Bota
Si synon rrjeti i lajmeve të rreme i financuar nga Rusia të prishë zgjedhjet në Evropë – hetim i BBC-së
Oana Marocico dhe Seamus Mirodan , Hetimet BBC-së dhe Rowan Ings , Njësia Globale e Dezinformimit të BBC-së
Një rrjet sekret i financuar nga Rusia po përpiqet të prishë zgjedhjet e ardhshme demokratike në një shtet të Evropës Lindore, ka zbuluar BBC.
Duke përdorur një reporter të fshehtë, zbuluam se rrjeti premtonte t’i paguante pjesëmarrësit nëse ata postonin propagandë pro-ruse dhe lajme të rreme që dëmtonin partinë qeverisëse pro-BE të Moldavisë përpara zgjedhjeve parlamentare të vendit më 28 shtator.
Pjesëmarrësit u paguan për të gjetur mbështetës të opozitës pro-ruse të Moldavisë për të regjistruar fshehurazi – dhe gjithashtu për të kryer një të ashtuquajtur sondazh. Kjo u bë në emër të një organizate joekzistente, duke e bërë atë të paligjshëm. Rezultatet e këtij kampionimi selektiv, sugjeroi një organizator nga rrjeti, mund të hedhin themelet për të vënë në pikëpyetje rezultatin e zgjedhjeve.
Rezultatet e të ashtuquajturit sondazh, që sugjerojnë se partia në pushtet do të humbasë, janë publikuar tashmë në internet.
Në fakt, sondazhet zyrtare sugjerojnë se Partia qeverisëse e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) e themeluar nga Presidentja Maia Sandu është aktualisht përpara Bllokut Zgjedhor Patriotik pro-rus (BEP).
Ne kemi gjetur lidhje midis rrjetit sekret dhe oligarkut moldav Ilan Shor – i sanksionuar nga SHBA-të për “operacionet e ndikimit të keq të Kremlinit” dhe tani një i arratisur në Moskë. Mbretëria e Bashkuar e ka sanksionuar gjithashtu atë për korrupsion.
Ne kemi gjetur gjithashtu lidhje midis rrjetit dhe një organizate jofitimprurëse (OJF) të quajtur Evrazia.
Evrazia ka lidhje me z. Shor dhe u sanksionua nga Mbretëria e Bashkuar, SHBA-të dhe BE-ja për dyshimin se u ka dhënë ryshfet qytetarëve moldavë që të votonin kundër anëtarësimit në BE vitin e kaluar. Referendumi për anëtarësim kaloi, por me një diferencë shumë të vogël .
“Në vitin 2024, fokusi i fushatës [së Ilan Shorit] ishin paratë. Këtë vit, fokusi është dezinformimi”, tha shefi i policisë së Moldavisë, Viorel Cernauteanu, për BBC World Service.
Ne i kërkuam Ilan Shorit dhe Evrazias të jepnin përgjigje për gjetjet e hetimit tonë – ata nuk dhanë një përgjigje.
Manipulim: I fshehtë në një rrjet lajmesh të rreme
Shikojeni në iPlayer në Mbretërinë e Bashkuar, ose në BBC 2 në orën 19:00 BST të hënën, më 22 shtator.
Moldavia mund të jetë e vogël, por e vendosur midis Ukrainës dhe Rumanisë, anëtare e BE-së, ajo ka rëndësi strategjike si për Evropën ashtu edhe për Kremlinin, thonë ekspertët.
Shërbimi Botëror infiltroi rrjetin – i koordinuar në aplikacionin e mesazheve Telegram – përmes një lidhjeje që na dërgoi një denoncues.
Kjo na dha një pasqyrë thelbësore se si funksionon një rrjet propagande antidemokratike.
Reporterja jonë e fshehtë, Ana, dhe 34 rekrutë të tjerë, u kërkuan të merrnin pjesë në seminare sekrete online të cilat do të “përgatisnin operativë”. Me tituj si “Si të kalosh nga kuzhina jote në udhëheqës kombëtar”, ato dukeshin se shërbenin si një proces verifikimi. Ana dhe të tjerët duhej të kalonin teste të rregullta për atë që kishin mësuar.
Gazetarja jonë u kontaktua më pas nga një koordinatore e rrjetit e quajtur Alina Juc. Profili i mediave sociale i znj. Juc thotë se ajo është nga Transnistria, një rajon separatist i Moldavisë lindore besnik ndaj Moskës, dhe Instagrami i saj tregon se ajo ka bërë udhëtime të shumta në Rusi gjatë viteve të fundit.
