Technologji
Kthesë kah e djathta pas protestës studentore në Beograd
Për herë të parë, studentët në Serbi kanë shprehur qartë qëndrimin e tyre ndaj politikës së jashtme të Serbisë, raportit me Kosovën dhe çështjes së popullit serb në shtetet e Ballkanit Perëndimor.
Studentët, që prej shtatë muajsh i bllokojnë fakultetet në qytete të ndryshme të Serbisë, në protestën e mbajtur më 28 qershor në Beograd, u deklaruan në mbështetje të integritetit territorial dhe neutralitetit ushtarak të Serbisë.
“Politika e jashtme duhet të bazohet në respektimin e sovranitetit dhe integritetit territorial të Serbisë, Kushtetutës, neutralitetit ushtarak dhe mbrojtjes së popullit serb në Kosovë dhe Metohi, si dhe në rajon”, tha një përfaqësuese e studentëve në protestë, e cila lexoi programin e lëvizjes studentore, pa u prezantuar me emër.
Studentët shpesh nuk janë prezantuar gjatë protestave, qoftë për arsye sigurie apo, siç kanë deklaruar, sepse “veprojnë në emër të të gjithë studentëve”.
Qëndrimi për Kosovën është renditur si pika e gjashtë dhe e fundit e programit, ku përfshihen edhe kërkesat për luftën kundër korrupsionit, reforma në arsim dhe shëndetësi, si dhe forcimi i shtetit të së drejtës.
Historiani Dragan Popoviq, i tha Radios Evropa e Lirë se mesazhet e studentëve janë “pasqyrë e botës që ne ua kemi lënë atyre”.
“Ata vetëm përsëritën atë që kanë dëgjuar në publik, në familjet e tyre, në mediat kryesore. Këto janë mesazhet që dominojnë në shoqërinë tonë dhe ky nuk është faji i tyre”, tha Popoviq.
Sipas tij, studentët “po përpiqen të jenë sa më afër qëndrimeve të shumicës — të përfshijnë të djathtën dhe të majtën”.
Gjatë këtyre shtatë muajve, ata kanë kërkuar personalisht mbështetje nga zyrtarët evropianë në Strasburg dhe Bruksel, duke i informuar për kërkesat e tyre. Megjithatë, në protestën e së shtunës dominuan mesazhet me ngjyrim kombëtar.
Kush foli në protestë?
Një nga folësit ishte profesori universitar, Millo Llompar, i njohur për qëndrimet e tij të krahut të djathtë, i cili së fundmi ka marrë vëmendje për pjesëmarrjen në promovimin e një libri të Radovan Karaxhiqit, i dënuar për krime lufte.
Në fjalimin e tij, Llompar tha se “në Kushtetutën e Serbisë, Kosova dhe Metohia janë pjesë e patjetërsueshme e Serbisë”, duke përmendur edhe mbrojtjen e sovranitetit të Republikës Sërpska, të serbëve në Mal të Zi, si dhe të të drejtave të serbëve në Kroaci dhe Maqedoninë e Veriut.
“Liria e brendshme nënkupton të jesh qytetar, të jesh tolerant në aspektin fetar, solidar me të gjithë, të respektosh ligjin, e kjo do të thotë të respektosh Kushtetutën. E në Kushtetutë, Kosova dhe Metohia janë pjesë e patjetërsueshme e Serbisë”, deklaroi ai.
Kosova është e përfshirë në preambulën e Kushtetutës së Serbisë, të vitit 2006. Dy vjet më vonë, Kosova shpalli pavarësinë, e njohur deri më sot nga mbi 100 shtete, sipas të dhënave të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Kosovës.
Serbia, nga ana tjetër, vazhdon ta konsiderojë Kosovën si krahinë autonome të saj.
Llompar vlerësoi se kërkesat e studentëve për funksionimin e institucioneve janë “forma më e sinqertë e betejës për Kosovën”.
