Për breza të tërë indianësh, librat komikë Amar Chitra Katha kanë qenë një portë hyrëse për histori mbi fenë, mitologjinë dhe historinë.
Amar Chitra Katha – që përkthehet lirshëm si histori të ilustruara të pavdekshme – filloi të botohej në vitin 1967, duke përdorur pamje tërheqëse dhe gjuhë të thjeshtë për të ritreguar shëmbëlltyra fetare, shkrime të shenjta dhe përralla popullore në formë komike.
Pothuajse gjashtë dekada më vonë, komiku mbetet popullor, veçanërisht në mesin e fëmijëve.
Por një pjesë e asaj trashëgimie të ilustruar është bërë tym. Më 1 tetor, një zjarr masiv shpërtheu në depon e Amar Chitra Katha në Bhiwandi, një periferi të Mumbait, i cili thuhet se u shkaktua nga një qark i shkurtër.
Zjarrfikësve iu deshën katër ditë për të vënë nën kontroll flakët. Deri atëherë, dëmi ishte bërë tashmë.
Gati 600,000 libra të Amar Chitra Katha dhe botimit simotër Tinkle, një revistë më e lehtë e ilustruar për fëmijë, së bashku me komplete kutish dhe mallra me botime speciale, u shkatërruan, sipas zëdhënësit të botimit.
Materiali i dëmtuar përfshinte më shumë se 200 ilustrime origjinale të vizatuara me dorë nga vitet 1960 dhe 1970. Pozitivët origjinalë në film transparent dhe materiale të tjera arkivore u humbën gjithashtu.
“Shumica e veprave pozitive janë ruajtur në mënyrë dixhitale, por veprat origjinale të vizatuara me dorë ruheshin në depo. Ato ishin të paçmuara. Ne nuk i shitëm kurrë, kështu që nuk e dimë koston aktuale. Ato u ruajtën me shumë kujdes”, tha për BBC Marathi Damini Batham, Drejtoreshë e Marketingut në Amar Chitra Katha and Tinkle.
Ndërsa humbjet financiare të shkaktuara nga zjarri ende nuk janë përcaktuar, humbja emocionale rëndon shumë mbi dashamirësit e librave komikë në Indi.
«Edhe sot, dikush mund ta njohë menjëherë një imazh të Amar Chitra Katha», thotë shkrimtari dhe adhuruesi i librave komikë Ganesh Matkari.
“Këto libra luajtën një rol jetësor në kultivimin e dashurisë për leximin tek fëmijët. Gjuha e tyre e thjeshtë dhe pamjet tërheqëse i bënë historitë komplekse të arritshme.”
Amar Chitra Katha u themelua nga Anant Pai, një inxhinier i ri në gazetën The Times of India. Ai ishte i lidhur me Indrajal Comics, në pronësi të grupit të gazetave, i cili botonte libra komikë mbi heronjtë e njohur të shkrimtarit amerikan Lee Falk, Phantom dhe Mandrake.
Ideja për Amar Chitra Katha i erdhi z. Pai rastësisht kur po shihte një kuiz në një dyqan që shiste televizorë në Delhi.
Ai vuri re se pjesëmarrësit mund t’u përgjigjeshin pyetjeve mbi mitologjinë greke, por nuk arritën t’u përgjigjeshin pyetjeve mbi epikën dhe mitologjinë indiane.
I mërzitur nga ajo që pa, zoti Pai nisi të krijonte libra komikë bazuar në histori indiane, sipas biografisë së tij të ilustruar të publikuar nga Amar Chitra Katha në vitin 2012, një vit pas vdekjes së tij.
“Historitë kanë një thelb moral dhe përdoren nga prindërit dhe shkollat për të mësuar trashëgiminë indiane në mbarë botën”, thotë znj. Batham.
Dhjetë numrat e parë përmbanin përralla perëndimore si Hirushja dhe Borëbardha. Por ishte numri i 11-të mbi hyjninë hindu Krishna, i publikuar në vitin 1970, që shënoi një pikë kthese për Amar Chitra Katha.
