Bullgaria do të prezantojë euron më 1 janar 2026, duke e bërë atë anëtaren e 21-të të Eurozonës. Anëtarësimi në bashkimin monetar përfaqëson një moment të rëndësishëm për vendin e EvropësLindore, i cili u bashkua me Bashkimin Evropian në vitin 2007.
Anëtarësimi i Bullgarisë lë vetëm gjashtë nga 27 vendet e BE-së jashtë zonës së euros: Suedinë, Poloninë, Republikën Çeke, Hungarinë, Rumaninë dhe Danimarkën.
Euro “nuk është vetëm një monedhë, por një zgjedhje strategjike” që forcon pozicionin e Bullgarisë në Evropë, tha Kryeministri bullgar Rosen Zheljazkov në një konferencë në kryeqytetin bullgar Sofje në nëntor.
Në të njëjtin aktivitet, Christine Lagarde, Presidente e Bankës Qendrore Evropiane, tha se futja e euros”forcon themelet ekonomike të Bullgarisë, ndërton rezistencën e saj ndaj goditjeve globale dhe forcon zërin e saj në vendimmarrje në Eurozonë”.
Si funksionon ekonomia bullgare?
Monedha kombëtare e Bullgarisë, leva, është e lidhur me euron që nga futja e saj në vitin 1999. Sofja zyrtarisht filloi procesin e bashkimit me zonën euro në vitin 2018, dhe leva u përfshi më pas në Mekanizmin Evropian të Kursit të Këmbimit në korrik 2020.
Komisioni Evropian dhe ministrat e financave të Eurozonës miratuan kandidaturën e Bullgarisë për anëtarësim në këtë zonë në fillim të këtij viti.
Bashkimi me Eurozonën tregon se si është përmirësuar ekonomia bullgare në dekadën e fundit. Treguesit makroekonomikë mbeten të qëndrueshëm dhe inflacioni tani luhatet rreth 2.8%, krahasuar me rreth 13% në vitin 2022.
Nivelet e deficitit buxhetor dhe borxhit janë të ulëta – rreth 3% dhe 24%, përkatësisht – në përputhje me rregullat e BE-së që kërkojnë që shtetet anëtare të mbajnë deficitet e tyre brenda 3% të prodhimit ekonomik dhe borxhin total fiskal brenda 60% të PBB-së.
Perspektivat e rritjes duken gjithashtu pozitive. BE vlerëson se PBB-ja reale e vendit do të rritet me rreth 3% këtë vit, me 2.7% në vitin 2026 dhe 2.1% në vitin 2027.
Bullgaria ende ka “shumë për të kapur ritmin”
“Performanca makroekonomike e Bullgarisë ka qenë e qëndrueshme në dekadat e fundit, megjithëse rritja ekonomike nuk ka qenë optimale”, tha për DW Guntram Wolff, një ekspert për politikën fiskale të eurozonës në qendrën kërkimore ekonomike evropiane Bruegel.
Norbert Beckmann, kreu i zyrës së Fondacionit Konrad Adenauer (KAS) në Bullgari, ndan një mendim të ngjashëm. Bullgaria i plotëson të gjitha kriteret e konvergjencës për t’u bashkuar me Eurozonën, tha ai duke vënë në dukje në veçanti se vendi ka një nga normat më të ulëta të borxhit në Evropë.
“Megjithatë, ekonomia bullgare ende ka shumë për të kapur ritmin në aspektin e strukturës dhe performancës. Niveli i pagave në Bullgari është gjithashtu vetëm 59% e mesatares së BE-së.”
Por ekspertët paralajmërojnë se qeveria bullgare nuk duhet të zbusë rregulloret financiare dhe të mos shpenzojë tepër pas futjes së euros.
“Rreziku kryesor është se pas bashkimit me Eurozonën, sistemi politik do ta konsiderojë kufizimin e buxhetit më pak detyrues dhe se deficitet mund të rriten”, tha Wolff. “Por duke pasur parasysh nivelet e ulëta të borxhit, nuk mendoj se ky rrezik është i rëndësishëm”, shton ai.
Beckmann theksoi gjithashtu nevojën për të shmangur çrregullimet e tregut.
“Është e rëndësishme që të ardhurat të pasqyrojnë gjithmonë kapacitetin e ekonomisë dhe që njerëzit të mos jetojnë përtej mundësive të tyre. Nëse të ardhurat ndahen nga tregu dhe fryhen artificialisht nga huamarrja, kjo mund të çojë në çrregullime, siç e pamë në Greqi”, tha ai për DW.
Trazirat politike paraqesin rreziqe
Në të njëjtën kohë, paqëndrueshmëria politike përfaqëson një sfidë serioze. Zemërimi dhe frustrimi publik janë të larta për shkak të keqmenaxhimit ekonomik dhe korrupsionit të përhapur gjerësisht.
Bullgaria – një nga vendet më të varfra në BE – renditet ndër vendet më të korruptuara të BE, sipas Indeksit të Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International. Vendi ballkanik me 6.4 milionë banorë ka mbajtur tashmë shtatë zgjedhje parlamentare që nga viti 2021 – dhe mund të përballet me zgjedhje të tjera në muajt e ardhshëm.
Qeveria e Kryeministrit Zheljazkov dha dorëheqjen më 11 dhjetor mes protestave masive për korrupsionin dhe planet buxhetore të administratës, duke përfshirë taksat më të larta dhe rritjen e kontributeve të sigurimeve shoqërore.
Edhe pse buxheti është tërhequr, zemërimi i popullit vazhdon. Nëse përpjekjet për të formuar një qeveri të re dështojnë, Presidenti do të emërojë një administratë të përkohshme dhe do të thërrasë zgjedhje të parakohshme, të cilat do të jenë të tetat në katër vjet.
Ndërsa nëse votimi nuk arrin të prodhojë një koalicion të realizueshëm, kjo mund të zgjasë trazirat politike dhe të gërryejë besimin e investitorëve.
Ndarjet në publik mbi futjen e euros
Sondazhet tregojnë se bullgarët janë të ndarë mbi futjen e euros. Mbështetësit e monedhës së përbashkët thonë se ajo, ndër të tjera, do të inkurajojë fluksin e investimeve të huaja në vend, do të heqë kostot e kursit të këmbimit dhe do të çojë në një integrim më të madh në tregun e vetëm të BE-së.
Megjithatë, skeptikët kanë frikë nga një rritje e ndjeshme e inflacionit, ndërsa çmimet e mallrave dhe shërbimeve konvertohen nga monedha kombëtare, leva, në euro pas ndryshimit të monedhës. Disa gjithashtu shqetësohen për humbjen e kontrollit të politikës monetare nga Banka Qendrore Evropiane në Frankfurt.
Ndërsa ka shqetësime reale, tha Wolff, ka edhe fushata dezinformimi dhe teori konspiracioni që kanë përkeqësuar ndjenjat anti-euro ndërsa afrohet data e anëtarësimit.
“Bullgaria është rregullisht në shënjestër të fushatës ruse të dezinformimit dhe Rusia sigurisht që po përpiqet ta bindë vendin të kthehet në sferën e saj të ndikimit”, thotë Wolff.
“Duke hyrë në euro, Bullgaria është më thellë e ankoruar në Evropën Perëndimore, gjë që forcon Bashkimin Evropian. Do të jetë e nevojshme të forcohen përpjekjet për të shtypur luftën hibride ruse, si dhe të forcohet lufta kundër korrupsionit”, thotë Wolff.
Pavarësisht ndryshimeve të shpeshta të qeverisë në vitet e fundit, tha Beckmann, “partitë dhe politikanët në Bullgari që duan të prezantojnë euron dhe të promovojnë integrimin e vendit me Perëndimin kanë pasur gjithmonë shumicën në parlament”.
Ai theksoi se pikëpamjet euroskeptike “kanë qenë gjithmonë pakicë në Bullgari”. “Nuk mendoj se kjo do të ndryshojë në të ardhmen”, shton ky ekspert. “Prandaj, nuk ka arsye të supozohet se pranimi i Bullgarisë në Eurozonë mund ta dobësojë disi euron”./DW