Gjatë fjalimit të tij, turma brohoriti “Kosova është zemra e Serbisë”, ndërsa pas protestës, kur ndodhën përleshjet mes demonstruesve dhe policisë në qendër të Beogradit, u dëgjuan edhe thirrje ndaj policëve: “Shkoni në Kosovë!”.
Në protestë dominonin flamujt e Serbisë, por edhe disa me mbishkrimin “Nuk ka dorëzim” mbi hartën e Kosovës të ngjyrosur me ngjyrat e flamurit serb.
“Fatkeqësisht është e vërtetë që protestat, të paktën pjesërisht, po zhvendosen kah e djathta, jo pse këtë e duan të gjithë, por sepse shoqëria është e tillë”, vlerëson Naim Leo Beshiri nga Instituti për Çështje Evropiane në Beograd.
Kush e mbështeti protestën pro-qeveritare?
Po të njëjtën ditë kur studentët organizuan protestën, përpara Kuvendit të Serbisë u mbajt edhe një tubim i organizuar nga “studentët që duan të mësojnë” — një grup që mbështet hapur pushtetin — ndërsa organizimi u përshkrua si “mbrëmje letrare”.
Kryetari i Partisë Progresive Serbe (SNS) njëherësh ish-kryeministri i Serbisë, Millosh Vuçeviq, publikoi një fotografi në Instagram me përfaqësues të veteranëve të ushtrisë dhe policisë përpara Kuvendit të Serbisë.
“Krenohem me veteranët serbë që e kanë mbrojtur atdheun aty ku është dashur dhe kur ka qenë më e vështirë”, shkroi Vuçeviq, i veshur me një bluzë me portretin e Millosh Obiliqit.
Pranë tij, në fotografi, qëndronte edhe ish-komandanti i Njësisë së Xhandarmërisë, Goran Radosavljeviq – Guri, i lidhur me vrasjen e vëllezërve Bytyqi në Kosovë, për çka Departamenti i Shtetit i SHBA-së i ka ndaluar hyrjen në Shtetet e Bashkuara.
Veteranët ishin të pranishëm edhe në protestën e studentëve.
Njëri nga folësit ishte veterani i luftës në Kosovë, Nenad Staniq, i cili tha se veteranët “janë këtu, pranë këtyre të rinjve që janë të vetmit që na kanë pranuar”.
Veteranët serbë — pjesëmarrës të luftërave në Kroaci, Bosnjë e Hercegovinë dhe Kosovë — janë të përçarë në disa shoqata, ndërsa ankesat e tyre ndaj shtetit janë të vazhdueshme.
Që kur disa grupe të veteranëve u janë bashkuar protestave, pushteti dhe presidenti, Aleksandar Vuçiq, kanë vënë në dyshim pjesëmarrjen e tyre në luftë. Deri më tani, autoritetet nuk kanë publikuar asnjë të dhënë zyrtare mbi numrin e veteranëve të regjistruar.
Mes folësve në tubimin pro-qeveritar, i cili u mbajt në të njëjtën kohë me protestën e studentëve, ishte edhe Dragosllav Bokan, aktualisht kryetar i Bordit Drejtues të Teatrit Kombëtar në Beograd dhe themelues i ish-njësisë paramilitare “Shqiponjat e Bardha”, e njohur për mizoritë gjatë luftërave në Bosnjë dhe Kroaci.
Bokan nuk është ndjekur penalisht, por sot është një nga mbështetësit më të zëshëm të Vuçiqit në opinion.
Të dyja tubimet u mbajtën më 28 qershor — Ditën e Vidovdanit, një festë fetare dhe shtetërore që lidhet me betejën mesjetare të Kosovës.
Nga kjo betejë ka lindur miti nacionalist serb, i cili në shekullin XIX frymëzoi luftën për pavarësi nga Perandoria Osmane, ndërsa në vitet ‘90 u kthye në bazë ideologjike të forcave nacionaliste që, sipas vendimeve të Gjykatës Ndërkombëtare në Hagë, janë përgjegjëse për krimet më të rënda të luftës, përfshirë gjenocidin në Srebrenicë.
Kush garon për statusin e “mbrojtësit”?
