Technologji
“Dëgjoni, çetnike serbë, dora jonë do t’ju arrijë edhe në Serbi” – Koncerti në Zagreb, që ka trazuar Europën
Tri ditë pasi rreth gjysmë milioni njerëz morën pjesë në koncertin e këngëtarit Marko Perkoviq Thompson në Zagreb – qytet kroat me rreth 770.000 banorë – ku u dëgjuan thirrje fashiste dhe përshëndetje ustashe, erdhi reagimi i Bashkimit Evropian (BE).
“Dënojmë çdo shprehje të fashizmit që na kujton periudhat më të errëta të historisë evropiane”, tha një zëdhënës i Komisionit Evropian (KE) në një deklaratë për Radion Evropa e Lirë (REL).
Ai shtoi se BE-ja ka një vendim kornizë për luftimin e racizmit dhe ksenofobisë, që obligon vendet anëtare të ndëshkojnë penalisht gjuhën e urrejtjes. Kjo përfshin nxitjen publike të dhunës ose urrejtjes ndaj individëve apo grupeve për shkak të racës, ngjyrës, fesë, origjinës apo përkatësisë kombëtare ose etnike.
Sipas BE-së, shtetet anëtare janë gjithashtu të detyruara të kriminalizojnë publikisht aprovimin ose relativizimin e krimeve si gjenocidi, krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës.
“Autoritetet kombëtare janë përgjegjëse për të hetuar dhe trajtuar çdo rast të pretenduar të gjuhës së urrejtjes apo krimeve të urrejtjes, në përputhje me ligjet kombëtare që zbatojnë këtë vendim kornizë”, tha zëdhënësi i KE-së.
Këngëtari kroat, Marko Perkoviq Thompson, është kritikuar prej dekadash për përdorimin publik të simboleve fashiste të Shtetit të Pavarur të Kroacisë (Nezavisna Drzava Hrvatska – NDH), një krijesë kukull e Italisë dhe Gjermanisë naziste gjatë Luftës së Dytë Botërore, përgjegjëse për vrasje masive, kampe përqendrimi dhe persekutime ndaj serbëve, hebrenjve, romëve dhe antifashistëve kroatë.
Pak ditë para koncertit, agjencia franceze e lajmeve AFP paralajmëroi se do të mbahej koncerti i një këngëtari i njohur për simpatitë e tij naziste, të cilit më herët i ishin anuluar koncertet në Berlin (2014), e pastaj edhe ne Zvicër, Holandë, Austri e Slloveni.
Pas koncertit, ku u këndua me thirrjen “Za dom spremni” (Gati për atdheun), vërshuan kritikat, por kryeministri kroat, Andrej Pllenkoviq, tha se “nuk ka arsye për t’u habitur”.
Dënime dhe reagime të ashpra
Koncerti u dënua edhe nga Kongresi Evropian i Hebrenjve, i cili, në një reagim në platformën X, tha se ishte i tronditur nga “përshëndetjet naziste dhe sloganet fashiste”.
“Të tilla veprime madhështojnë kapitujt më të errët të historisë dhe nxisin antisemitizëm dhe urrejtje”, thuhet në deklaratën e Kongresit.
Ish-komisionarja për të drejtat e njeriut në Këshillin e Evropës, Dunja Mijatoviq, e cilësoi ngjarjen si një “ringjallje të turpshme të simbolikës fashiste”.
“Një jehonë e frikshme dhe një kujtesë e ashpër për të kaluarën e errët, të cilën Evropa është zotuar të mos e përsërisë kurrë më”, shkroi ajo në X.
Organizata joqeveritare “Shtëpia e të Drejtave të Njeriut” në Kroaci kujtoi se edhe Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut ka konstatuar në vendimet e saj se përdorimi i përshëndetjeve dhe simboleve nazi-fashiste nuk mbrohet nga liria e shprehjes.
“‘Za dom spremni’ është në kundërshtim të plotë me vlerat themelore të qytetërimit”, deklaroi Ivan Novosel nga kjo organizatë.
