojë, i telefonoi nga Tanini Ismail Haki pashës, deputet i Amasia-s (Amasya), udhëheqës i partisë liberale – të moderuar dhe dëshmitar i Hasan beut, se ai pranon duelin me kusht që të hiqen të gjitha proceset ligjore kundër tij dhe të ketë caktuar si dëshmitarë Mit’hat beun dhe Dervish beun, deputetë të Serrès (Greqi). Ai e ftoi në të njëjtën kohë të shkonte në Tanin, i shoqëruar nga Riza Nur beu, për të rregulluar kushtet e takimit. Ismail Haki pasha dhe Riza Nur beu e pranuan këtë ftesë dhe ranë dakord të takoheshin sot në orën 9 të mëngjesit për të rregulluar vendin e takimit.
Hasan beu, kur mësoi për pranimin e Hysen Xhahid beut, bëri deklaratat e mëposhtme për një redaktor të Ikdamit:
“Unë e konsideroj Hysen Xhahid beun si të mundur në polemikën e tij kundër meje. Por zakonet e vendit tim kërkojnë që kushdo që beson se është fyer, të hakmerret për nderin e tij jo vetëm me penë, por edhe me armë. Unë jam i detyruar t’i përshtatem këtij zakoni për prestigjin e situatës sime shoqërore. Duke qenë i fyer, zgjedhja e armës është në dorën time me të drejtë dhe unë vendos për revolverin. Kushtet e duelit do të vendosen nesër (sot) mes dëshmitarëve të mi dhe atyre të Hysen Xhahid beut. Duke qenë se dueli është i ndaluar me ligjet tona, ne jemi të detyruar të kërkojmë një vend tjetër.”
Besohet se dy kundërshtarët dhe dëshmitarët e tyre do të udhëtojnë në Rumani për të zgjedhur atje një fushë të mbyllur (rrethuar).
Stamboul, e mërkurë, 24 maj 1911, f.3
Mes deputetëve. — Dëshmitarët e Hasan beut, deputetit të Prishtinës, dhe ata të Hysen Xhahid beut, deputetit të Kostandinopojës, u takuan dje në Pallatin Legjislativ, mes dy seancave të Dhomës, për të përcaktuar kushtet e duelit të paralajmëruar. Ismail Haki pasha dhe Riza Nur beu deklaruan se takimi do të bëhet në një vend neutral, qoftë në Greqi, qoftë në Bullgari etj. Arma e zgjedhur nga i ofenduari, Hasan beu, është pistoleta. Vetëm Ismail Haki pasha dhe Riza Nur beu shtuan se klienti i tyre pranon që Hysen Xhahid beu të qëllojë i pari.
Dëshmitarët e këtij Mit’hat dhe Dervish Beu, deputetë të Serres (Greqi), nuk mundën t’i përgjigjen përfundimisht kushteve të parashtruara. Ata deklaruan se këto propozime duhet t’ia komunikojnë fillimisht përfaqësuesit të tyre (Hysen Xhahid beut).
Dëshmitarët do të takohen sërish sot në Dhomë për të përfunduar kushtet e takimit.
Një redaktor i Sabah-ut iu drejtua dje Ismail Haki pashës për detaje specifike, por dëshmitari tha se nuk mund të japë informacione të mëtejshme në këtë moment.
Stamboul, e enjte, 25 maj 1911, f.3
Mes deputetëve. — Në takimin e djeshëm, dëshmitarët e Hasan beut dhe Hysen Xhahid beut, duke mos qenë në gjendje të bien dakord për kushtet e takimit, bisedimet do të vazhdojnë sot. Kjo kujton sharrën e famshme : “Ata ishin katër… që donin të luftonin…”
Nga ana tjetër, bëhet e ditur se Sheikh-ul-Islami, duke pasur parasysh se dyluftimi (dueli) është zyrtarisht i ndaluar nga sheriati, duket se i ka kërkuar kryeveziratit që të kërkojë me të gjitha mjetet që Hasan dhe Hysen Xhahid beu të rishikojnë vendimin e tyre.
Për më tepër, thashethemet u përhapën dje se është shpallur një vendim perandorake duke urdhëruar gjetjen e një mjeti tjetër riparimi midis dy antagonistëve për të shmangur një duel.
