Më 17 gusht 2000, një grup gazetarësh në redaksinë e BBC-së u mblodhën rreth një ekrani kompjuteri. Papritur, u dëgjua një zhurmë kolektive habie. Dikush u kthye dhe tha solemnisht: “Nasty Nick është përjashtuar.”
Nick Bateman, konkurrent në reality show-n britanik Big Brother, u zbulua se po përpiqej të manipulonte votimet e shokëve të shtëpisë dhe u përjashtua nga gara – një ngjarje që u bë lajm në faqet e para të gazetave.
Rasti ndezi një debat kombëtar moral, jo vetëm për veprimin e Nick-ut, por për vetë ekzistencën e programit. Një kritik i London Evening Standard e akuzoi producentin Peter Bazalgette se po “lyente ekranet tona me jashtëqitje”. Një tjetër kritik e përshkroi kastin si “mashtrues, të mërzitshëm, dhe budallenj pa emër.”
Megjithatë, britanikët votuan me telekomandat e tyre: rreth 10 milionë vetë ndoqën finalen më 15 shtator, shenjë e një ndryshimi të madh kulturor që do të pasonte.
Sot, 25 vjet më vonë, reality show-t janë ndër zhanret më të ndjekura në Britani. Programi The Traitors tërhoqi më shumë se 10 milionë shikues me nisjen e sezonit të tretë në janar. Love Island UK, megjithëse me rënie krahasuar me kulmin prej 6 milionësh në 2019, është rinovuar plot 10 herë.
Në vitet që pasuan, janë analizuar edhe anët e errëta të këtij formati. Disa ish-konkurrentë janë përballur me pasoja të rënda psikologjike, duke nxitur rregulla më të rrepta për mbrojtjen e tyre. Kritikat vazhdojnë, shpesh duke i cilësuar këto programe si zbavitje e zbrazët, apo më keq – si nxitëse përçarjeje.
Por disa psikologë dhe sociologë po japin një këndvështrim tjetër. Ata thonë se reality TV mund të ndihmojë në zgjerimin e këndvështrimeve, madje në kapërcimin e paragjykimeve. “Reality TV ka qenë më i larmishëm në përfaqësim sesa formatet e tjera të medias,” thotë sociologia Danielle Lindemann. “Këto programe hedhin dritë mbi pjesë të realitetit shoqëror që shpesh nuk i shohim.”
“Një vështrim pas perdes”
Big Brother UK, bazuar në një format holandez, mblodhi 10 të panjohur në një shtëpi në Londër për 64 ditë, ku çdo lëvizje e tyre u regjistrua. Shikuesit votonin për largimin e një personi çdo javë, deri në shpalljen e fituesit.
Risia nuk ishte formati, por lidhja emocionale mes audiencës dhe njerëzve të zakonshëm që shfaqeshin në ekran.
“S’kishte ndodhur më parë,” thotë Dr. Jacob Johanssen nga Universiteti i Shën Marisë, studiues i ndikimit psikologjik të reality TV. “Ishte hera e parë që njerëzit panë në televizor njerëz të zakonshëm, jo të famshëm – një fenomen krejt i ri.”
Sot, reality show-t përfshijnë një gamë të gjerë – nga dramat e jetës reale si The Only Way is Essex apo Made in Chelsea, deri te garat si Survivor, Love Island apo The Traitors. Por thelbi mbetet një: të shohësh dramën e jetës reale dhe emocionet e papërpunuara.
“Në jetën reale, këto emocione ndodhin në sferën private – jo para publikut,” thotë Johanssen.
“Njerëzit ndihen më pak të vetmuar”
Dr. Johanssen ka punuar edhe me emisionin Embarrassing Bodies, që trajton probleme shëndetësore të zakonshme për të luftuar stigmat.
“Sado problematik të jetë ndonjëherë formati, ky program ndihmoi njerëzit të kuptojnë se ekzistojnë lloje të ndryshme trupash dhe kushte shëndetësore. Mund të ketë bërë që disa të ndihen më pak të izoluar apo të përjashtuar.”