Naim Leo Beshiri thotë për Radion Evropa e Lirë se “është shqetësuese që sot si pushteti, ashtu edhe opozita, si studentët ashtu edhe qytetarët, po përpiqen të pozicionohen si “‘mbrojtësit’ e vërtetë të Serbisë, Kushtetutës dhe identitetit”.
“Në këtë garë, të gjithë e përdorin gjuhën e nacionalizmit, çka vetëm sa e shtyn edhe më tej mundësinë për ta bashkuar shoqërinë rreth vlerave progresive: barazisë, drejtësisë sociale dhe rrugës drejt Evropës”, shton ai.
Zyrtarët më të lartë të shtetit, përfshirë presidentin Aleksandar Vuçiq, muajt e fundit i kanë akuzuar studentët dhe të gjithë ata që i kanë mbështetur — nga profesorët, avokatët, aktorët e deri te bujqit — se po punojnë për rrëzimin e shtetit.
Përfaqësuesit e pushtetit i kanë quajtur protestat “përpjekje për revolucion me ngjyra”, term që përdoret për rrëzimin e regjimeve autoritare në ish-republikat sovjetike.
Studentët i kanë hedhur poshtë këto akuza. Historiani Popoviq e shpjegon këtë, pjesërisht, me përpjekjen e tyre për t’i “rrëmbyer” simbolet shtetërore nga pushteti, i cili e paraqet veten si i vetmi “patriot” që “e do vendin”.
“Këtu sundon rregulli që për ta mundur pushtetin duhet ta mundësh në fushën e tij — t’i marrësh simbolet që pushteti i ka bërë të vetat dhe t’iu japësh një kuptim tjetër”, shpjegon Popoviq.
Sipas tij, studentët e kanë arritur në masë të madhe këtë.
“Asnjëherë më parë nuk ka pasur më shumë njerëz të mbledhur nën flamurin serb, përfshirë edhe boshnjakët e Sanxhakut, sesa gjatë këtyre protestave studentore”, thotë Popoviq.
Në protestën studentore të mbajtur në prill në Novi Pazar, qytet me shumicë boshnjake, ishin të lejuar vetëm flamujt e Serbisë. Në atë protestë, studentët bënë thirrje për paqe dhe unitet.
Sipas Beshirit, “nacionalizmi në Serbi prej dekadash funksionon si mekanizëm për të shmangur vëmendjen nga korrupsioni, varfëria dhe represioni institucional”.
“Ai relativizon krimet, mohon përgjegjësinë, prodhon ndasi dhe dekurajon mendimin kritik. Pasojat e tij janë të thella: pakicat margjinalizohen, opozita demonizohet dhe qytetarët bëhen pasivë”, thotë Beshiri.
Protestat nisën në nëntor të vitit të kaluar, pas tragjedisë në Novi Sad, ku 16 persona humbën jetën nga shembja e një strehe betoni në stacionin hekurudhor që sapo ishte rinovuar.
Motivi kryesor i protestës ishte lufta kundër korrupsionit. Pas gjashtë muajsh, për shkak të, siç pretendojnë studentët, mosplotësimit të kërkesave — diçka që pushteti e mohon — ata shtuan edhe një kërkesë kyçe: shpalljen e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare.
As kjo kërkesë nuk u plotësua. Sipas presidentit Vuçiq, zgjedhjet mund të mbahen gjatë 18 muajve të ardhshëm./ REL
Dronët e pajisur me teknologji të posaçme kanë ndihmuar shkencëtarët të zbulojnë një virus potencialisht vdekjeprurës në frymën e balenave të Arktikut, duke hapur një kapitull të ri në monitorimin e shëndetit të gjitarëve detarë.
Shkencëtarët fluturuan dronë të pajisur me pajisje të posaçme përmes pikëzave të nxjerra gjatë frymëmarrjes, ose “fryrjeve”, që krijohen kur këta gjigantë dalin në sipërfaqe për të marrë frymë.