Një redaktor i Sabah-ut e pyeti dje Hasan beun nëse ky lajm ishte i vërtetë. Deputeti i Prishtinës tha se e injoron tërësisht shpalljen e një vendimi për këtë. Ai shtoi se Shkëlqesia e Tij Sulltani nuk do të mendojë të ndërhyjë në këtë çështje.
Redaktori i Sabah-ut, duke insistuar, e pyeti Hasan beun se çfarë kishte ndërmend të bënte në rast se një urdhër i tillë do të vinte nga Sovrani.
“Unë do të përgjigjem, tha Hasan beu : — Jeta ime është e Padishahut, nderi im më përket vetëm mua dhe racës shqiptare.”
Stamboul, e premte, 26 maj 1911, f.2
Mes deputetëve — Dëshmitarët e Hysen Xhahid beut ngritën pyetjen se kush ka të drejtë të provokojë një duel në këtë rast. Ata deklarojnë se meqenëse Hysen Xhahid beu ishte i pari që u fye në Tanzimat me një artikull të Hasan beut, ai ka të drejtë ta sfidojë këtë të fundit në një duel.
Dëshmitarët e Hasan beut që mbështesin të kundërtën, u vendos, thotë një gazetë turke, që çështja të paraqitet para dy arbitrave, njëri prej të cilëve u emërua nga Hysen Xhahid beu dhe tjetri nga Hasan Beu. Këta arbitra thuhet se janë emëruar tashmë.
“Zia” e mëngjesit të sotëm publikon një dërgesë nga Mytileni me firmën: “Mehmed Saïd”. Ky deklaron se jeta e Hysen Xhahid beut duke qenë e nevojshme për atdheun, ai ofrohet të luftojë në vend të tij me deputetin e Prishtinës.
Ja dhe një i tretë…
Stamboul, e shtunë, 27 maj 1911, f.2
Çështja e duelit. — Duket se ka mbetur e papërfunduar, sepse Hasan beu, deputet i Prishtinës, një nga kampionët e ardhshëm, i dërgoi shtypit turk këtë shkresë :
“Unë ia kam besuar jetën dhe nderin tim besimit dhe nderit të dëshmitarëve të mi, në lidhje me duelin. Duke qenë se ende nuk është marrë asnjë vendim, i kërkoj shtypit të mos merret me këtë çështje.”
(Nënshkruar): Deputeti i Prishtinës,
HASAN BEU.
Stamboul, e hënë, 29 maj 1911, f.3
Mes deputetëve. — Arbitrat e emëruar nga Hasan beu, deputet për Prishtinën dhe Hysen Xhahid beu, deputet për Kostandinopojën, për të zgjidhur çështjen e ngritur nga dëshmitarët e Hysen Xhahid beut dhe lidhur me të drejtën për të provokuar një duel ishin, së pari, gjenerali i divizionit Izet Fuad pasha, dhe për të dytën Ibrahim beu, deputet i Selanikut.
Këta të fundit vendosën në mbledhjen e djeshme që dueli të mos zhvillohet për arsyet e mëposhtme : 1° dueli nuk lejohet në Perandorinë Osmane dhe do të ishte për të ardhur keq nëse do të ishin dy anëtarë të organit legjislativ që do ta futnin atë në zakonet e vendit; 2° periudha statutore e lejuar përgjithësisht për duelin tashmë ka skaduar. Arbitrat kanë shprehur dëshirën që dy antagonistët të pajtohen sinqerisht.
Për më tepër, Sheikh-ul-Islami i kishte komunikuar Ministrisë së Brendshme një fatwa (një mendim juridik), të lëshuar me kërkesë të këshillit të lartë fetar, nga myftilerët.
Ky vendim është formal. Ai thotë se ligji mysliman dënon dyluftimin (duelin). Ajo dënon antagonistët dhe kërkon dëmshpërblim në para nga ai i luftëtarëve që do të kishin vrarë kundërshtarin e tij. Në rast lëndimi të thjeshtë kërkohen gjithashtu dënimet më rigoroze.
Dhe tezkere (shkresa) e Sheikh-ul-Islamit demonstroi urgjencën që ministria e brendshme të ndalonte këtë duel.
Pra, gjithçka është mirë që përfundon mirë.
