Sot bëhen 94 vite nga vrasja e heroit të popullit, Bajram Curri, nga ushtarët e Ahmet Zogut.
Bajram Curri ishte udhëheqës popullor, ushtarak, senator i Senatit të Dhomës së Këshillit Kombëtar të Shqipërisë nga 27 mars 1920 deri më 20 dhjetor 1920.
Më 29 mars 1925, në një shpellë në Grykën e Dragobisë u vra Bajram Curri, një ndër veprimtarët e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Megjithëse kanë kaluar 94 vite, akoma edhe sot e kësaj dite ka diskutime dhe kundërshti për rrethanat në të cilat mori fund jeta e tij.
Ndërkohë, shkaqet që e çuan Bajram Currin në këtë përfundim tragjik janë të evidentuara në dokumentet arkivore të shtetit shqiptar, një pjesë e të cilave, për arsye të ndryshme, akoma nuk janë bërë publike. U kalit me idetë e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, që e përjetoi mjaft të afërt si periudhë, me vrasjen e babit, Shaqir Agës.
Titullin deri tek Bajrami, familja e pati AgĂ«. Prej qĂ«ndresĂ«s sĂ« tĂ« atit ndaj trupave turke mĂ« 1860 nĂ« malĂ«sitĂ« e Krasniqes, Mahmud Pasha shtrĂ«ngohet tĂ« tĂ«rhiqet nĂ« GjakovĂ«, ku rreshtoi disa anĂ«tarĂ« tĂ« familjes sĂ« tij dhe parinĂ« e vendit pĂ«r t’i burgosĂ« nĂ« KrushĂ«n e Madhe, fshat nĂ« komunĂ«n e Rahovecit. KĂ«tu mĂ« 1862 lindi Bajram Curri.
Pas gjashtĂ« muajsh Sulltan Abdyl Hazizi vendos t’i lirojĂ« kosovarĂ«t. Duke qenĂ« se Bajramit me kohĂ«n iu dĂ«gjua zĂ«ri nĂ« krahinĂ«n e tij, si pĂ«r kundĂ«rshtitĂ« ndaj bejlerĂ«ve tĂ« Kryeziut, njĂ« komandant xhandarmĂ«rie e zgjodhi kapiten nĂ« Prizren, mĂ« vonĂ« major nĂ« PrishtinĂ«, e sĂ« mbrami kolonel (allajbeg) nĂ« Shkup, ku kishte nĂ« dorĂ« xhandarmĂ«rinĂ« e gjithĂ« Vilajetit tĂ« KosovĂ«s. Ishte njĂ« nga organizatorĂ«t e Lidhjes Shqiptare tĂ« PejĂ«s tĂ« viteve 1899-1900.
Udhëheqës i lëvizjes antiimperialiste në Kosovë dhe një nga prijësit kryesor të Mbledhjes së Ferizajt, të korrikut 1908, ku përkrahu kërkesën për vendosjen e kushtetutës.
Ndihmoi nĂ« themelimin e klubeve e tĂ« shkollave shqipe nĂ« KosovĂ«, mbrojti alfabetin e gjuhĂ«s shqipe tĂ« vendosur nĂ« Kongresin e Manastirit. NĂ«nkryetar i klubit “Bashkimi” tĂ« Shkupit nga viti 1908. Ndihmoi kryengritjen e armatosur tĂ« MalĂ«sisĂ« sĂ« MbishkodrĂ«s tĂ« vitit 1911, u bĂ«ri njĂ« qĂ«ndresĂ« tĂ« fortĂ« ushtrive osmane nĂ« QafĂ«n e MorinĂ«s.
Në maj të vitit 1912 u bashkua me vendimet e mbledhjes së Junikut, mori pjesë në kryengritjen e përgjithshme të armatosur, u shqua si një nga komandantët e talentuar popullorë që theu ushtritë osmane në Qafën e Prushit në korrikun e 1912, dhe në fushën e Kosovës. Së bashku me Hasan Prishtinën, Isa Boletinin, Idriz Seferin dhe Riza bej Gjakova në krye të forcave kryengritëse hyri në Shkup.