I ilustruar nga Ram Waeerkar, numri i Krishnës përcaktoi tonin për botimet e ardhshme.
Z. Waeerkar, i njohur për linjat e tij të holla, fytyrat ekspresive dhe kompozimet dramatike, vazhdoi të ilustronte më shumë se 90 libra komikë për këtë botim.
Pas suksesit të Krishnës, Amar Chitra Katha u zgjerua për të përfshirë shumë histori të tjera të bazuara në personazhe mitologjike dhe historike indiane si Rama, Shakuntala, Savitri, Bheeshma, Hanuman, Chanakya, Buda, Shivaji dhe Ashoka.
“Këto komikë më frymëzuan të bëhesha karikaturist”, tha për BBC Marathi ilustruesi i njohur Alok Nirantar, i cili identifikohet si “një fans i përjetshëm” i Amar Chitra Katha.
“Të gjithë e duan Amar Chitra Kathën. Të dëgjosh për humbjen e dokumenteve origjinale është zemërthyes. Edhe në epokën dixhitale, vepra origjinale e artit kishte vlerë të pakrahasueshme.”
Në vitin 1980, botimi lançoi Tinkle. Revista komike ishte një sukses i vazhdueshëm, veçanërisht midis fëmijëve, me personazhe si Suppandi dhe Shikari Shambu që u bënë emra të njohur.
Amar Chitra Katha dhe Tinkle vazhdojnë të botohen në disa gjuhë, duke përfshirë anglisht, hindisht, tamilisht, malajalamisht dhe bengalisht.
Ata shesin rreth 4.5 milionë kopje të shtypura në vit, nga rreth 3 milionë që ishin rreth një dekadë më parë, dhe aplikacionet ku mund të aksesohen versionet e tyre dixhitale kanë gjysmë milioni përdorues në nivel global, tha një drejtues i kompanisë për BBC-në.
Gayatri Chandrasekharan, kryeredaktore e Tinkle, thotë: “Sezoni ynë kulmor është nga tetori deri në shkurt. Ne ishim gati të merrnim pjesë në disa evente, duke përfshirë panairet Diwali, festivalet e librit dhe koncertet e komikëve. Çdo gjë e shtypur në gjashtë muajt e fundit u zhduk në zjarr.”
Por redaktorja e Amar Chitra Katha, Reena Puri, mbetet optimiste.
“Ne u përballëm me një zjarr të ngjashëm në vitin 1994. Ne u ngritëm nga hiri si një feniks atëherë, dhe do ta bëjmë përsëri. Dashuria e lexuesve tanë dhe vendosmëria e ekipit tonë do të na ndihmojnë të rindërtohemi”, thotë ajo.
Zjarri i vitit 1994, që dyshohet se u shkaktua nga një qark i shkurtër në zyrën e Shtëpisë së Librit India në Mumbai, e cila në atë kohë botonte Amar Chitra Katha, u dëmtua., i jashtëmrreth 3,000 libra referimi dhe grafika e skenarë për disa botime të pabotuara.
Znj. Puri e sheh këtë si një mundësi për të sjellë inovacion përmes platformave dixhitale. “Biblioteka jonë me mbi 1,500 libra tani është e disponueshme në mënyrë dixhitale përmes aplikacioneve”, shton ajo.
Megjithatë, për dashamirësit e artit, humbja është e pazëvendësueshme. Çdo ekspozitë e veprave origjinale të artit nuk është më një mundësi.
“Rrallë shohim vepra origjinale nga legjenda si Bal Thackeray [i cili përfundimisht u bë një figurë politike e njohur] ose RK Laxman”, ankohet z. Nirantar. “Tani, me zhdukjen e origjinaleve të Amar Chitra Katha, brezat e ardhshëm mund të mos i shohin kurrë këto kryevepra nga afër.”
