Pavarësisht nëse jeni kursimtar i rregullt apo ende nuk keni menduar për pensionin, dalja në pension është një temë shumë e nxehtë në politikë, ndërsa popullsia po plaket dhe financat publike po vihen nën presion. Në Europë, të ardhurat nga pensionet ndryshojnë ndjeshëm — por kush është në pozitën më të mirë në vitet e arta?
Pensionet janë burimi kryesor i të ardhurave për të moshuarit në Europë. Rreth dy të tretat e të ardhurave të tyre në BE vijnë nga transfertat publike, kryesisht pensionet shtetërore dhe përfitimet sociale. Megjithatë, personat mbi 65 vjeç marrin vetëm rreth 86% të të ardhurave mesatare të popullsisë së përgjithshme në 28 vende europiane. Sipas OECD, ky raport bie nën 70% në shtetet baltike dhe madje zbret nën 80% në ekonomi të mëdha si Belgjika, Danimarka dhe Zvicra.
Për të hyrë më thellë në këto krahasime, është e dobishme të shihet pensioni mesatar bruto vjetor i pleqërisë në BE. Që nga viti 2023 — të dhënat më të fundit të disponueshme në fund të vitit 2025 — ky pension arrin në 17,321 euro në BE, ose 1,443 euro bruto në muaj, sipas Eurostat. Në 34 vende të Europës, pensioni mesatar vjetor varion nga 3,377 euro në Turqi deri në 38,031 euro në Islandë. Ndër vendet anëtare të BE-së, shifrat shkojnë nga 4,479 euro në Bullgari deri në 34,413 euro në Luksemburg.
Në fund të renditjes, pensioni mesatar është gjithashtu nën 8,000 euro në Bosnjë dhe Hercegovinë, Serbi, Mal të Zi, Kroaci, Sllovaki, Rumani, Lituani, Hungari dhe Letoni. Këto të dhëna tregojnë sa dramatikisht ndryshojnë pensionet, me shumën më të lartë që është më shumë se dhjetë herë më e madhe se më e ulëta në Europë. “Disa vende të BE-së janë thjesht më të varfra se të tjerat dhe kërkojnë që familjet të subvencionojnë të ardhurat nga pensionet e të afërmve të moshuar dhe t’i ndihmojnë ata,” tha Noel Whiteside, profesor vizitor në University of Oxford, për Euronews Business.
Katër ekonomitë më të mëdha të BE-së renditen pak mbi mesataren e Unionit. Italia ka nivelin më të lartë të pensioneve mes tyre, e ndjekur nga Spanja, Franca dhe Gjermania. Pensionet janë gjithashtu mbi mesataren e BE-së në të pesë vendet nordike.
Sistemet e pensioneve ndryshojnë në të gjithë Evropën
“Është e vështirë të krahasohen për shkak të sistemeve të ndryshme të pensioneve,” tha Philippe Seidel Leroy, menaxher politikash në AGE Platform Europe, për Euronews Business. Duke përdorur Gjermaninë, Spanjën, Francën dhe Belgjikën si shembuj, ai vuri në dukje se këto vende kanë pensione të mëdha me sistem shpërndarës (pay-as-you-go), të paguara nga shteti, dhe skema profesionale shumë më të vogla që mbulojnë vetëm sektorë ose punëdhënës të caktuar. “Shpenzimet e tyre për pensione do të jenë të larta për frymë, sepse pjesa më e madhe e të ardhurave të pensionistëve vjen nga këto skema ligjore,” shtoi ai.
David Sinclair, drejtor ekzekutiv i International Longevity Centre UK, theksoi se arkitektura e pensioneve në secilin vend është një faktor kyç që shpjegon ndryshimet. “Këto vendime dizajni, shpesh të formësuara nga kompromise politike dhe trashëgimi historike, shpjegojnë pse dy vende me struktura të ngjashme moshe mund të përfundojnë me kosto shumë të ndryshme pensioni,” tha ai për Euronews Business.
Fuqia blerëse e pensioneve
Dallimet bëhen shumë më të vogla kur maten në standarde të fuqisë blerëse (PPS), të cilat pasqyrojnë koston e jetesës. Një njësi PPS blen të njëjtën sasi mallrash dhe shërbimesh në çdo vend. Pensionet e pleqërisë në PPS variojnë nga 6,658 në Bosnjë dhe Hercegovinë deri në 22,187 në Luksemburg. Raporti mes më të lartit dhe më të ulëtit është vetëm 3.3, krahasuar me mbi 10 në terma nominalë.
Whiteside vuri në dukje se në vendet e ish-bllokut lindor, privilegjet e mbetura për pensionistët — si kujdes shëndetësor falas, transport dhe strehim i subvencionuar — rrisin raportin në PPS. Me fjalë të tjera, pensionistët marrin më shumë vlerë për paratë e tyre falë këtyre përfitimeve sociale.
Spanja dhe Turqia ngjiten ndjeshëm në renditjen PPS
Renditja e Spanjës dhe Turqisë rritet ndjeshëm pasi rregullohet për fuqinë blerëse. Spanja kalon nga vendi i 13-të në të 4-tin, ndërsa Turqia ngjitet nga vendi i fundit, i 34-ti, në të 25-tin. Në të kundërt, Zvicra bie nga vendi i 5-të në të 15-tin, ndërsa Sllovakia zbret nga i 27-ti në të 33-tin, duke humbur ndjeshëm terren në renditjen PPS. “Dallimet [në PPS] nuk zhduken. Kjo sepse standardet e jetesës në moshë të shtyrë varen nga më shumë sesa transfertat e pensioneve. Kostot e strehimit, qasja në kujdes shëndetësor dhe mundësitë për punë për të moshuarit luajnë gjithashtu rol,” tha Sinclair.
Në BE, pensionet përbëjnë rreth tre të pestat e të ardhurave në fund të karrierës. Në shumë vende, ky raport bie nën 50%, duke e bërë më të vështirë për pensionistët të ruajnë një standard të denjë jetese. Varfëria e pensionistëve mbetet një problem i rëndësishëm në shumë vende.
