Instituti Jane Goodall thotë se ‘avokatja e palodhur’ për botën natyrore vdiq në Kaliforni gjatë turneut të saj të fjalimeve në SHBA
Primatologia me famë botërore Jane Goodall ka ndërruar jetë në moshën 91-vjeçare, njoftoi instituti i saj.
Instituti Jane Goodall njoftoi se ajo kishte vdekur nga shkaqe natyrore ndërsa ndodhej në Kaliforni, si pjesë e një turneu fjalimesh në SHBA.
“Zbulimet e Dr. Goodall si etologe revolucionarizuan shkencën”, thuhej në deklaratë. “Ajo ishte një avokate e palodhur për mbrojtjen dhe restaurimin e botës sonë natyrore.”
E lindur në Londër në vitin 1934, Goodall filloi të studionte shimpanzetë që jetonin të lira në Tanzani në vitin 1960. Në vitin 1977 ajo themeloi Institutin Jane Goodall, i cili punon për të mbrojtur speciet dhe mbështet projektet rinore që synojnë të përfitojnë kafshët dhe mjedisin.
Ajo konsiderohej ekspertja kryesore për shimpanzetë, me një karrierë që zgjati më shumë se 60 vjet. Hulumtimi i saj ishte thelbësor në vërtetimin e ngjashmërive në sjelljen e primatëve dhe njerëzve.
Ambientalisti i njohur ishte në skenë në Nju Jork vetëm javën e kaluar, përpara se të shfaqej duke folur për punën e saj në një podcast të Wall Street Journal dy ditë më vonë.
Ajo duhej të shfaqej në një event ku do të fliste për jetën dhe karrierën e saj të gjatë në Los Angeles më 3 tetor, përpara një eventi tjetër në Uashington DC javën pasardhëse.
Homazhe vërshuan nga e gjithë bota nga organizata bamirësie për ruajtjen e natyrës dhe të drejtat e kafshëve, ndërsa OKB-ja vlerësoi mënyrën se si ajo “kishte punuar pa u lodhur për planetin tonë dhe të gjithë banorët e tij, duke lënë një trashëgimi të jashtëzakonshme për njerëzimin dhe natyrën”.
Bashkëdrejtori ekzekutiv i Greenpeace UK, Will McCallum, tha se Goodall ishte “një nga gjigantët e vërtetë të ruajtjes së natyrës të kohës sonë”.
Pasi zhvilloi një dashuri për kafshët që në moshë të vogël, Goodall vizitoi një mikeshë në Kenia në fund të viteve 1950 dhe filloi të punonte për një arkeolog atje, i cili e dërgoi atë për të studiuar sjelljen e primatëve në Londër.
Ndërsa ishte ende në të 20-at, Goodall filloi të bënte kërkime mbi shimpanzetë në parkun kombëtar Gombe Stream në Tanzani. Puna e saj duke vëzhguar sjelljen e tyre sociale ndihmoi në sfidimin e idesë se vetëm njerëzit mund të përdornin mjete dhe se shimpanzetë ishin vegjetarianë.
Ajo vazhdoi me themelimin e Institutit Jane Goodall për të përmirësuar kuptimin dhe trajtimin e primatëve, si dhe për të mbrojtur habitatet e tyre natyrore me ndihmën e njerëzve vendas. Tani ai ka oficerë në më shumë se 25 vende të botës.
Goodall, e cila u nderua me titullin Lajmëtar i Paqes nga OKB-ja në vitin 2002, ishte një avokate e hapur e çështjeve mjedisore dhe bëri fushatë kundër përdorimit të kafshëve në kërkimet mjekësore dhe në kopshte zoologjike.
Në vitin 1991, instituti nisi projektin Roots and Shoots për të përfshirë të rinjtë në ruajtjen e natyrës. Projekti filloi me një grup studentësh që punonin me Goodall, por vazhdoi duke krijuar një rrjet të rinjsh aktivë në gati 100 vende.
Më herët këtë vit, projekti i institutit “Shpresë përmes Veprimit” u përball me shkurtime fondesh nga qeveria amerikane nën drejtimin e Donald Trump, pasi i ishin premtuar 29.5 milionë dollarë (22 milionë paund) gjatë pesë viteve.
Iniciativa u hartua për të mbrojtur shimpanzetë e rrezikuara dhe habitatet e tyre në Tanzaninë perëndimore përmes ripyllëzimit dhe “metodologjisë së udhëhequr nga komuniteti” për të ruajtur biodiversitetin dhe për të përmirësuar jetesën lokale.
Edhe pse kishte mbushur të 80-at, Goodall nuk tregoi shenja ngadalësimi, ndërsa vazhdoi të shkruante dhe të fliste për punën e saj. Gjatë pandemisë, ajo lançoi një podcast të quajtur Hopecast, në të cilin intervistoi ambientalistë dhe aktivistë të tjerë.
Ajo u bë Dame në vitin 2004 dhe në fillim të këtij viti mori Medaljen e Lirisë, nderin më të lartë civil të Amerikës, nga presidenti në largim, Joe Biden. Në vitin 2022, trashëgimia e saj u shënua në një mënyrë më të pazakontë në formën e një kukulle Barbie Jane Goodall, si pjesë e serisë së producentit mbi gratë frymëzuese.
Në një intervistë të vitit 2023 me Guardian, ajo foli për rëndësinë e përqendrimit në bërjen e çdo lloj ndryshimi në vend të përpjekjes për të zgjidhur problemet e botës.
«Kemi një dritare kohore për të ndryshuar kursin e këtij planeti, por ajo po mbyllet me shpejtësi», tha ajo. «Nëse qeveritë bëjnë atë që thonë se do të bëjnë, ne ende kemi një shans».
Duke kujtuar fëmijërinë e saj, ajo kujtoi një oreks të hershëm për zbulime, duke u fshehur brenda një kasolle pulash për orë të tëra për të zbuluar se nga vinin vezët. “Kur më në fund u ktheva, mami kishte telefonuar policinë,” tha ajo. “Isha zhdukur për orë të tëra. Në vend që të më ndëshkonte, ajo i dëgjoi me vëmendje zbulimet e mia.”
Nëna e saj luajti një rol të rëndësishëm në shtytjen e saj për të ndjekur ëndrrat e saj, duke përfshirë edhe vullnetarizmin në ekspeditën e parë të vajzës së saj, sepse grave nuk u lejohej të udhëtonin vetëm.
Në vitin 2021, Goodall botoi librin “Libri i Shpresës”, në të cilin pranoi se ndonjëherë ndihej se po luftonte një betejë të humbur, por shpjegoi se si vazhdoi të vazhdonte.
Duke folur për Guardian në atë kohë, ajo tha: “Duhet të ndihesh i dëshpëruar, por pastaj ka diçka që thotë: ‘Ka ende shumë mbetur dhe kjo është ajo për të cilën duhet të luftojmë.’”
“Kështu që merr energji shtesë. Kam ditë kur nuk dua të zgjohem, por kjo nuk zgjat shumë. Mendoj sepse jam kokëfortë.”
“Nuk do të dorëzohem. Do të vdes duke luftuar, kjo është e sigurt.”
