Gripi godet çdo dimër, por diçka duket se është ndryshe këtë vit.
Një virus i gripit sezonal pësoi mutacion papritmas gjatë verës; duket se i shmanget një pjese të imunitetit tonë; ka filluar sezonin e gripit më shumë se një muaj më herët dhe është një lloj gripi që historia sugjeron se është më i rëndë.
Shërbimi Kombëtar i Shëndetit (NHS) ka lëshuar tani një “vaksion SOS për gripin”, ndërsa rritet frika se kjo do të shkaktojë një dimër brutal.
Ka shumë nuanca dhe pasiguri, por ekspertët kryesorë të gripit më kanë thënë se nuk do të habiteshin nëse ky do të ishte sezoni më i keq i gripit prej një dekade.
“Nuk kemi parë një virus si ky për një kohë, këto dinamika janë të pazakonta”, thotë Prof. Nicola Lewis, drejtoreshë e Qendrës Botërore të Gripit në Institutin Francis Crick.
“Më shqetëson, absolutisht,” thotë ajo. “Nuk po më zë paniku, por jam e shqetësuar.”
Pra, çfarë po ndodh? Dhe çfarë mund të bëjmë?
Shkencëtarët ndjekin evolucionin e viruseve të gripit sepse ato mutojnë vazhdimisht dhe vaksina sezonale e gripit duhet të përditësohet çdo vit për të qenë në hap me të rejat.
Ky evolucion ndodh në një ritëm të njohur si “zhvendosje dhe devijim”.
Shumicën e kohës virusi lëviz duke bërë ndryshime të vogla dhe pastaj herë pas here ka një ndryshim të papritur ndërsa virusi pëson mutacion të konsiderueshëm.
Kjo ndodhi në qershor të këtij viti.
Shtatë mutacione u shfaqën në një lloj të gripit sezonal H3N2 dhe çuan në një “rritje të shpejtë” të raporteve të virusit të mutuar, thotë Prof Derek Smith, drejtor i qendrës për evolucionin e patogjenëve në Universitetin e Kembrixhit.
Çuditërisht, kjo ndodhi jashtë sezonit të gripit, në mes të verës së hemisferës veriore.
“Pothuajse me siguri do të përfshijë botën, kështu që nga kjo pikëpamje, është diçka që do të dalë shpejt”, thotë Prof Smith.
Deri në shtator, ndërsa fëmijët u kthyen në shkollë, netët u afruan dhe temperaturat filluan të binin, pati një rritje të rasteve.
Se çfarë po bëjnë saktësisht mutacionet është ende duke u eksploruar, por ato ndoshta po e ndihmojnë virusin të shmangë një pjesë të imunitetit që kemi ndërtuar gjatë viteve të infeksioneve të gripit dhe vaksinave.
Rezultati është se virusi po e ka më të lehtë të infektojë njerëzit dhe të përhapet – kjo është arsyeja pse sezoni i gripit është kaq herët në Mbretërinë e Bashkuar dhe në vende të tjera, përfshirë Japoninë.
Nëse virusi mund të përhapet më lehtë, atëherë nuk ka nevojë të presë për kushte më të favorshme dimërore – kur kalojmë më shumë kohë brenda me ngrohjen ndezur dhe dritaret e mbyllura – për të filluar sezonin e gripit.
“Jemi shumë përpara,” thotë Prof Lewis, “mendoj se do të jetë një sezon i fortë gripi”.
Nëse i mbani mend numrat tuaj R nga pandemia (që është numri i njerëzve të cilëve secili person i infektuar ua kalon virusin), ato sugjerojnë që mutanti i ri ka një avantazh.
Gripi sezonal zakonisht ka një numër R prej rreth 1.2, ndërsa vlerësimi i hershëm për këtë vit është 1.4, tha Prof Lewis.
Pra, shumë përafërsisht, nëse 100 njerëz kishin grip, ata do ta kalonin atë në 120 në një vit tipik dhe 140 këtë vit.
Sezoni më i keq i gripit për një dekadë?
“Ka shumë të ngjarë që do të jetë një sezon i keq gripi dhe do të ndodhë shumë shpejt, ne tashmë jemi plotësisht në këtë proces”, thotë Prof. Christophe Fraser, nga Instituti i Shkencave Pandemike në Universitetin e Oksfordit.
“Ka tregues se kjo mund të jetë më keq se disa nga sezonet e gripit që kemi parë në 10 vitet e fundit.”
Në një sezon tipik gripi, rreth një në pesë prej nesh infektohet, por kjo shifër mund të jetë më e lartë këtë vit, paralajmëron ai.
