Flet Presidenti i Polonise Donald TUSK
Inkursioni i dronëve rusë në hapësirën ajrore polake të mërkurën në mëngjes çoi në ngritjen në ajër të avionëve luftarakë, në thirrjen e një takimi urgjent qeveritar – dhe në shqetësimet se vendosmëria e Evropës dhe NATO-s kundër Moskës mund të mos jetë në gjendje të përballojë provën.
Kryeministri i Polonisë, Donald Tusk, tha se hapësira ajrore polake u shkel 19 herë dhe të paktën tre dronë u rrëzuan nga avionët luftarakë të Varshavës, të ndihmuar nga avionët holandezë F-35 dhe një avion italian i paralajmërimit të hershëm.
Rusia ka kundërshtuar akuzat se inkursioni ishte i qëllimshëm – megjithëse gjithashtu nuk mohoi se dronët e saj kishin shkelur hapësirën ajrore sovrane polake.
“Asnjë objekt në territorin polak nuk ishte planifikuar të shënjestrohej”, tha Moska.
Por zyrtarët evropianë i kanë hedhur poshtë me forcë sugjerimet se akti mund të ketë qenë i paqëllimshëm.
“Nuk ka asnjë provë që kjo sasi dronësh fluturoi aksidentalisht mbi këtë rrugë… mbi territorin polak”, tha Ministri i Mbrojtjes i Gjermanisë, Boris Pistorius, ndërsa homologu i tij italian, Guido Crosetto, i quajti ngjarjet e natës në Poloni një “sulm të qëllimshëm” me qëllim të dyfishtë “provokimin dhe testimin”.
Edhe pse Polonia ka përjetuar disa shkelje të hapësirës së saj ajrore që kur Ukraina fqinje u sulmua nga Rusia në shkurt të vitit 2022, ky inkursion i fundit – i konsiderueshëm dhe i thellë në territorin polak – shkaktoi nervozizëm të vërtetë në Varshavë.
Tusk paralajmëroi se Polonia ishte më afër konfliktit të hapur që nga Lufta e Dytë Botërore. Ai gjithashtu kërkoi të thirrej Neni 4 i traktatit të NATO-s, i cili u lejon vendeve anëtare të fillojnë një diskutim me aleatët rreth kërcënimeve ndaj sigurisë së tyre.
Disa ekspertë dhe analistë janë të ndarë në mendime mbi motivimet e Rusisë.
Për disa, dronët – disa prej të cilëve fluturuan në drejtim të aeroportit të Rzeszow, një qendër e madhe logjistike për furnizimet e mbrojtjes dhe ndihmën humanitare me destinacion Ukrainën – mund të kenë pasur qëllime zbulimi, me udhëzime të dobëta që çuan në shkelje aksidentale të hapësirës ajrore.
“Ekziston një problem me vërtetimin e qëllimit”, tha Dr. Marina Miron, një studiuese e mbrojtjes në Kings College London.
Ajo beson se falsifikimi i GPS-it mund të ketë qenë përgjegjës për kalimin e dronëve në hapësirën ajrore polake dhe paralajmëroi kundër nxjerrjes së përfundimeve bazuar në copëza informacioni. “Kjo mund ta bëjë [incidentin] të duket si diçka që nuk është,” shtoi Dr. Miron.
Megjithatë, shumë të tjerë besojnë se numri relativisht i lartë i dronëve të fluturuar në hapësirën ajrore polake tregon qartë se sulmi ishte i qëllimshëm.
“Inkursionet e mëparshme ishin të vetme ose në numër shumë të vogël që shpjegoheshin më lehtë nga mosfunksionimet e sistemit të udhëzimit”, tha për BBC-në Justin Bronk i organizatës kërkimore të mbrojtjes Rusi.
Justin Crump, drejtor ekzekutiv i kompanisë së riskut dhe inteligjencës Sibylline, u pajtua. Ai tha se dronët në fjalë duket se janë dronë të lirë dhe me rreze të gjatë veprimi, të prodhuar në Rusi, të tipit Gerbera, të cilët mund të përdoren si karrem për të shpërqendruar mbrojtjen, si pjesë e “veprimeve në zonën gri” në rritje të Rusisë kundër NATO-s.
Mungesa e kokave bërthamore në dronët Gerberas të përdorur të mërkurën i bën ata të duken më pak kërcënues dhe i lejon Rusisë të minimizojë veprimin, shtoi zoti Crump.
Polonia tani do të duhet të shqyrtojë incidentin dhe t’i ndajë gjetjet me aleatët e saj.
Qoftë i qëllimshëm apo jo, incidenti i paprecedentë do t’i ofrojë Moskës informacion të vlefshëm mbi llojin e përgjigjes që mund të presë nga Perëndimi nëse vendos ndonjëherë të nisë një sulm ndaj vendeve të NATO-s, siç kanë thënë shumë udhëheqës evropianë se presin që kjo të ndodhë në të ardhmen e afërt.
“Është një provë për Evropën dhe për NATO-n, pavarësisht qëllimit të Rusisë”, tha Keir Giles, një bashkëpunëtor i lartë në programin e Rusisë dhe Euroazisë në Chatham House.
“Rusia do të mësojë nga vendosmëria evropiane dhe konkretisht nga aftësia e Polonisë për t’i bërë ballë sulmeve të këtij lloji.”
Shprehjet e dënimit në vend të një përgjigjeje të fuqishme do të jenë po aq inkurajuese për Rusinë nëse do të ishte një aksident, sikur të ishte një provokim i qëllimshëm, shtoi zoti Giles.
Ai tha se një mburojë qiellore për të mbrojtur hapësirën ajrore mbi Ukrainën do t’i provonte Rusisë se Perëndimi e merr seriozisht sigurimin e kapjes së kërcënimeve ajrore.
Por një plan i tillë – i cili do të përfshinte vendet evropiane që të vendosnin avionë luftarakë dhe pilotë – ka çuar në frikën e një përballjeje aksidentale me rusët dhe nuk është realizuar pavarësisht se është prezantuar për herë të parë që nga viti 2023.
Reagimi i SHBA-së ndaj incidentit në Poloni do të pritet gjithashtu – dhe do të ndiqet nga afër.
Disa ligjvënës amerikanë si në kampin demokrat ashtu edhe në atë republikan e dënuan sulmin menjëherë pasi ai ndodhi.
Megjithatë, deri të mërkurën në mbrëmje, Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, i kishte pranuar ngjarjet në Poloni vetëm nëpërmjet një postimi në mediat sociale. “Çfarë po ndodh me Rusinë që shkel hapësirën ajrore të Polonisë me dronë? Ja ku jemi!”, shkroi ai pa dhënë më shumë detaje.
Postimi i fshehtë ishte në përputhje me marrëdhënien e tij të paqartë me Rusinë dhe Presidentin e saj Vladimir Putin.
Gjatë muajit të kaluar, Trump i shtroi tapetin e kuq presidentit rus dhe kërcënoi me sanksione Moskën nëse kjo e fundit nuk arrinte të arrinte paqe me Kievin.
Këto kërcënime nuk janë materializuar ende, dhe madje edhe paralajmërimet për “pasoja” të paspecifikuara për agresionin e Rusisë në Ukrainë duket se janë lënë pas dore.
Ndërsa udhëheqësit e saj përpiqen të krijojnë një shfaqje uniteti dhe force, Evropa – e cila ka qenë e shqetësuar për angazhimin amerikan ndaj sigurisë së kontinentit që nga fillimi i mandatit të dytë të Trump – do ta ndjekë lëvizjen e ardhshme të SHBA-së po aq nga afër sa Rusia.
“Një shenjë dobësie dhe dështimi për të imponuar kosto dhe pasoja do t’i konfirmojë Moskës se ata mund të vazhdojnë të përshkallëzojnë pa frikë nga rezultati”, tha zoti Giles.