Mbresëlënëse në futjen në dorë të Shkupit është besa e përgjithshme që u vendos për të mos cenuar rendin e rehatinë e qytetarëve. Pas 1912 punoi në Kosovë për mbrojtjen e shtetit të pavarur shqiptar. Bajram Curri nuk u pajtua me vendimet e padrejta të Konferencës së Londrës të 1913 që lanë jashtë kufijve të shtetit shqiptar Kosovën dhe vise të tjera shqiptare dhe luftoi për bashkimin e tyre me atdheun. Në vitin 1913 qe një nga drejtuesit e kryengritjes së armatosur popullore në Kosovë kundër zgjedhës serbo-malazeze. Në vitin 1914 mori pjesë në luftën kundër veprimeve antikombëtare e separatiste të Revoltës së Shqipërisë së Mesme në Durrës.
Me tĂ« hyrĂ« ushtritĂ« austriake nĂ« GjakovĂ« mĂ« 1916, shkon nĂ« terren ku interesohet pĂ«r rendin dhe qetĂ«sinĂ«, dhe pĂ«r zhvillimin arsimor. NĂ« vitin 1918 u zgjodh anĂ«tar i Komitetit “Mbrojtja KombĂ«tare e KosovĂ«s” dhe u bĂ« njĂ« nga udhĂ«heqĂ«sit e tij kryesore. I ngarkuar nga ky Komitet, i dĂ«rgoi njĂ« protestĂ« KonferencĂ«s sĂ« Paqes nĂ« Paris (1919) nĂ« tĂ« cilĂ«n kĂ«rkonte qĂ« tĂ« njiheshin tĂ« drejtat e ShqipĂ«risĂ« dhe qĂ« popullsisĂ« shqiptare nĂ« KosovĂ« t’i jepej e drejta tĂ« shprehte lirisht aspiratat kombĂ«tare. NĂ« Kongresin e LushnjĂ«s u zgjodh anĂ«tar i KĂ«shillit KombĂ«tar, i cili e caktoi ministĂ«r pa portofol tĂ« qeverisĂ« dhe komandant tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m te forcave tĂ« armatosura.
Ai udhëhoqi veprimet ushtarake për shtypjen e lëvizjes sadiste. Ishte kundër forcimit të pozitave të Ahmet Zogut në shtetin shqiptar, iu kundërvu atij qysh në fillim. Në ndihmë të qeverisë së Tiranës bashkëpunon për paqësimin e situatës në Revoltën e Mirditës. Në dhjetor 1921 u caktua Komandant i Përgjithshëm i forcave të armatosura në qeverinë disa ditore të Hasan Prishtinës.
Pas marrjes sĂ« pushtetit nga Ahmet Zogu u vendos nĂ« Krasniqe nga ku vazhdoi luftĂ«n nĂ« gjirin e malĂ«sorĂ«ve tĂ« Veriut ndaj masave tĂ« ç’popullimit qĂ« kishin ndĂ«rmarrĂ« serbo-malazezĂ«t. Mori pjesĂ« nĂ« LĂ«vizjen e Marsit tĂ« vitit 1922 kundĂ«r Ahmet Zogut, bashkĂ« me Elez Isuf Ndreun dhe M. KrujĂ«n me emrin “Lidhja e ShenjtĂ«”.
Krijoi një zonë të lirë në Malësinë e Gjakovës (Tropojë) nga ku kërcënonte qeverinë e Tiranës dhe bashkëpunoi me çetën e Azem Galicës që luftonte në Kosovë për çlirim kombëtar. Ishte ndër udhëheqësit kryesorë të forcave demokratike revolucionare që shpartalluan repartet zogiste dhe i hap rrugën fitores së Lëvizjes së Qershorit 1924.
Në vjeshtë të vitit 1924 shkoi në Gjenevë për të paraqitur para Lidhjes së Kombeve çështjen e të drejtave të popullsisë shqiptare të Kosovës të shtypur egërsisht nga serbomëdhenjtë. E vazhdoi luftën kundër reaksionit të brendshëm dhe shovinistëve serbë edhe pas shtypjes së Lëvizjes së Qershorit. Sidoqoftë u mbetet historianëve të eksplorojnë më shumë në gjenezën e Bajram Currit, “Heroit të Vegjëlisë” siç e ka cilësuar populli.