Por të gjitha këto parashikime janë ende të mbuluara nga pasiguria.
Disa i drejtohen Australisë për të gjetur të dhëna, pasi këtë vit pati sezonin më të keq të gripit të regjistruar ndonjëherë, megjithëse nuk u përball me të njëjtin virus të mutuar H3N2 që kemi.
Ne e dimë që virusi po përhapet shumë mirë tek fëmijët në festivalin e mikrobeve që është sheshi i lojërave të shkollës.
Por imuniteti që ka zhvilluar një 10-vjeçar do të jetë shumë i ndryshëm nga ai i gjyshërve të tyre, mbrojtja imunitare e të cilëve mund të jetë formësuar nga gjashtë herë më shumë sezone gripi.
Pra, ekspertët do të vëzhgojnë nga afër, ndërsa virusi fillon të infektojë grupmoshat më të vjetra në javët e ardhshme.
‘Është një virus më i keq’
Historia sugjeron që forma e gripit me të cilën po përballemi këtë vit është më e rëndë, veçanërisht për të moshuarit.
Ekzistojnë lloje të shumta të gripit dhe mund të keni dëgjuar disa nga emrat si gripi i derrit H1N1, i cili shkaktoi një pandemi në vitin 2009, ose H5N1, i cili është gripi aktual që vret zogjtë në të gjithë botën.
Mutacionet e reja kanë ndodhur në një grup të gripit H3N2.
“H3 është gjithmonë një virus më i nxehtë, është një virus më i keq, ka më shumë ndikim në popullatë”, tha Prof Lewis.
Vlen të kujtojmë se disa prej nesh do të sëmuren me grip dhe nuk do të zhvillojnë asnjë simptomë, ndërsa të tjerëve u shfaqet ethe e papritur, dhimbje trupi dhe lodhje, por virusi mund të jetë vdekjeprurës tek grupet më të moshuara dhe më të prekshme.
Vitin e kaluar, gati 8,000 njerëz vdiqën nga gripi, dhe në sezonin e gripit 2022-23 pati gati 16,000 vdekje. Shërbimi Kombëtar i Shëndetit (NHS) tashmë po parashikon një sezon të vështirë gripi.
Pra, çfarë mund të bëjmë në lidhje me të?
Këshilla e qartë është të merrni vaksinën kundër gripit sezonal – Shërbimi Shëndetësor Kombëtar (NHS) në Angli lëshoi një “një njoftim urgjent për vaksinimin e gripit”, duke thënë se kishte 2.4 milionë vende vaksinimi të disponueshme javën e ardhshme.
Prof Lewis argumenton se ky është “absolutisht viti më i rëndësishëm” për t’u vaksinuar dhe se “nëse jeni thirrur nga mjeku juaj i familjes, ju lutemi merrni vaksinën e gripit sa më shpejt të jetë e mundur”.
Megjithatë, vaksina e këtij viti nuk është një përputhje e përkryer me virusin e mutuar.
Vendimi për hartimin e vaksinës u mor në shkurt për të dhënë kohë të mjaftueshme për të prodhuar miliona doza të nevojshme – dhe më pas mutanti i ri u shfaq në qershor.
“Njëfarë mbrojtjeje është më e mirë sesa asnjë mbrojtje, por ky vit ka të ngjarë të jetë një nga vitet ku sasia e mbrojtjes është më e vogël sesa në vitet kur ndeshja është më e mirë, nuk është një situatë ideale”, tha Prof Fraser.
Vaksina do ta bëjë trupin të prodhojë antitrupa që mund ta njohin gripin dhe t’i ngjiten atij.
Por përfitimet më të mëdha parashikohet të jenë në zvogëlimin e ashpërsisë së sëmundjes në vend të ndalimit të sëmundjes ose ngadalësimit të përhapjes së virusit.
Ndërkohë, mjekëve u janë dërguar këshilla që u kujtojnë atyre se trajtimi i hershëm antiviral, zvogëlon rrezikun e komplikimeve nga gripi.
Japonia po kalon gjithashtu një sezon të hershëm të gripit dhe ka mbyllur shkollat për të ndihmuar në përmbajtjen e shpërthimeve.
Këto nuk janë izolime në stilin e Covid-it, por masa afatshkurtra që vendi përdor për të penguar përhapjen e virusit.
Askush nuk e di me siguri se çfarë do të ndodhë në muajt në vijim.
“Mund të zhduket gjithçka javën tjetër,” thotë Prof Lewis, “por nuk mendoj se do të ndodhë.”
