Mohamed Hamdan Dagolo, i njohur si “Hemedti”, është shfaqur si një figurë dominuese në skenën politike të Sudanit, me Forcat e tij paraushtarake të Mbështetjes së Shpejtë (RSF) që tani kontrollojnë gjysmën e vendit.
RSF-ja shënoi një fitore të rëndësishme kohët e fundit kur pushtoi qytetin el-Fasher, garnizonin e fundit të mbajtur nga ushtria sudaneze dhe aleatët e saj vendas në rajonin perëndimor të Darfurit.
Banorët e El-Fasher po vuajnë nga uria pas rrethimit 18-mujor të qytetit nga RSF, konfirmoi të hënën një grup ekspertësh të sigurisë ushqimore i akredituar nga OKB-ja.
I frikësuar dhe i urryer nga kundërshtarët e tij, Hemedti admirohet nga ndjekësit e tij për këmbënguljen, mizorinë dhe premtimin e tij për të shembur një shtet të diskredituar.
Hemedti ka origjinë të thjeshtë. Familja e tij është nga zona Mahariya e komunitetit Rizeigat, i cili kullot deve dhe flet arabisht, dhe që përfshin Çadin dhe Darfurin.
Ai ka lindur në vitin 1974 ose 1975 – si shumë të tjerë me prejardhje rurale, data dhe vendi i lindjes së tij nuk janë regjistruar.
I udhëhequr nga xhaxhai i tij Juma Dagolo, klani i tij u zhvendos në Darfur në vitet 1970 dhe 1980, duke ikur nga lufta dhe duke kërkuar kullota më të gjelbra, dhe u lejua të vendosej.
Pasi la shkollën në adoleshencë, Hemedti fitoi para duke tregtuar deve përtej shkretëtirës drejt Libisë dhe Egjiptit.
Në atë kohë, Darfuri ishte perëndimi i egër i Sudanit – i varfër, pa ligj dhe i lënë pas dore nga qeveria e presidentit të atëhershëm Omar al-Bashir.
Milicia arabe e njohur si Janjaweed – përfshirë një forcë të komanduar nga Juma Dagolo – po sulmonin fshatrat e grupit etnik indigjen Fur.
Ky cikël dhune çoi në një rebelim në shkallë të plotë në vitin 2003, në të cilin luftëtarëve Fur iu bashkuan Masalit, Zaghawa dhe grupe të tjera, duke thënë se ishin injoruar nga elita arabe e vendit.
Në përgjigje, Bashir e zgjeroi masivisht Janjaweed-in për të udhëhequr përpjekjet e tij kundër kryengritjes. Ata shpejt fituan famë për djegie, plaçkitje, përdhunime dhe vrasje.
Njësia e Hemedtit ishte midis tyre, me një raport nga paqeruajtësit e Unionit Afrikan që thoshte se sulmoi dhe shkatërroi fshatin Adwa në nëntor 2004, duke vrarë 126 persona, përfshirë 36 fëmijë.
Një hetim amerikan përcaktoi se Janjaweedët ishin përgjegjës për gjenocidin.
Konflikti i Darfurit iu referua Gjykatës Ndërkombëtare Penale (GJNP), e cila ngriti akuza kundër katër burrave, përfshirë Bashirin, i cili ka mohuar kryerjen e gjenocidit.
Hemedti ishte një nga shumë komandantët Janjaweed që konsideroheshin shumë të rinj për të qenë në shënjestër të prokurorit në atë kohë.
Vetëm njëri, “koloneli i kolonelëve” nga Janjaweed, Ali Abdel Rahman Kushayb, u soll në gjykatë.
Muajin e kaluar ai u shpall fajtor për 27 akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit dhe do të dënohet më 19 nëntor.
Në vitet pas kulmit të dhunës në vitin 2004, Hemedti i luajti kartat e tij me mjeshtëri, duke u bërë kreu i një force të fuqishme paraushtarake, një perandorie korporatash dhe një makinerie politike.
Është një histori oportunizmi dhe sipërmarrjeje. Ai u rebelua për një kohë të shkurtër, duke kërkuar paga për ushtarët e tij, ngritje në detyrë dhe një pozicion politik për vëllain e tij. Bashiri i dha atij shumicën e asaj që donte dhe Hemedti u ribashkua me grupin.
Më vonë, kur njësi të tjera Janjaweed u rebeluan, Hemedti udhëhoqi forcat qeveritare që i mundën ato, duke marrë në këtë proces kontrollin e minierës më të madhe artizanale të arit të Darfurit në një vend të quajtur Jebel Amir.
Shpejt, kompania familjare e Hemedtit, Al-Gunaid, u bë eksportuesi më i madh i arit në Sudan.
