“U ndjeva me të vërtetë i frikësuar”, thotë James, duke përshkruar një incident në Snapchat që e bëri të dyshonte nëse ishte e sigurt të shkonte në shkollë.
Australiani 12-vjeçar, kishte pasur një mosmarrëveshje me një mik, dhe një natë para se të flinte, ai e shtoi atë në një bisedë grupi me dy adoleshentë më të mëdhenj.
Pothuajse menjëherë, telefoni i tij “filloi të shpërthente” me një seri mesazhesh kërcënuese, transmeton Telegrafi.
“Njëri prej tyre dukej sikur ishte ndoshta 17 vjeç”, tregon James për BBC. “Më dërgoi video ku mbante një hanxhar… po e tundte në ajër. Pastaj ishin mesazhe zanore që thoshin se do të më kapnin dhe do të më godisnin me thikë”, shtoi ai.
James (pseudonim) fillimisht iu bashkua Snapchatit kur ishte dhjetëvjeçar, pasi një shok klase sugjeroi që të gjithë në grupin e tyre të shoqërisë të përdornin aplikacionin. Por, pasi i tregoi prindërve për përvojën e ngacmimit kibernetik, e cila përfundimisht u zgjidh nga shkolla, James e fshiu llogarinë e tij.
Përvoja e tij është një histori paralajmëruese që, sipas nënës së tij, Emma (gjithashtu një pseudonim), tregon pse ndalimi i propozuar nga qeveria australiane për mediat sociale për fëmijët nën 16 vjeç është i nevojshëm.
Ligjet, të cilat u paraqitën të enjten në Dhomën e Ulët të Parlamentit, janë përshkruar nga kryeministri australian, Anthony Albanese si “lidere të botës”, transmeton Telegrafi.
Por, ndërsa shumë prindër e kanë përshëndetur këtë masë, disa ekspertë kanë vënë në pikëpyetje nëse fëmijët duhet – ose madje mund – të ndalohen nga qasja në mediat sociale dhe çfarë mund të jenë pasojat e mundshme negative të kësaj.
Çfarë po propozon Australia?
Albanese tha se ndalimi – i cili do të mbulojë platforma si X, TikTok, Facebook dhe Instagram – ka për qëllim mbrojtjen e fëmijëve nga “dëmet” e mediave sociale.
“Ky është një problem global dhe ne duam që të rinjtë australianë të kenë në thelb një fëmijëri. Duam që prindërit të kenë qetësi mendore”, tha ai të enjten.
Legjislacioni i ri ofron një “kornizë” për ndalimin. Por, dokumenti 17-faqësh, që pritet të kalojë në Senat javën e ardhshme, zbulon pak detaje konkrete.
Në vend të kësaj, do të jetë në dorë të rregullatorit të internetit të vendit – Komisionerit të Sigurisë Elektronike (eSafety Commissioner) – të përcaktojë mënyrën e zbatimit dhe forcimit të rregullave, të cilat nuk do të hyjnë në fuqi të paktën 12 muaj pas miratimit të legjislacionit.
Sipas projektligjit, ndalimi do të zbatohet për të gjithë fëmijët nën 16 vjeç dhe nuk do të ketë përjashtime për përdoruesit ekzistues apo ata me pëlqimin e prindërve.
Kompanitë teknologjike do të përballen me gjoba deri në 50 milionë dollarë australianë (30.8 milionë euro) nëse nuk respektojnë rregullat, por do të ketë përjashtime për platformat që janë në gjendje të krijojnë “shërbime me rrezik të ulët” të përshtatshme për fëmijët. Kriteret për këtë prag ende nuk janë përcaktuar.
Shërbimet e mesazheve dhe faqet e video-lojërave nuk do të kufizohen, as disa faqe që mund të qasen pa pasur një llogari si YouTube, çka ka ngritur pyetje mbi mënyrën se si rregullatorët do të përcaktojnë çfarë është dhe çfarë nuk është një platformë e mediave sociale në një peizazh që ndryshon me shpejtësi.
Një grup që përfaqëson interesat e kompanive teknologjike si Meta, Snapchat dhe X në Australi e ka hedhur poshtë ndalimin si “një përgjigje e shekullit të XX-të për sfidat e shekullit të XXI-të”.
Legjislacioni i tillë mund t’i shtyjë fëmijët drejt “pjesëve të rrezikshme, të parregulluara të internetit”, thotë Digital Industry Group Inc – një shqetësim që është shprehur gjithashtu nga disa ekspertë.