Znj. Juc i tha Anës se do të paguhej 3,000 lei moldavë (170 dollarë, 125 paund) në muaj për të prodhuar postime në TikTok dhe Facebook gjatë periudhës para zgjedhjeve dhe se paratë do t’i dërgoheshin nga Promsvyazbank (PSB) – një bankë shtetërore ruse e sanksionuar, e cila vepron si banka zyrtare për ministrinë ruse të mbrojtjes dhe është aksionare në njërën nga kompanitë e Ilan Shor.
Ana dhe rekrutët e tjerë u trajnuan për të prodhuar postime në mediat sociale duke përdorur ChatGPT. Atyre iu tha se përmbajtja “tërheq njerëzit nëse fotografia përmban pak satirë… mbi realitetin”, por se duhet shmangur përdorimi i tepërt i inteligjencës artificiale për t’u siguruar që postimet të dukeshin “organike”.
Brenda grupit Telegram, Ana dhe BBC kishin qasje në udhëzimet e mëparshme të lëshuara për pjesëmarrësit. Fillimisht, atyre u ishte kërkuar të shkruanin postime patriotike rreth figurave historike në historinë e Moldavisë – por gradualisht kërkesat ishin bërë tepër politike.
Anës iu kërkua të postonte akuza të pabaza – duke përfshirë atë se qeveria aktuale e Moldavisë po planifikon të falsifikojë rezultatet e zgjedhjeve, anëtarësimi i mundshëm i Moldavisë në BE varet nga ndryshimi i “orientimit seksual” të qytetarëve të vendit në LGBT dhe se Presidenti Sandu po lehtëson trafikimin e fëmijëve.
Fushatat në mediat sociale tani janë shpesh në qendër të zgjedhjeve kombëtare. Ne monitoruam postimet në mediat sociale që mbështesnin partinë qeverisëse PAS të Moldavisë, por nuk zbuluam ndonjë fushatë të dukshme dezinformimi.
Gjatë gjithë ushtrimit tonë të fshehtë me rrjetin, ne ndamë vetëm postime që ishin faktikisht të sakta dhe e kufizuam numrin e tyre.
Ne donim të zbulonim se kush tjetër ishte në rrjet, pasi kishim prova se ai përbëhej nga grupe të shumëfishta të ngjashme me atë në të cilin u infiltruam. Ne kërkuam modele të aktivitetit të ngjashëm në llogari të tjera që mund t’i monitoronim përmes aksesit tonë në Telegram.
Rrjeti, konkluduam ne, përbëhet nga të paktën 90 llogari në TikTok – disa të maskuara si media – të cilat kanë postuar mijëra video me një total prej më shumë se 23 milionë shikimesh dhe 860,000 pëlqimesh që nga janari. Popullsia e Moldavisë është vetëm 2.4 milionë.
Ne i ndamë gjetjet tona me Laboratorin e Kërkimeve Forenzike Dixhitale (DFRLab) me seli në SHBA, dhe ata na thanë se analiza e tyre tregon se rrjeti mund të jetë edhe më i madh. Rrjeti më i gjerë ka grumbulluar më shumë se 55 milionë shikime dhe mbi 2.2 milionë pëlqime në TikTok që nga janari, zbuloi DFRLab.
Rrjeti nuk postoi vetëm dezinformata. Znj. Juc i ofroi gjithashtu Anës 200 lei moldavë (12 dollarë, 9 paund) në orë në para të gatshme për të kryer sondazhe jozyrtare, duke intervistuar njerëz në kryeqytetin e Moldavisë rreth kandidatëve të tyre të preferuar në zgjedhje.
Përpara se të kryenin këtë detyrë, pjesëmarrësve iu dha trajnim se si t’i bindnin në mënyrë delikate ata që po anketoheshin.
Atyre iu kërkua gjithashtu të regjistronin fshehurazi të intervistuarit të cilët thanë se mbështesnin opozitën pro-ruse.
Znj. Juc zbuloi se kjo ishte për të “parandaluar manipulimin e votimit”, duke sugjeruar se rezultatet e anketës dhe regjistrimet sekrete do të përdoren, në rast të një fitoreje të PAS, si prova të supozuara se ajo fitoi në mënyrë të padrejtë.
Provat tona sugjerojnë gjithashtu se rrjeti të cilit iu bashkua gazetari ynë po merr fonde nga Rusia. Ana dëgjoi – dhe filmoi – Alina Juc në telefon duke kërkuar para nga Moska.