Në vitin 2013, Hemedti kërkoi – dhe mori – statusin formal si kreu i një grupi të ri paraushtarak, RSF-së, duke i raportuar drejtpërdrejt Bashirit.
Janjaweedët u përfshinë në RSF, duke marrë uniforma, automjete dhe armë të reja – si dhe oficerë nga ushtria e rregullt që u sollën për të ndihmuar me përmirësimin.
RSF shënoi një fitore të rëndësishme kundër rebelëve të Darfurit, nuk pati rezultate të mira në luftimin e një kryengritjeje në Malet Nuba ngjitur me Sudanin e Jugut dhe mori një nënkontratë për të ruajtur kufirin me Libinë.
Duke frenuar në dukje migrimin e paligjshëm nga Afrika përmes shkretëtirës drejt Mesdheut, komandantët e Hemedtit shkëlqyen gjithashtu në zhvatje dhe, sipas raportimeve, në trafikimin e njerëzve.
Në vitin 2015, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA) i bënë thirrje ushtrisë sudaneze të dërgonte trupa për të luftuar kundër rebelëve Huthi në Jemen.
Kontingjenti komandohej nga një gjeneral që kishte luftuar në Darfur, Abdel Fattah al-Burhan, tani kreu i ushtrisë në luftë me RSF-në.
Hemedti pa një shans dhe negocioi një marrëveshje të veçantë, private, si me Arabinë Saudite ashtu edhe me Emiratet e Bashkuara Arabe për të siguruar mercenarë të RSF-së.
Lidhja me Abu Dhabin rezultoi shumë e rëndësishme. Ishte fillimi i një marrëdhënieje të ngushtë me presidentin e Emirateve të Bashkuara Arabe, Mohamed bin Zayed.
Burra të rinj sudanezë – dhe gjithnjë e më shumë nga vendet fqinje gjithashtu – shkonin në qendrat e rekrutimit të RSF-së për pagesa në para të gatshme deri në 6,000 dollarë (4,500 paund) me rastin e regjistrimit.
Hemedti lidhi një partneritet me Grupin Wagner të Rusisë, duke marrë trajnime në këmbim të marrëveshjeve tregtare, përfshirë ato me ar.
Ai vizitoi Moskën për të zyrtarizuar marrëveshjen dhe ishte atje ditën që Rusia pushtoi Ukrainën. Pasi shpërtheu lufta në Sudan, ai mohoi se RSF po merrte ndihmë nga Wagner.
Edhe pse njësitë kryesore luftarake të RSF-së po profesionalizoheshin gjithnjë e më shumë, ajo përfshinte edhe një koalicion të milicisë etnike të parregullt të stilit të vjetër.
Ndërsa regjimi përballej me protesta popullore në rritje, Bashir urdhëroi njësitë e Hemedtit të shkonin në kryeqytet, Khartum.
Duke bërë batuta me emrin e tij, presidenti e quajti atë himayti, “mbrojtësi im”, duke e parë RSF-në si një kundërpeshë ndaj organizatorëve të mundshëm të grushtit të shtetit në ushtrinë e rregullt dhe sigurinë kombëtare.
Ishte një llogaritje e gabuar. Në prill të vitit 2019, një kamp i gjallë protestuesish qytetarë rrethoi selinë ushtarake duke kërkuar demokraci.
Bashiri urdhëroi ushtrinë të hapte zjarr mbi ta. Gjeneralët më të lartë – midis tyre Hemedti – u mblodhën dhe vendosën ta rrëzonin Bashirin. Lëvizja për demokraci festoi.
Për një kohë, Hemedti u konsiderua si fytyra e re e së ardhmes së Sudanit. I ri, i sjellshëm, duke u takuar në mënyrë aktive me grupe të ndryshme shoqërore dhe duke u pozicionuar si sfidues i establishmentit historik të vendit, ai u përpoq të ndryshonte ngjyrat e tij politike. Kjo zgjati vetëm disa javë.
Ndërsa ai dhe kreu i përbashkët i këshillit ushtarak në pushtet, Burhan, ngurronin në dorëzimin e pushtetit civilëve, protestuesit i shtuan tubimet e tyre dhe Hemedti lëshoi RSF-në, e cila vrau qindra njerëz, përdhunoi gra dhe hodhi burra në lumin Nil me tulla të lidhura në kyçet e këmbëve, sipas një raporti nga grupi i fushatës Human Rights Watch (HRW).
Hemedti ka mohuar se RSF ka kryer mizori.
Të shtyrë nga kuarteti i vendeve të formuara për të promovuar paqen dhe demokracinë në Sudan – SHBA-të, Mbretëria e Bashkuar, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe – gjeneralët dhe civilët ranë dakord për një kompromis të hartuar nga ndërmjetësuesit afrikanë.
Për dy vjet, pati një bashkëjetesë të paqëndrueshme të një këshilli sovran të dominuar nga ushtria dhe një kabineti civil.
Ndërsa një komision i emëruar nga kabineti që hetonte kompanitë në pronësi të ushtrisë, sigurisë dhe RSF-së po mbyllte raportin e tij përfundimtar – i cili pritej të zbulonte se si Hemedti po e zgjeronte me shpejtësi perandorinë e tij të korporatave – Burhan dhe Hemedti i shkarkuan civilët dhe morën pushtetin.
Por organizatorët e grushtit të shtetit u grindën. Burhan kërkoi që RSF të vihej nën komandën e ushtrisë.
Hemedti rezistoi. Disa ditë para afatit të caktuar në prill 2023 për të zgjidhur këtë çështje, njësitë e RSF-së u zhvendosën për të rrethuar selinë e ushtrisë dhe për të pushtuar bazat kryesore dhe pallatin kombëtar në Khartum.
Puçi dështoi. Në vend të kësaj, Khartumi u shndërrua në një zonë lufte, ndërsa forcat rivale luftuan rrugë më rrugë.
Dhuna shpërtheu në Darfur, me njësitë e RSF-së që ndërmorën një fushatë të egër kundër popullit Masalit.
OKB-ja vlerëson se deri në 15,000 civilë vdiqën dhe SHBA-të e përshkruan atë si gjenocid. RSF-ja i mohoi akuzat.
Komandantët e RSF-së qarkulluan video të luftëtarëve të tyre duke torturuar dhe vrarë, duke reklamuar mizoritë dhe ndjenjën e tyre të pandëshkueshmërisë.
RSF-ja dhe milicia e saj aleate sulmuan të gjithë Sudanin, duke plaçkitur qytete, tregje, universitete dhe spitale.
Një ortek mallrash të plaçkitura janë në shitje në ato që njihen gjerësisht si “tregjet Dagolo”, të cilat shtrihen përtej Sudanit në Çad dhe vende të tjera fqinje. RSF ka mohuar se luftëtarët e saj janë të përfshirë në plaçkitje.
I bllokuar në pallatin kombëtar nën sulmin e artilerisë dhe sulmeve ajrore, Hemedti u plagos rëndë në javët e para të konfliktit dhe u zhduk nga sytë e publikut.
Kur u rishfaq muaj më vonë, ai nuk tregoi asnjë pendim për mizoritë dhe nuk ishte më pak i vendosur për të fituar luftën në fushën e betejës.
RSF ka siguruar armë moderne, duke përfshirë dronë të sofistikuar, të cilët i ka përdorur për të goditur kryeqytetin de facto të Burhanit, Port Sudan, dhe të cilët luajtën një rol vendimtar në sulmin ndaj el-Fasher.
Raportimet investigative, ndër të tjera, nga gazeta New York Times, kanë dokumentuar se këto transportohen përmes një piste ajrore dhe baze furnizimi të ndërtuar nga Emiratet e Bashkuara Arabe brenda Çadit. Emiratet e Bashkuara Arabe mohojnë se po armatosin RSF-në.
Me këtë armatim, RSF është e bllokuar në një bllokim strategjik me ish-partneren e saj, ushtrinë sudaneze.
Hemedti po përpiqet të ndërtojë një koalicion politik, duke përfshirë disa grupe civile dhe lëvizje të armatosura, më së shumti ish-kundërshtarët e tij në Malet Nuba.
Ai ka formuar një “Qeveri Paqeje dhe Uniteti” paralele, duke marrë kryesinë për vete.
Me kapjen e el-Fasher, RSF tani kontrollon pothuajse të gjithë territorin e banuar në perëndim të Nilit.
Pas raportimeve në rritje për vrasje masive dhe dënimit të përhapur, Hemedti shpalli një hetim mbi atë që ai e quajti shkelje të kryera nga ushtarët e tij gjatë marrjes së qytetit.
Sudanezët spekulojnë se Hemedti e sheh veten ose si president të një shteti të shkëputur, ose ende ushqen ambicie për të sunduar të gjithë Sudanin.
Është gjithashtu e mundur që ai të shohë një të ardhme si një mjeshtër kukullash politik i plotfuqishëm, kreu i një konglomerati që kontrollon bizneset, një ushtri mercenare dhe një parti politike. Me këto mjete, edhe nëse nuk është i pranueshëm si fytyra publike e Sudanit, ai prapë mund të drejtojë fijet.
Dhe ndërsa trupat e Hemedtit masakrojnë civilët në el-Fasher, ai është i bindur se gëzon pandëshkueshmëri në një botë që nuk interesohet shumë.
Alex de Waal është drejtor ekzekutiv i Fondacionit Botëror të Paqes në Shkollën Fletcher të Drejtësisë dhe Diplomacisë në Universitetin Tufts në SHBA.
