Nën ujërat e kaltër të liqenit të Ohrit, “Perlës së Ballkanit”, shkencëtarët mendojnë se kanë zbuluar një nga komunitetet më të hershme të Europës dhe po përpiqen të zgjidhin misterin se pse ata banonin në një kështjelle të armatosur me heshta.
Arkeologët besojnë se një pjesë e bregut shqiptar të liqenit rreth 8000 vjet më parë dikur ishte strehë e një vendbanimi me shtëpi me këmbë druri. Kjo e bën atë fshatin më të vjetër buzë liqenit të zbuluar deri më sot në Europë.
Nga analiza me radiokarbon, vendi daton midis 6000 dhe 5800 vite para Krishtit.
“Është disa qindra vjet më i vjetër se vendbanimet që njohim anës liqeneve në rajonet e Mesdheut dhe Alpeve,” thotë Albert Hafner, profesor i arkeologjisë nga Universiteti i Bernës në Zvicër.
“Nga sa dimë është më i vjetri në Evropë,” tha ai për AFP.
Fshatra të tillë të lashtë janë zbuluar në Alpet italiane dhe datojnë rreth vitit 5000 para Krishtit.
Hafner dhe ekipi i tij i arkeologëve zviceranë dhe shqiptarë kanë katër vite që kryejnë gërmime në Lin në anën shqiptare të liqenit të Ohrit, i cili shtrihet në kufirin malor të Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë.
Vendbanimi besohet se ka strehuar midis 200 dhe 500 banorëve, me shtëpi të ndërtuara mbi shtylla mbi sipërfaqen e liqenit ose në zona që përmbyteshin rregullisht nga rritja e nivelit të ujit.
Kalaja e heshtave
Me ngadalë po zbulohen disa sekrete mahnitëse.
Gjatë zhytjes së fundit arkeologët gjetën prova që tregonin se vendbanimi ishte i fortifikuar me mijëra dërrasa me heshta të përdorura si barrikada mbrojtëse.
“Për t’u mbrojtur në këtë mënyrë u duhej të prisnin një pyll,” thotë Hafner.
Studiuesit vlerësojnë se në fund të liqenit afër Linit janë futur afërsisht 100.000 heshta, zbulim që Hafner e konsideron “një thesar të vërtetë për kërkime”.
Liqeni i Ohrit është një nga liqenet më të vjetra në botë dhe ekziston prej më shumë se një milion vjetësh.
Me ndihmën e zhytësve profesionistë, arkeologët kanë gërmuar në fund të liqenit duke zbuluar shpesh fragmente të fosilizuara druri dhe copa të çmuara lisi.
“Si një orë zvicerane”
Përmëes analizimit të unazave të pemëve, ekipi mund të rindërtojë jetën e përditshme të banorëve të zonës – duke ofruar “informacione të vlefshme për kushtet klimatike dhe mjedisore” të asaj periudhe, thotë arkeologu shqiptar Adrian Anastasi.
“Lisi është si orë zvicerane, shumë preciz, si një kalendar,” thotë Hafner.
“Për të kuptuar strukturën e këtij vendi parahistorik pa e dëmtuar po bëjmë një kërkim shumë të përpiktë duke ecur ngadalë dhe me shumë kujdes,” shtoi Anastasi, i cili drejton ekipin e studiuesve shqiptarë.
Bimësia e madhe në vend e ngadalëson punën herë pas here.
“Ndërtimi i një fshati mbi shtylla ishte diçka komplekse, shumë e ndërlikuar, shumë e vështirë dhe është e rëndësishme të kuptojmë pse njerëzit vepruan kështu,” thotë Anastasi.
Deri tani, shkencëtarët thonë se mund të supozojnë se fshati varej në bujqësi dhe kafshët shtëpiake për ushqim.
“Kemi gjetur fara të ndryshme, bimë dhe eshtra të kafshëve të egra dhe të zbutura,” thotë Ilir Gjepali, profesor shqiptar i arkeologjisë që punon në vend.
Por do të duhen edhe dy dekada të tjera për ta ekspozuar dhe studiuar vendin plotësisht dhe për të nxjerrë përfundimet.
Sipas Anastasit, çdo gërmim jep informacion të vlefshëm, duke i mundësuar ekipit të sqarojë si jetohej përgjatë brigjeve të liqenit të Ohrit mijëra vjet më parë – nga arkitektura e banesave te struktura komunitetare.
“Këto janë vende prehistorike kyç që kanë interes jo vetëm për rajonin, por për të gjithë Europën Jugperëndimore,” thotë Hafner. /AFP