Analizat zbuluan praninë e morbillivirusit cetacean, një virus shumë ngjitës që përhapet lehtësisht midis delfinëve, balenave dhe derrave të detit, duke shkaktuar sëmundje të rënda dhe vdekje masive.
Ky është konfirmimi i parë se virusi po qarkullon mbi Rrethin Arktik, duke paraqitur një kërcënim serioz për ekosistemet detare.
Sipas studiuesve, kjo metodë është një hap i madh përpara, pasi lejon monitorimin e balenave të gjalla pa i stresuar apo dëmtuar ato. Virusi mund të përhapet lehtësisht mes specieve dhe të udhëtojë nëpër oqeane, çka e bën edhe më të rrezikshëm.
Shkencëtarët shpresojnë se përdorimi afatgjatë i kësaj teknologjie do të ndihmojë në identifikimin e hershëm të kërcënimeve dhe në mbrojtjen më të mirë të jetës detare në një Arktik që po ndryshon me shpejtësi.
Në një zonë të largët të Himalajeve, Kina po ndërton një sistem hidroenergjetik me vlerë 168 miliardë dollarë në lumin Yarlung Tsangpo, që pritet të prodhojë më shumë energji se çdo hidrocentral tjetër në botë. Projekti, i cili zbaton një rënie lartësie prej 2,000 metrash dhe përfshin tunele dhe stacione kaskade, synon të furnizojë energji për makinat elektrike dhe qendrat e inteligjencës artificiale, duke zvogëluar varësinë nga qymyri dhe emetimet e karbonit.
Megjithatë, ndërtimi ngre shqetësime të mëdha ekologjike dhe sociale, shkruan CNN. Zona e “Great Bend”, ku lumi ndryshon drejtim përreth maleve, është e pasur me biodiversitet, përfshirë specie të rrezikuara si tigri i Bengalit dhe panda e kuqe, dhe banorë vendas si Monpa dhe Lhoba mund të detyrohen të zhvendosen. Vlerësimet e ndikimit mbi ekosistemet dhe shoqëritë lokale mbeten të pasigurta, duke shtuar frikën se projekti mund të shkaktojë dëme të paparashikuara.
Projekti ngre gjithashtu tensione diplomatike. Lumi Yarlung Tsangpo bëhet Brahmaputra në Indi dhe Bangladeshi, duke mbështetur miliona banorë që varen nga peshkimi dhe bujqësia. Autoritetet indiane e kanë quajtur projektin një “bombë uji”, duke paralajmëruar për potenciale ndikime katastrofike në rast të kontrollit ose lëshimit të papritur të ujit. Marrëdhëniet midis Pekinit dhe New Delhit për lumenjtë transnacionalë janë tashmë të ndërlikuara dhe ndërtimi i hidrocentralit mund të tensionojë më tej situatën.
Kina ka theksuar se ka zbatuar masa të forta për mbrojtjen ekologjike dhe sigurinë inxhinierike, duke premtuar monitorim mjedisor dhe komunikim me vendet në vijën e poshtme të lumit. Por ekspertët paralajmërojnë se rreziqet janë të mëdha për shkak të lëvizjeve sizmike, reshjeve të paparashikueshme dhe përmbytjeve, si dhe pasojave për banorët dhe ekosistemet e Himalajeve.
Ndërsa Kina synon të kthejë Tibetin në një qendër të energjisë së pastër, projekti tregon sfidat mes zhvillimit teknologjik, sigurisë kombëtare dhe mbrojtjes së mjedisit, duke bërë që hidrocentrali i Yarlung Tsangpo të konsiderohet një ndër ndërmarrjet më ambicioze dhe kontroverse në historinë e vendit.
Kompania europiane Airbus po eksperimenton me një koncept të ri të fluturimit në formacion, i frymëzuar nga zogjtë, për të ulur konsumin e karburantit dhe ndikimin mjedisor të industrisë ajrore.
Projekti, i quajtur “Fello’fly”, synon të përdorë efektin e krijuar nga avioni që udhëheq formacionin për të përmirësuar efikasitetin e karburantit të avionëve që e ndjekin, një efekt i njohur si “rikuperimi i energjisë nga shtrati i ajrit”.
Testimet u realizuan në bashkëpunim me linjat ajrore Air France, Delta Air Lines, French Bee dhe Virgin Atlantic, duke kryer tetë fluturime mbi Atlantikun e Veriut midis shtatorit dhe tetorit 2025.
Avionët u vendosën në një formacion që imiton pozicionin e zogjve migratorë, ku avioni kryesor gjeneron një ngritje që ndihmon avionët pasues të konsumojnë më pak karburant, duke ruajtur gjithashtu distancën e sigurt sipas rregullave të aviacionit.
Airbus njofton se nëse kjo teknikë zbatohet në fluturimet komerciale, mund të arrihet një kursim karburanti në fluturimet e gjata dhe një reduktim i ndjeshëm i emetimeve të CO2.
Megjithatë, ekspertët paralajmërojnë se reduktimet do të jenë të kufizuara. Çmimi i lartë i karburanteve të pastra, mungesa e avionëve të rinj dhe rritja e vazhdueshme e trafikut ajror e komplikojnë përmirësimin e qëndrueshmërisë.
Parashikohet që deri në vitin 2040 të ketë 8 miliardë pasagjerë në vit, duke rritur ndjeshëm flotën globale.
Sipas një studimi të Transporte dhe Mjedisit, edhe përdorimi i karburanteve alternative SAF nuk do të eliminojë plotësisht përdorimin e karburanteve fosile, duke treguar sfidat e vazhdueshme për një aviacion më të gjelbër.
Presidenti i Federatës Argjentinase të Futbollit, Tapia, rrezikon burgun
Veshjet sintetike mund të ndikojnë në shëndetin riprodhues të grave dhe burrave
Nga frika e deportimit, hondurasit në SHBA dërgojnë më shumë para në shtëpi se kurrë më parë
Shqetësime për ‘superioritetin’ mbi vizitën e jahtit mbretëror në Irlandë në vitin 1996
Spitalet paralajmëruan se kriza e kujdesit në fund të jetës kërcënon trajtimin
Brigitte Bardot: Bjondia seksi që revolucionarizoi kinemanë franceze
Burri qëllohet për vdekje nga policia pas përplasjes së dy makinave
Trump dhe Zelensky duken më optimistë – por tregojnë pak prova se paqja është afër për Ukrainën
John Simpson: ‘Kam raportuar për 40 luftëra, por nuk kam parë kurrë një vit si viti 2025’
Disidenti egjiptian kërkon falje për tweets, ndërsa konservatorët kërkojnë dëbim nga Mbretëria e Bashkuar
Pse të rinjtë po largohen për të punuar jashtë vendit?
Titujt e gazetave në UK
Meloni apel për unitet: Aleanca SHBA-BE-Ukrainë, e vetmja rrugë për të ulur Rusinë në tryezë
Zjarr në një azil pleqsh në Indonezi, humbin jetën 16 të moshuar
Albin Kurti fiton zgjedhjet në Kosovë, Vetëvendosja feston me fishekzjarre në Prishtinë
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
Përplasjet kufitare Taxhikistan-Taleban: Çfarë fshihet pas tyre, pse ndikojnë në Kinë?
Numërohen 81% e kutive të votimit në Kosovë: Albin Kurti drejt mandatit të tretë si kryeministër
Amnisti penale nga qeveria! Lamallari: 380 të burgosur lirohen, 900 të tjerë përfitojnë ulje dënimi (video)
Elozhi i kujtesës
KQZ numëron mbi 80% të votave, Vetëvendosje në epërsi të thellë
Zjarr në një azil pleqsh në Indonezi, humbin jetën 16 të moshuar
Disidenti egjiptian kërkon falje për tweets, ndërsa konservatorët kërkojnë dëbim nga Mbretëria e Bashkuar
-
Albania2 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Albania15 hours ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
UK2 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania15 hours ago
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
-
Albania16 hours ago
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
-
UK14 hours agoPrinci William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
-
Kosova17 hours ago
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
-
Bota15 hours ago
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump