Kryeministri britanik, Keir Starmer, ka njoftuar një rritje të ndjeshme të buxhetit të mbrojtjes së Mbretërisë së Bashkuar, duke e çuar atë nga 2.3% në 2.5% të PBB-së duke filluar nga viti 2027. Për më tepër, Starmer ka bërë të ditur se plani afatgjatë është që shpenzimet e mbrojtjes të arrijnë në 3% të PBB-së.
Kjo rritje do të financohet kryesisht duke shkurtuar buxhetin e ndihmës ndërkombëtare, një veprim që ka shkaktuar polemika pasi ky buxhet ishte një angazhim kyç i qeverive të mëparshme britanike.
Vendimi vjen në një kohë kur situata gjeopolitike po bëhet gjithnjë e më e tensionuar, me pushtimin rus të Ukrainës që ka rikthyer frikën për stabilitetin e Evropës. Presidenti amerikan Donald Trump ka sugjeruar që vendet e NATO-s të shpenzojnë deri në 5% të PBB-së për mbrojtjen, një objektiv që Britania nuk e ka arritur, por shpreson se kjo rritje do të ndihmojë në përmirësimin e marrëdhënieve me SHBA-në dhe forcimin e mbështetjes për Ukrainën.
Starmer: “Siguria e Ukrainës është siguria jonë”
Duke shpallur këtë rritje historike të shpenzimeve ushtarake, Starmer argumentoi se Evropa nuk mund të mbështetet më në paqen që kishte ardhur pas rënies së Murit të Berlinit. Ai u bëri thirrje britanikëve të kuptojnë se mbrojtja e Ukrainës është thelbësore për sigurinë e Mbretërisë së Bashkuar.
“Unë besoj se tani duhet të ndryshojmë qasjen tonë ndaj sigurisë kombëtare, në mënyrë që të jemi gati të përballojmë sfidat e botës sonë të paqëndrueshme,” tha ai në fjalimin e tij.
“Agresioni i Putinit nuk ndalet në Ukrainë. Anijet ruse të spiunazhit kërcënojnë ujërat tona. Avionët rusë hyjnë në hapësirën tonë ajrore. Sulmet kibernetike ruse goditën sistemin tonë shëndetësor. Dhe vetëm shtatë vjet më parë, pati një sulm me armë kimike ruse në mes të ditës në rrugët e Salisbury-t. Ne nuk mund të fshihemi nga kjo,” theksoi kryeministri britanik.
Ai pranoi se qytetarët britanikë kanë ndjerë ndikimin ekonomik të luftës në Ukrainë përmes rritjes së çmimeve dhe faturave, por paralajmëroi se nëse Ukraina nuk mbrohet siç duhet, Evropa do të bëhet edhe më e paqëndrueshme. “Për më tepër, mësimi i madh i historisë sonë është se tiranët si Putini i përgjigjen vetëm forcës,” tha ai, duke justifikuar rritjen më të madhe të shpenzimeve ushtarake që nga fundi i Luftës së Ftohtë.
Kritika dhe skepticizëm mbi planin e Starmer
Njoftimi i Starmer është pritur pozitivisht në Mbretërinë e Bashkuar, por detajet e planit tashmë po përballen me kritika dhe skepticizëm.
Për shembull, ai deklaroi se rritja do të sjellë një rritje vjetore prej 13.4 miliardë £ në buxhetin e mbrojtjes. Megjithatë, vetë Sekretari i Mbrojtjes ka pranuar në një intervistë për BBC se duke marrë parasysh inflacionin, shuma e vërtetë e parave të shtuara do të jetë vetëm “diçka mbi 6 miliardë £”.
Ndërkohë, shumë ekspertë të sigurisë po vënë në dyshim nëse kjo rritje është e mjaftueshme për të adresuar një problem më të thellë: zvogëlimin afatgjatë të kapacitetit ushtarak britanik, një fenomen që ka vazhduar për dekada me radhë.
Ushtria britanike në rënie: A mjafton kjo rritje?
Disa zyrtarë të lartë ushtarakë kanë paralajmëruar se ushtria britanike është në një gjendje kritike dhe se edhe me këtë rritje të shpenzimeve, forcat e armatosura të Mbretërisë së Bashkuar mund të jenë ende të papërgatitura për një konflikt të madh.
Ish-kreu i Forcave të Armatosura Britanike, gjenerali David Julian Richards, theksoi se forcat e sotme janë shumë më të dobëta se ato që ai komandonte në të kaluarën. “Kur unë komandoja një brigadë të blinduar në mesin e viteve ’90, kisha 120 tanke, 24 artileri të mëdha dhe dy batalione këmbësorie të blinduara. Sot, ata nuk kanë as kaq në të gjithë ushtrinë britanike,” tha ai për BBC.
Richards gjithashtu theksoi se marina britanike është zvogëluar ndjeshëm dhe Forcat Ajrore Mbretërore kanë humbur disa kapacitete kyçe, duke e bërë Mbretërinë e Bashkuar më të cenueshme ndaj kërcënimeve të jashtme.
Kriza e rekrutimit dhe skandalet në ushtri
Një tjetër problem serioz për ushtrinë britanike është kriza e rekrutimit. Me dekada të tëra të përfshira në konflikte të lodhshme si Afganistani dhe Iraku, forcat e armatosura janë përballur me një mungesë të madhe të rekrutëve të rinj. Një analizë e vitit të kaluar tregoi se, nëse trendi aktual vazhdon, ushtria mund të bjerë në vetëm 52,000 trupa deri në vitet 2030 – një rënie prej 40% që nga viti 2010.
Për më tepër, imazhi i ushtrisë britanike është dëmtuar rëndë nga skandalet e viteve të fundit. Një nga rastet më të rëndësishme ishte hetimi mbi vdekjen e një ushtareje 19-vjeçare, e cila dyshohet se ishte ngacmuar seksualisht nga kolegët e saj në kazermë. Gjithashtu, forcat speciale britanike janë nën hetim për akuza për ekzekutime të paligjshme gjatë luftës në Afganistan.
Ministria e Mbrojtjes ka premtuar reforma për të luftuar këto probleme, por shumë ekspertë mbeten skeptikë nëse ato do të jenë të mjaftueshme për të rikthyer besimin dhe për të rritur rekrutimin.
A mjafton kjo për të përballuar rusinë?
Me Trump që është gjithnjë e më kritik ndaj ndihmës për Ukrainën dhe me një qëndrim gjithnjë e më të butë ndaj Rusisë, Evropa po kërkon mënyra për të mbrojtur veten nëse SHBA e redukton angazhimin e saj ushtarak.
Në këtë kontekst, disa vende kanë propozuar dërgimin e trupave evropiane në Ukrainë, por ende nuk ka një marrëveshje të qartë mbi këtë çështje.
Gjenerali Richards, duke folur për BBC, paralajmëroi se çdo plan për të dërguar “paqeruajtës” në Ukrainë do të ishte i pakuptimtë dhe se përballja me kërcënimin rus kërkon hapa më të fortë.
“Ne duhet të jemi realistë dhe të përqendrohemi në atë që është ushtarakisht e mundur,” tha ai. “Në vend që të dërgojmë disa trupa simbolike, duhet të ndihmojmë Ukrainën të forcojë aftësitë e saj mbrojtëse.”
Në fund të fundit, rritja e shpenzimeve britanike për mbrojtjen është një hap i rëndësishëm, por nëse është i mjaftueshëm për të ndryshuar realitetin e sigurisë në Evropë, mbetet për t’u parë.