Ndërkohë, Iniciativa e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut e quajti koncertin “sulmin më masiv ndaj vlerave kushtetuese të Kroacisë që nga fundi i viteve ’90, si dhe sulm të drejtpërdrejtë ndaj parimeve themelore të Bashkimit Evropian”.
Edhe Avokatja e Popullit në Kroaci, Tena Shimonoviq Einwalter, e konsideroi shqetësuese praninë e simboleve që kujtojnë regjimin e NDH-së në rrugët e Zagrebit, një ditë para koncertit.
“Ai regjim nuk është dhe nuk mund të jetë pjesë e së tashmes apo së ardhmes sonë, sepse ishte ndërtuar mbi urrejtjen, vrasjet masive dhe diskriminimin ndaj njerëzve të kombësive, feve dhe bindjeve politike të ndryshme, të cilët trajtoheshin si qenie me vlerë më të ulët”, tha ajo.
Pllenkoviq me Thompsonin
Një ditë para koncertit, kryeministri kroat, njëherësh udhëheqës i Bashkimit Demokratik Kroat (HDZ), Pllenkoviq, vizitoi hipodromin e Zagrebit, ku u mbajt spektakli i këngëtarit Marko Perkoviq Thompson. Ai ishte i shoqëruar edhe nga fëmijët e tij.
HDZ është pjesë e aleancës së Partive Popullore Evropiane dhe e afërt me Unionin Kristian-Demokrat të Gjermanisë (CDU). Pllenkoviq nuk i dënoi mesazhet e kontestuara të koncertit, përfshirë thirrjet e Thompsonit që Evropa – një kontinent i karakterizuar nga multietniciteti – të rikthehet te “vlerat e krishtera”.
Kryeministri kroat nuk shprehu as habi për përmbajtjen e koncertit, duke thënë se “koncertet e Thompsonit janë të njëjta tash e 35 vjet”.
“Sa i përket rasteve të veçanta, ku ka simbole të ndaluara apo këngë problematike, policia do të ndërmarrë masa”, tha Pllenkoviq në një konferencë për media në Zagreb.
Ndërkohë, ministri i Punëve të Brendshme i Kroacisë, Davor Bozhinoviq, theksoi se nuk duhet etiketuar qindra mijëra njerëz që morën pjesë në koncert, dhe se policia po vepron në përputhje me ligjin.
“Janë komunikuar qartë mënyrat se si policia do të veprojë, ashtu siç vepron edhe në tubime të tjera publike, përfshirë ndeshjet e futbollit”, tha Bozhinoviq.
Kryeministri Pllenkoviq shtoi, gjithashtu, se në lidhje me një nga këngët, “gjykatat kanë dhënë mendimin e tyre”.
“Sigurisht, e dija që gjithçka do të reduktohej në tri fjalët e para të këngës ‘Çavoglave’, e cila ekziston tash e 34 vjet dhe, me shumë gjasë, do të jetë edhe për 100 të tjera”, tha Pllenkoviq, duke shtuar se “këtë këngë nuk do ta censurojë askush”.
Në repertorin e Thompsonit, kënga më e kontestuar është “Bojna Çavoglave”, e krijuar në vitin 1991, gjatë luftës në Kroaci, ku vetë këngëtari mori pjesë si vullnetar.
Në këtë këngë, ai përshkruan mbrojtjen e fshatit të tij të lindjes, Çavoglave, nga forcat serbe. Kënga fillon me përshëndetjen famëkeqe “Za dom spremni”, ndërsa ndër vargjet e saj dëgjohet edhe thirrja: “Dëgjoni, vullnetarë serbë, bandë çetnike – do t’ju arrijë dora jonë edhe në Serbi.”
Çfarë përcaktojnë ligji, Kushtetuta dhe gjykatat?
Në Kroaci, ligji ndalon interpretimin e këngëve apo shfaqjen e simboleve që prishin rendin dhe qetësinë publike. Dënimet për këtë variojnë nga 700 deri në 4.000 euro, ose me burgim deri në 30 ditë.
Përshëndetja “Za dom spremni” është gjithashtu në kundërshtim me Kushtetutën kroate, e cila ndalon çdo nxitje të urrejtjes kombëtare, racore apo fetare, shpjegojnë nga organizata “Shtëpia e të Drejtave të Njeriut”.
Megjithatë, trajtimi i kësaj përshëndetjeje ustashe në Kroacinë e sotme është i ndërlikuar dhe i paqartë.
Për shembull, në vitin 2019, një këngëtar në Makarska u ndëshkua me gjobë për thirrjen “Za dom spremni” gjatë interpretimit të një kënge të Thompsonit. Por, në qershorin e 2020-tës, Gjykata e Lartë për Kundërvajtje në Kroaci vendosi që, nëse Thompson fillon këngën e tij “Çavoglave” me këtë përshëndetje, kjo nuk përbën shkelje të rendit publik.
“Fakti që kjo thirrje është pjesë e një kënge autoriale nuk ndryshon realitetin se ‘Za dom spremni’ është një përshëndetje ustashe, që simbolizon një ideologji kriminale nazi-fashiste”, deklaroi Ivan Novosel nga “Shtëpia e të Drejtave të Njeriut”.
Një komision i përzier shkencëtarësh, i themeluar nga qeveria kroate në vitin 2018, rekomandoi që kjo përshëndetje të mos ndëshkohet vetëm në rastet kur përdoret për të përkujtuar luftëtarët e rënë të milicisë partiake të Forcave Mbrojtëse Kroate (HOS) gjatë luftës së viteve 1991–1992.
Edhe gjatë koncertit në hipodromin e Zagrebit, Thompson, para se të thoshte “Za dom”, i pasuar nga masa që iu përgjigj me “spremni”, tha se i referohej luftës që filloi në vitin 1991.
“Imagjinoni gjysmë milioni njerëz të mbledhur në Berlin në një koncert të ekstremit të djathtë, duke bërtitur në kor ‘Sieg Heil’. E paimagjinueshme në Gjermani”, shkroi gazeta gjermane Berliner Zeitung, në një koment për koncertin e mbajtur më 5 korrik në Zagreb.
“Ndërsa në Kroaci, përshëndetja fashiste ‘Za dom spremni’ këndohet me zë të lartë nga turma”, raportoi gazeta.
Mesazhi për Evropën
Që në fillim të koncertit në hipodromin e Zagrebit, ku, sipas vetë Thompsonit, morën pjesë njerëz që kultivojnë “dashurinë për Zotin, familjen dhe atdheun”, këngëtari dërgoi një mesazh për Evropën: “Të kthehet te rrënjët dhe tradita.”
“Të rikthehet te rrënjët e saj të krishtera, sepse vetëm ashtu mund të bëhet përsëri e fuqishme”, tha ai nga skena.
Publicisti kroat, Luka Matiq, në një deklaratë për Radion Evropa e Lirë, tha se, sipas tij, nuk ka shumë kontradiktë midis koncertit të Thompsonit dhe vlerave të sotme evropiane, duke vënë në dyshim drejtimin e BE-së përballë, siç e quajti ai, hipokrizisë ndaj krimeve në Gaza apo shfrytëzimit të resurseve natyrore në Serbi.
“Një spektakël si ky, ku mblidhen gjysmë milioni vetë për të sulmuar ato vlera, nuk më habit aspak”, tha ai.
Në fakt, janë shitur mbi 450 mijë bileta, ndërsa organizatorët pretendojnë se në koncert morën pjesë 504 mijë persona. Megjithëse Thompson është shumë i popullarizuar në Kroaci dhe më gjerë, koncertet e tij janë anuluar në disa vende të Evropës, për shkak të mesazheve të tij problematike.
Thompson, gjithsesi, nuk është i vetmi artist që ka përjetuar anulime të koncerteve për shkak të simbolikës fashiste apo deklaratave të mëhershme.
Një shembull është festivali gjerman Rock im Park, që vitin e kaluar anuloi performancën e grupit amerikan të muzikës metal, Pantera, pasi në një video të vitit 2016, këngëtari Phil Anselmo shihej duke bërë përshëndetje naziste dhe duke thirrur “fuqi e bardhë”. Të njëjtat performanca u anuluan atë vit edhe në Austri.. rel
Dronët e pajisur me teknologji të posaçme kanë ndihmuar shkencëtarët të zbulojnë një virus potencialisht vdekjeprurës në frymën e balenave të Arktikut, duke hapur një kapitull të ri në monitorimin e shëndetit të gjitarëve detarë.
Shkencëtarët fluturuan dronë të pajisur me pajisje të posaçme përmes pikëzave të nxjerra gjatë frymëmarrjes, ose “fryrjeve”, që krijohen kur këta gjigantë dalin në sipërfaqe për të marrë frymë.
Analizat zbuluan praninë e morbillivirusit cetacean, një virus shumë ngjitës që përhapet lehtësisht midis delfinëve, balenave dhe derrave të detit, duke shkaktuar sëmundje të rënda dhe vdekje masive.
Ky është konfirmimi i parë se virusi po qarkullon mbi Rrethin Arktik, duke paraqitur një kërcënim serioz për ekosistemet detare.
Sipas studiuesve, kjo metodë është një hap i madh përpara, pasi lejon monitorimin e balenave të gjalla pa i stresuar apo dëmtuar ato. Virusi mund të përhapet lehtësisht mes specieve dhe të udhëtojë nëpër oqeane, çka e bën edhe më të rrezikshëm.
Shkencëtarët shpresojnë se përdorimi afatgjatë i kësaj teknologjie do të ndihmojë në identifikimin e hershëm të kërcënimeve dhe në mbrojtjen më të mirë të jetës detare në një Arktik që po ndryshon me shpejtësi.
Në një zonë të largët të Himalajeve, Kina po ndërton një sistem hidroenergjetik me vlerë 168 miliardë dollarë në lumin Yarlung Tsangpo, që pritet të prodhojë më shumë energji se çdo hidrocentral tjetër në botë. Projekti, i cili zbaton një rënie lartësie prej 2,000 metrash dhe përfshin tunele dhe stacione kaskade, synon të furnizojë energji për makinat elektrike dhe qendrat e inteligjencës artificiale, duke zvogëluar varësinë nga qymyri dhe emetimet e karbonit.
Megjithatë, ndërtimi ngre shqetësime të mëdha ekologjike dhe sociale, shkruan CNN. Zona e “Great Bend”, ku lumi ndryshon drejtim përreth maleve, është e pasur me biodiversitet, përfshirë specie të rrezikuara si tigri i Bengalit dhe panda e kuqe, dhe banorë vendas si Monpa dhe Lhoba mund të detyrohen të zhvendosen. Vlerësimet e ndikimit mbi ekosistemet dhe shoqëritë lokale mbeten të pasigurta, duke shtuar frikën se projekti mund të shkaktojë dëme të paparashikuara.
Projekti ngre gjithashtu tensione diplomatike. Lumi Yarlung Tsangpo bëhet Brahmaputra në Indi dhe Bangladeshi, duke mbështetur miliona banorë që varen nga peshkimi dhe bujqësia. Autoritetet indiane e kanë quajtur projektin një “bombë uji”, duke paralajmëruar për potenciale ndikime katastrofike në rast të kontrollit ose lëshimit të papritur të ujit. Marrëdhëniet midis Pekinit dhe New Delhit për lumenjtë transnacionalë janë tashmë të ndërlikuara dhe ndërtimi i hidrocentralit mund të tensionojë më tej situatën.
Kina ka theksuar se ka zbatuar masa të forta për mbrojtjen ekologjike dhe sigurinë inxhinierike, duke premtuar monitorim mjedisor dhe komunikim me vendet në vijën e poshtme të lumit. Por ekspertët paralajmërojnë se rreziqet janë të mëdha për shkak të lëvizjeve sizmike, reshjeve të paparashikueshme dhe përmbytjeve, si dhe pasojave për banorët dhe ekosistemet e Himalajeve.
Ndërsa Kina synon të kthejë Tibetin në një qendër të energjisë së pastër, projekti tregon sfidat mes zhvillimit teknologjik, sigurisë kombëtare dhe mbrojtjes së mjedisit, duke bërë që hidrocentrali i Yarlung Tsangpo të konsiderohet një ndër ndërmarrjet më ambicioze dhe kontroverse në historinë e vendit.
Kompania europiane Airbus po eksperimenton me një koncept të ri të fluturimit në formacion, i frymëzuar nga zogjtë, për të ulur konsumin e karburantit dhe ndikimin mjedisor të industrisë ajrore.
Projekti, i quajtur “Fello’fly”, synon të përdorë efektin e krijuar nga avioni që udhëheq formacionin për të përmirësuar efikasitetin e karburantit të avionëve që e ndjekin, një efekt i njohur si “rikuperimi i energjisë nga shtrati i ajrit”.
Testimet u realizuan në bashkëpunim me linjat ajrore Air France, Delta Air Lines, French Bee dhe Virgin Atlantic, duke kryer tetë fluturime mbi Atlantikun e Veriut midis shtatorit dhe tetorit 2025.
Avionët u vendosën në një formacion që imiton pozicionin e zogjve migratorë, ku avioni kryesor gjeneron një ngritje që ndihmon avionët pasues të konsumojnë më pak karburant, duke ruajtur gjithashtu distancën e sigurt sipas rregullave të aviacionit.
Airbus njofton se nëse kjo teknikë zbatohet në fluturimet komerciale, mund të arrihet një kursim karburanti në fluturimet e gjata dhe një reduktim i ndjeshëm i emetimeve të CO2.
Megjithatë, ekspertët paralajmërojnë se reduktimet do të jenë të kufizuara. Çmimi i lartë i karburanteve të pastra, mungesa e avionëve të rinj dhe rritja e vazhdueshme e trafikut ajror e komplikojnë përmirësimin e qëndrueshmërisë.
Parashikohet që deri në vitin 2040 të ketë 8 miliardë pasagjerë në vit, duke rritur ndjeshëm flotën globale.
Sipas një studimi të Transporte dhe Mjedisit, edhe përdorimi i karburanteve alternative SAF nuk do të eliminojë plotësisht përdorimin e karburanteve fosile, duke treguar sfidat e vazhdueshme për një aviacion më të gjelbër.
Zbulohet pas 12 vitesh, çfarë tha Michael Schumacher para se të aksidentohej
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
20 pikat e Zelenskyt për t’i dhënë fund luftës, Rusia kundër!
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
Autoboti i pastrimit të ujërave të zeza, po shpërndan ujë për qytetarët në Vlorë
Strakosha në formë të jashtëzakonshme, AEK-u gjen stabilitet. Garanci edhe për Kombëtaren
I dhanë mundësinë të krijojë qeverinë pa opozitën, Kurti mesazh falënderues për të gjithë votuesit e LVV: U jemi mirënjohës përjetë
Vlora 4 ditë pa ujë, kryetarja e bashkisë: Defekti, fatkeqësi natyrore. Ujësjellësi s’është në varësinë tonë, protestën po e bën opozita
Peskov: Rusia pajtohet me vlerësimin e Trump, bisedimet në fazën përfundimtare
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
Shpërthimi në Shkodër, OSHEE përgënjeshtron Policinë: Nuk ka ndodhur për shkak të boksit të matësve në pallat
Berisha: Nuk ka forcë në botë që e mban në pushtet Edi Ramën në qoftë se ne i pushtojmë sheshin. Kjo është rruga!
“Kurti fitues pas muajsh bllokade politike”, BBC: Normalizimi i marrëdhënieve me Brukselin dhe Uashingtonin në axhendën e qeverisë së re
Kush është “zbatuesi hije” i Shtëpisë së Bardhë me ndikim të jashtëzakonshëm te Trump
Përfundon numërimi i votave për subjektet politike, nis numërimi për kandidatët në 38 Qendra Komunale
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Hetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
Spitalet paralajmëruan se kriza e kujdesit në fund të jetës kërcënon trajtimin
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
Përplasjet kufitare Taxhikistan-Taleban: Çfarë fshihet pas tyre, pse ndikojnë në Kinë?
Disidenti egjiptian kërkon falje për tweets, ndërsa konservatorët kërkojnë dëbim nga Mbretëria e Bashkuar
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
-
Albania2 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Albania2 hours agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
UK2 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania17 hours ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
UK49 minutes agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania18 hours ago
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
-
Albania17 hours ago
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
-
UK16 hours agoPrinci William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim