“Futbolli” më i rëndësishëm dhe më misterioz në botë, nuk është aspak futboll. E quajtur zyrtarisht si “Çanta e Emergjencës Presidenciale”, “futbolli bërthamor” është një çantë e rëndë që përmban plane të luftës atomike dhe i mundëson presidentit të transmetojë urdhra bërthamore në Pentagon.
Çantën e rëndë e mban një oficer ushtarak, i cili nuk është asnjëherë mbrapa presidentit, qofshin komandantë të përgjithshëm në një helicopter, apo kur largohet nga takimet me liderët botërorë.
Përtej këtyre fakteve themelore, megjithatë, nuk dihet shumë për çantën, e cila ka ardhur për të simbolizuar fuqinë masive të presidencës. Le ta ndryshojmë atë.
Ëilliam Burr, një analist i lartë në Arkivin e Sigurisë Kombëtare jofitimprurëse në Universitetin George Ëashington, publikoi një raport të martën duke detajuar kërkimet e tij të fundit në lëkurën e fortë të presidentit.
Ndër gjërat që zbuloi Burr: “futbolli” dikur përmbante dekrete presidenciale që disa në qeverinë e SHBA besonin se ishin të paligjshme dhe të panevojshme, pasi nuk do të mbetej gjallë për t’i zbatuar ato në rast të një holokausti bërthamor.
Burr, i cili ka shpenzuar tre dekada duke hulumtuar dhe shkruar për planifikimin dhe historinë e luftës bërthamore, u ul së fundmi me Associated Press për të folur për kërkimin e tij dhe historinë e “futbollit bërthamor”.
ÇFARË ËSHTË ‘FUTBOLLI’?
Në fillim, ishte “çanta e urgjencës” ose “çanta e zezë” e presidentit. Gjatë fundit të viteve 1950, Presidenti Dëight D. Eisenhower dhe këshilltarët e tij shqetësoheshin për cënueshmërinë e Shteteve të Bashkuara ndaj një sulmi të befasishëm bërthamor.
Kështu që presidenti mund të merrte vendime të shpejta në vend, një ndihmës ushtarak filloi të mbante një çantë me dokumente që do ta ndihmonin presidentin të komunikonte me Pentagonin ose një seli tjetër ushtarake.
Çanta përfshinte gjithashtu shpallje presidenciale, Dokumentet Presidenciale të Veprimit Emergjent, ose PEADS – që shpallnin një emergjencë kombëtare dhe zgjeronin fuqinë ekzekutive për t’u marrë me krizën.
Fillimisht çanta dhe ndihmësi ushtarak e ndoqën Presidentin vetëm gjatë udhëtimeve jashtë Uashingtonit, DC Eisenhoëer ia kaloi çantën pasuesit të tij, John F. Kennedy, dhe diku në fillim të viteve 1960 ajo u bë gjithashtu e njohur si „futbolli“, ndoshta për shkak të Kenedit.
PSE KA KAQ SHUMË INTERES PËR TË?
Shpjegimi është fshehtësia dhe problemi i rrezikut bërthamor. Ideja e një ndihmësi ushtarak që ndjek presidentin, duke mbajtur një çantë të mbyllur me informacion sekret bërthamor, është një rutinë për presidencën moderne amerikane që ka intriguar gazetarët dhe historianët dhe publikun.
Ideja që presidenti duhet të jetë në gjendje të marrë vendime të shpejta në një moment të rrezikshëm, përforcoi rrezikun e armëve bërthamore. Fakti që sistemi i “futbollit” ka zgjatur që nga fundi i viteve 1950 e shton misterin.
Hulumtimi në Arkivin e Sigurisë Kombëtare është fokusuar pjesërisht në aranzhimet e komandimit dhe kontrollit për armët bërthamore. Për komandën dhe kontrollin, disa informacione të mira janë deklasifikuar gjatë viteve.
Por ka kaq shumë aspekte të problemit bërthamor, saqë historia e “futbollit” nuk është aq e lehtë sa duket.
Fatkeqësisht, por jo shumë befasuese, vetëm një pjesë e vogël e informacionit është deklasifikuar. Edhe ato pak dokumente që u përkasin viteve 1960 janë në shumë vende të fshira.
“FUTBOLLI” NDRYSHOI GJATË ADMINISTRATËS SË KARTER
“Futbolli” përfshinte shpallje emergjente që, siç zbuloi administrata e Carter, nuk ishin përditësuar për vite me rradhë. Dhe kishte shqetësime për ligjshmërinë e disa prej tyre.
Gjithashtu, zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë pranuan se shkatërrimi gjithëpërfshirës i luftës bërthamore mund t’i bënte të parëndësishme shpalljet.
Nga fillimi i viteve 1980, direktivat presidenciale ishin rishikuar, por se si u ndryshuan ato nuk u zbulua. Nëse ka pasur ende shqetësime për ligjshmërinë e tyre mbetet ende një pyetje pa përgjigje.
ZËVENDËSPRESIDENTI A KA NDONJË ÇANTË?
Me sa duket, kur Richard Nixon ishte nënpresident, atij iu caktua një çantë e zezë. Nënkryetari i ardhshëm, Lyndon Johnson, e refuzoi një çantë të zezë. Kur Kennedy u vra në Dallas, komandantët e lartë ushtarakë u shqetësuan se presidenti i ri nuk e dinte se çfarë kishte në “futboll”, kështu që ata u siguruan që një ndihmës ushtarak i Shtëpisë së Bardhë t’i jepte atij një informim pasi ai mbërriti në Uashington.
Nëse ndonjë nga nënpresidentët nga Hubert Humphrey deri te Nelson Rockefeller kishin një ndihmës ushtarak që mbante një çantë, nuk është bërë e ditur. Por presidenti Jimmy Carter ishte i vetëdijshëm për problemin e cënueshmërisë dhe u sigurua që nënpresidenti i tij, Ëalter Mondale, të kishte një ndihmës ushtarak që të mbante çantën. Apnews