Komisionerja e Sigurisë Elektronike, Julie Inman Grant, ka pranuar sfidën e jashtëzakonshme që zyra e saj do të përballet kur të zbatojë ndalimin, duke pasur parasysh se “ndryshimi teknologjik gjithmonë do të ecë më shpejt se politika”.
“Kjo do të jetë gjithmonë dinamike, dhe kjo është arsyeja pse rregullatorë si eSafety duhet të jenë fleksibël”, tha ajo për BBC Radio 5 Live.
Por, Inman Grant gjithashtu ka ngritur shqetësime për idenë e qeverisë, që sugjeron se ekziston një lidhje shkakësore midis mediave sociale dhe përkeqësimit të shëndetit mendor.
“Unë do të thosha që bazat e provave nuk janë aspak të vendosura”, tha ajo, duke iu referuar hulumtimeve nga zyra e saj që zbuluan se disa nga grupet më të cenueshme, si adoleshentët LGBTQ+ ose ata të Komuniteteve Autoktone (First Nations), “ndihen më shumë vetvetja online sesa në botën reale”.
Kjo është një ndjenjë që e mbështet edhe Lucas Lane, 15 vjeç, i cili drejton një biznes online për shitjen e manikyrit për djem. “Ky [ndalim] shkatërron… miqësitë e mia dhe aftësinë për t’i bërë njerëzit të ndihen të parë”, i tha adoleshenti nga Perth BBC-së.
Inman Grant preferon që kompanitë teknologjike të përmirësojnë platformat e tyre dhe që të ketë më shumë investime në mjetet edukative për t’i ndihmuar të rinjtë të qëndrojnë të sigurt online. Ajo përdor analogjinë e mësimit të notit për fëmijët, në vend që t’i ndalojnë ata nga uji.
“Ne nuk e rrethojmë oqeanin me gardh… por krijojmë mjedise të mbrojtura për not që ofrojnë masa sigurie dhe japin mësime të rëndësishme që në moshë të re”, tha ajo në parlament më herët këtë vit.
Por, prindër si Emma e shohin ndryshe, “a duhet vërtet të harxhojmë kohën duke ndihmuar fëmijët të orientohen në këto sisteme të vështira, kur kompanitë teknologjike thjesht duan që ata të jenë vazhdimisht në to? Ose a duhet t’i lëmë thjesht të jenë fëmijë dhe të mësojnë si të jenë shoqërorë jashtë me njëri-tjetrin, dhe pastaj të fillojmë këto diskutime më vonë?”
Amy Friedlander, një nënë me tre fëmijë nga lëvizja Wait Mate – e cila inkurajon prindërit të vonojnë dhënien e telefonave inteligjentë për fëmijët e tyre – pajtohet.
“Ne nuk mund të injorojmë të gjitha gjërat pozitive që teknologjia ka sjellë në jetët tona. Ka përfitime të mëdha, por ajo që nuk e kemi konsideruar sa duhet është ndikimi që ka tek trutë që ende nuk janë gati për të”, tha ajo.
“Një qasje shumë e ashpër”
Më shumë se 100 akademikë australianë e kanë kritikuar ndalimin si “një qasje shumë e ashpër” dhe kanë argumentuar se ajo bie ndesh me këshillat e OKB-së, që u bëjnë thirrje qeverive të sigurojnë “qasje të sigurt” për të rinjtë në mjedise digjitale.
Ndalimi gjithashtu nuk ka marrë mbështetjen e një komiteti parlamentar dypartiak që ka shqyrtuar ndikimin e mediave sociale tek adoleshentët. Në vend të kësaj, komiteti ka rekomanduar që gjigantët e teknologjisë të përballen me rregullore më të ashpra.
Për të adresuar disa nga këto shqetësime, qeveria thotë se më vonë do të prezantojë ligje për një “detyrim digjital për kujdes” (digital duty of care), që do ta bëjë të detyrueshme nga ana ligjore që kompanitë teknologjike të ta kenë prioritet sigurinë e përdoruesve.
Joanne Orlando, studiuese e sjelljeve digjitale, argumenton se ndërsa një ndalim “mund të jetë pjesë e një strategjie, nuk mund të jetë kurrsesi e gjithë strategjia”.
Ajo thotë se “pjesa më e rëndësishme e enigmës” duhet të jetë edukimi i fëmijëve për të menduar në mënyrë kritike rreth përmbajtjes që shohin në rrjetet e tyre dhe mënyrës si përdorin mediat sociale.
Qeveria tashmë ka shpenzuar 6 milionë dollarë australianë që nga viti 2022 për të zhvilluar mjete falas për “aftësi digjitale”, me synimin për të arritur këtë qëllim. Megjithatë, hulumtimet sugjerojnë se shumë të rinj australianë nuk marrin mësime të rregullta.
Orlando dhe ekspertë të tjerë paralajmërojnë se ka gjithashtu sfida të mëdha për ta bërë teknologjinë e verifikimit të moshës – që është e nevojshme për të zbatuar ndalimin – efektive dhe të sigurt, duke pasur parasysh “rreziqet e mëdha” që lidhen me ruajtjen potenciale të dokumenteve të identifikimit të çdo australiani online.
Qeveria ka thënë se synon të zgjidhë këtë sfidë përmes provave të verifikimit të moshës dhe shpreson të paraqesë një raport deri në mesin e vitit të ardhshëm. Ajo ka premtuar se shqetësimet për privatësinë do të jenë në qendër të vëmendjes, por ka dhënë pak detaje për llojin e teknologjisë që do të testohet.
Në këshillimin e saj, Komisioneri i Sigurisë Elektronike (eSafety Commissioner) ka sugjeruar idenë e përdorimit të një shërbimi të palës së tretë për të anonimizuar ID-në e përdoruesit para se t’i kalojë ndonjë faqeje për verifikimin e moshës, për të “ruajtur” privatësinë e tyre.
Megjithatë, Orlando mbetet skeptike “nuk mund të mendoj për ndonjë teknologji ekzistuese që mund ta realizojë këtë”.
A do të ketë sukses Australia?
Australia nuk është vendi i parë në botë që përpiqet të kufizojë mënyrën se si të rinjtë të kenë qasje në platforma të caktuara online.
Në vitin 2011, Koreja e Jugut miratoi “ligjin e mbylljes” (shutdown law), i cili ndalonte fëmijët nën 16 vjeç të luanin lojëra interneti midis orës 22:30 dhe 06:00. Por, këto rregulla – që u përballën me kundërshtime – u anuluan më vonë me argumentin se ishte e nevojshme të “respektoheshin të drejtat e të rinjve”.
Më së fundmi, Franca miratoi legjislacion që kërkon nga platformat e mediave sociale të bllokojnë qasjen për fëmijët nën 15 vjeç pa pëlqimin e prindërve. Hulumtimet treguan se pothuajse gjysma e përdoruesve arritën ta anashkalonin ndalimin duke përdorur një VPN të thjeshtë.
Një ligj në shtetin amerikan të Utah – i cili ishte i ngjashëm me atë të Australisë – u përball me një tjetër problem: u bllokua nga një gjykatës federal që e shpalli atë antikushtetues.
Kryeministri Albanese ka pranuar se propozimi i Australisë mund të mos jetë i pagabueshëm dhe, nëse miratohet nga parlamenti, do t’i nënshtrohet një rishikimi.
“Ne të gjithë e dimë që teknologjia ecën shpejt dhe disa njerëz do të përpiqen të gjejnë mënyra për të anashkaluar këto ligje të reja, por kjo nuk është arsye për të injoruar përgjegjësinë që kemi”, tha ai për ligjvënësit.
Por, për prindër si Emma dhe Friedlander – të cilat kanë lobuar për këto ndryshime – rëndësi ka mesazhi që përcjell ndalimi.
“Për shumë kohë, prindërit kanë pasur këtë zgjedhje të pamundur: t’u dorëzohen fëmijëve duke u blerë një pajisje që krijon varësi, ose t’i shohin të ndihen të izoluar dhe të lënë mënjanë shoqërisht”, thotë Friedlander dhe shtoi se “ne kemi qenë të bllokuar në një normë që askush nuk dëshiron të jetë pjesë e saj”.
James thotë se që kur hoqi dorë nga Snapchati, ka kaluar më shumë kohë jashtë me miqtë.
Dhe ai shpreson që ligjet e reja t’i mundësojnë më shumë fëmijëve si ai të “dalin jashtë dhe të bëjnë gjërat që duan”, në vend që të ndihen të detyruar të jenë online.