«Dëgjo, a mund të sjellësh para nga Moska… Më duhet vetëm t’u jap njerëzve të mi rrogat», e filmuam duke thënë.
Nuk ishte e qartë se kush do t’i dërgonte paratë, por ne kemi gjetur lidhje midis rrjetit dhe Ilan Shor nëpërmjet OJQ-së Evrazia.
Ilan Shor dhe Evrazia nuk iu përgjigjën gjetjeve të hetimit tonë.
BBC gjeti foto të trajneres së Anës, Alina Juc, në faqen e internetit të Evrazias – dhe një nga grupet në Telegram ku ishte shtuar Ana quhej “Udhëheqësit e Evrazias”.
Ministria e Jashtme e Mbretërisë së Bashkuar thotë se Evrazia vepron “në Moldavi në emër të oligarkut të korruptuar në arrati Ilan Shor… për të destabilizuar demokracinë moldave”.
Ne i kërkuam Alina Juc të komentonte mbi gjetjet tona – ajo nuk u përgjigj.
TikTok tha se kishte zbatuar masa shtesë sigurie përpara zgjedhjeve dhe vazhdoi të “kundërshtonte në mënyrë agresive sjelljen mashtruese”. Pronari i Facebook-ut, Meta, nuk iu përgjigj gjetjeve tona.
Ambasada ruse në Mbretërinë e Bashkuar mohoi përfshirjen në lajme të rreme dhe ndërhyrje zgjedhore dhe pretendoi se ishte BE-ja ajo që kishte ndërhyrë në zgjedhjet e Moldavisë.
Raportim Shtesë: Malvina Cojocari, Andreea Jitaru, Angela Stanciu
Protestat dhe grevat në Iran për shkak të inflacionit dhe zhvlerësimit të monedhës janë përhapur nga kryeqyteti, Teherani, në disa qytete të tjera në ditën e tretë të trazirave.
Sipas mediave të huaja, protestat filluan të dielën pasi dyqanxhinjtë në Pazarin e Madh të Teheranit organizuan një grevë kur riali iranian arriti nivelin më të ulët rekord kundrejt dollarit amerikan në tregun e hapur.
Që atëherë, videot e verifikuara nga BBC Persian kanë treguar demonstrata në qytetet Karaj, Hamedan, Qeshm, Malard, Isfahan, Kermanshah, Shiraz dhe Yazd. Policia u pa gjithashtu duke përdorur gaz lotsjellës në një përpjekje për të shpërndarë demonstruesit.
Qeveria iraniane tha se “i njeh protestat” dhe do t’i dëgjojë “me durim, edhe nëse përballet me zëra të ashpër’.
Presidenti Masoud Pezeshkian shkroi në platformën ‘X’ vonë të hënën se kishte udhëzuar ministrin e brendshëm të zhvillonte bisedime me ata që ai i përshkroi si “përfaqësues” të protestuesve, në mënyrë që të merreshin masa “për të zgjidhur problemet dhe për të vepruar me përgjegjësi”.
Ai gjithashtu pranoi dorëheqjen e guvernatorit të Bankës Qëndrore të Iranit, Mohammadreza Farzin, dhe emëroi ish-ministrin e Ekonomisë dhe Financave Abdolnasser Hemmati për ta zëvendësuar atë.
Rusia ka publikuar një video duke deklaruar se raketat e saj Oreshnik, me kapacitet bërthamor, janë futur në shërbim aktiv në Bjellorusi, aleatin e saj fqinj, i cili gjithashtu ndan kufi me vendet e NATO-s: Poloninë, Lituaninë dhe Letoninë.
Putin ka pretenduar se këto armë janë të pamundura për t’u interceptuar, sepse shpejtësia e raketave supozohet të jetë më shumë se 10 herë shpejtësia e zërit.
Ky veprim mund të lejojë që raketat bërthamore ruse të arrijnë objektivat në Europë më shpejt, nëse ruhen në një bazë në Bjellorusi. Raketat e mesme kanë një rreze prej rreth 5,500 km (3,415 milje), që do të thotë se mund të godasin kudo në Europë ose në bregun perëndimor të SHBA-së nga Rusia.
Videoja e publikuar nga ministritë e mbrojtjes së Rusisë dhe Bjellorusisë të martën nuk specifikoi vendndodhjen e sistemeve të raketave në Bjellorusi, por tregonte transportimin e tyre nëpër pyje dhe kamuflimin me rrjeta.
“Divizioni i raketave Oreshnik ka filluar të kryejë detyrat e shërbimit luftarak në zonat e caktuara të vendit,” tha ministria e mbrojtjes e Bjellorusisë.
Presidenti Volodymyr Zelensky ka mohuar akuzat e Rusisë se Ukraina ka kryer një sulm me dron ndaj njërës prej rezidencave të presidentit Vladimir Putin dhe ka akuzuar Moskën se po përpiqet të prishë bisedimet e paqes.
Ministri i Jashtëm i Rusisë, Sergei Lavrov, pretendoi se Kievi kishte nisur një sulm gjatë natës duke përdorur 91 mjete ajrore pa pilot me rreze të gjatë veprimi (UAV) në rezidencën shtetërore të Putinit në rajonin veriperëndimor të Novgorodit të Rusisë.
Rusia tha se tani do të rishikojë qëndrimin e saj në negociatat e paqes. Ende nuk është e qartë se ku ndodhej Putini në kohën e sulmit të supozuar.
Zelensky e hodhi poshtë pretendimin si “gënjeshtra tipike ruse”, që synonin t’i jepnin Kremlinit një justifikim për të vazhduar sulmet ndaj Ukrainës.
Ai tha se Rusia më parë kishte shënjestruar ndërtesat qeveritare në Kiev.
“Është thelbësore që bota të mos heshtë tani. Nuk mund ta lejojmë Rusinë të minojë punën për arritjen e një paqeje të qëndrueshme” tha Zelensky në X.
Në një deklaratë të ndarë në Telegram të hënën, Lavrov tha se të 91 dronët që ai pretendoi se u nisën në rezidencën e Putinit u interceptuan dhe u shkatërruan nga sistemet ruse të mbrojtjes ajrore.
Ai shtoi se nuk ka raportime për viktima apo dëme materiale si pasojë e sulmit.
“Duke pasur parasysh degjenerimin përfundimtar të regjimit kriminal të Kievit, i cili ka kaluar në një politikë terrorizmi shtetëror, pozicioni negociues i Rusisë do të rishikohet”, tha ai, teksa shtoi se Rusia nuk kishte ndërmend të dilte nga procesi i negociatave me SHBA-në
Pretendimi nga Moska vjen pas bisedimeve midis SHBA-së dhe Ukrainës në Florida të dielën, ku presidentët Trump dhe Zelensky diskutuan një plan të rishikuar paqeje për t’i dhënë fund luftës.
Gjenden të vdekur dy persona në një vilë në Pejë
E tmerrshme në Pogradec, i moshuari përdhunon 12-vjeçaren
Bllokohet hekurudha Angli-BE/ Probleme me energjinë elektrike, pezullohen udhëtimet për mijëra pasagjerë
Monedha vendase prek nivelin më të ulët, ‘shpërthejnë’ protestat në Iran
Rusia: Kemi vendosur raketat Oreshnik në Bjellorusi
Ironia e një dosje sekrete në Harvard: Amerikanë mbroni Trashëgiminë Ilire, Shqiptarët pas ’90-s e shkatërruan …
Ndryshim i rregullit të pozicionit jashtë loje, FIFA do që të favorizohen sulmuesit
Tragjedi në Prizren, humb jetën një fëmijë njëvjeçar si pasojë e zjarrit
Futboll mes “acarit”, lojtarët pijnë çaj në fushë
“Që kur mesazhet janë prova?”, Rama: “Shpërdorimi i detyrës” do të rishikohet
Beyoncé shpallet miliardere nga Forbes
“Kemi raketa Javelin dhe tre anije patrulluese”, Rama: Kemi sot ushtrinë më të mirëpaguar, ia kalojmë edhe Serbisë
Britania marrëveshje me Angolën dhe Namibinë për kthimin e emigrantëve
Britania e Madhe refuzon të njohë Somalilandin si shtet të pavarur
Zelensky mohon sulmin me dron ndaj rezidencës së Putinit
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
Hetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Mijëra vetë të ekspozuar ndaj fruthit, alarm në një prej aeroporteve më të ngarkuar në botë
Bashkimi me euron do të kishte mbuluar koston e NHS-së
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Emigrantët kthehen, por Shqipëria nuk i mban
Fqinji me Shqipërinë sapo shkroi historinë
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Brigitte Bardot: Bjondia seksi që revolucionarizoi kinemanë franceze
-
UK1 day agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania1 day agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
Albania3 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Sports1 day agoIsh-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
-
UK3 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania1 day agoHetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
-
Kosova1 day agoKëta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
-
Bota1 day agoMijëra vetë të ekspozuar ndaj fruthit, alarm në një prej aeroporteve më të ngarkuar në botë