Bota
Çfarë ka në dorë NATO në zgjidhjen e konfliktit Greqi-Turqi?
Tensionet në Mesdheun Lindor midis Greqisë dhe Turqisë, dy anëtare të NATO-s, po rriten në mënyrë të rrezikshme. Por a mundet aleanca më e fuqishme ushtarake në botë, të bëjë diçka për ta de-përshkallëzuar krizën? Disa nga ekspertët më të njohur të fushës, tentojnë t’i japin një përgjigje kësaj pyetje.
Elizabet Brou, anëtare e Institutit Mbretëror mbi Shërbimet e Mbrojtjes dhe Studimet e Sigurisë:
Kur Greqia dhe Turqia u anëtarësuan në NATO në vitin 1952, ato e bënë këtë gjë bazuar në supozimin se anëtarësimi i të dyja vendeve në aleancë, do të zbuste sjelljen e tyre ndaj njëri-tjetrit. Edhe Kina u ftua t’i bashkohej Organizatës Botërore të Tregtisë në vitin 2001 me të njëjtën premisë.
Por siç e tregon çdo këshilltar i marrëdhënieve mbi çiftet në konflikt, ju nuk mund të ndryshoni dot personalitetin e dikujt. Për këtë arsye, NATO e sheh sot veten me 2 shtete anëtare që janë zyrtarisht aleate, por që dyshimi i të cilëve ndaj njëri-tjetrin nuk është zhdukur asnjëherë.
Po si të ndërmjetësohet midis dy anëtarëve pa marrë anë? NATO duket e paralizuar. Por në realitet, nuk është kështu. Sigurisht, 2 shtete anëtare që grinden me njëri-tjetrin ndikojnë në një aleancë, por NATO po vazhdon të jetë ende e fortë në misionin e saj kryesor:mbrojtjen e integritetit territorial të vendeve të saj anëtare nga kërcënimet e shumta territoriale të vendeve të tjera dhe aktorët jo-shtetërorë.
NATO mund të kërkojë më shumë pjesëmarrje nga Greqia dhe Turqia në misionet e saj. Për shembull, asnjë nga këto 2 vende nuk kontribuon në mbrojtjen e shteteve baltike dhe Polonisë. Dhe solidariteti është reciprok.
Fransua Heisburg, këshilltar në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike:
Synimi i NATO-s si organizatë është të sigurojë mbrojtjen kolektive të anëtarëve të saj në bazë të Traktatit themeltar të Uashingtonit. Ajo nuk u krijua për të gjykuar mosmarrëveshjet midis anëtarëve. Prandaj nuk është befasi që NATO është paralizuar mbi konfliktin aktual Greqi-Turqi.
Edhe në vitin 1974, kur Greqia dhe Turqia ishin në kulmin e luftës për Qipron, nuk ishte NATO ajo që parandaloi luftimet, por përfshirja e anëtares më të fuqishme, SHBA-së. Në
atë kohë, Shtetet e Bashkuara u angazhuan fort për të shmangur konfrontimin e drejtpërdrejtë, dhe në thelb arritën një armëpushim me forcat turke që ndodheshin në Qipro.
Në vitin 2020, Shtetet e Bashkuara po mbajnë qëllimisht një profil shumë më të ulët, dhe po operojnë pa një sens të qartë drejtimi. Kjo vlen si për krizën greko-turke, ashtu edhe për krizën më të gjerë shumëplanëshe në Mesdheun Lindor, e cila përfshin lojtarë të shumtë lokalë dhe të jashtëm.
Ajo që po shohim është një shembull rajonal i asaj që ndodh në një botë multipolare, në mungesë të udhëheqjes së vendosur amerikane. Dhe ky nuk është një moment kalimtar, i lidhur me sjelljen tekanjoze të presidentit Donald Trump. Momenti përcaktues ishte refuzimi i ish-presidentit amerikan Barak Obama për të mbrojtur “vijën e tij të kuqe” në Siri në gushtin e vitit 2013.
Eleni Panajota, studiuese në Fondacionin Helenik për Politikën Evropiane dhe atë të Jashtme:
NATO është paralizuar nga mungesa e udhëheqjes së saj, dhe jo nga “konflikti Greqi-Turqi”, që po nxitet nga një Turqi gjithnjë e më agresive dhe antagoniste, e prirur të bëjë rrëmujë duke hapur sherre mbi kufijtë detarë dhe lejet e shpimit nënujore.
Ndërsa vlerësohet si një anëtare strategjikisht e rëndësishme e NATO-s, Turqia po përpiqet sistematikisht të shkruajë një rregullore të re, duke shfuqizuar haptas rregullat që supozohet të respektojë. Blerja e sistemeve ruse të mbrojtjes nga raketat S-400, ishte një shkelje e madhe e rregullave të mbrojtjes ajrore të NATO-s, por gjithsesi e toleruar.
Dhe padyshim, toleranca krijon më tej njëanshmëri dhe nxit për sjellje më agresive. Ndaj, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg ka një detyrë të vështirë përpara. NATO vepron përmes konsensusit, me një asimetri të mirë-dokumentuar të fuqisë midis aleancës së 30 kombeve.
Por nën Erdoganin, Turqia po eksporton autoritarizmin e brendshëm dhe po shpërfill hapur rregullat në skenën ndërkombëtare. Me këtë rrugë që po ndjek, ajo po minon mbrojtjen kolektive dhe vlerat liberale të NATO-s. Sa më shumë që Stoltenberg të ruajë një fasadë të neutralitetit, dhe të fshehë pamundësinë aktuale të NATO-s për të ndërmjetësuar një zgjidhje të krizës, aq më shumë ai po i bën një dëm të madh organizatës së cilës duhej të shërbejë.
Për të shmangur një “aksident” të mundshëm, paraliza e aleancës duhet t’i hapë rrugë gjenerimit të një kornize pragmatike dhe të besueshme të de-përshkallëzimit, duke shfrytëzuar potencialisht edhe situatën e përkeqësuar ekonomike të Turqisë.
Xhejmi Shi, profesor i strategjisë dhe sigurisë në Universitetin Eksteter, Britani:
Puna e përditshme e NATO-s – konsultat, stërvitjet dhe operacionet – po vazhdojnë normalisht. Për më tepër, NATO ka një histori të gjatë të trajtimit të mosmarrëveshjeve greko-turke në Egje, qoftë lidhur me pretendimet territoriale, shkeljet e hapësirës ajrore, stërvitjet detare dhe kohët e fundit monitorimin e emigrimit të paligjshëm nga Turqia në Greqi.
Prandaj, prisni më shumë diplomaci të fuqishme të zhvilluar në prapaskenë. Është pikërisht anëtarësimi i Turqisë në NATO, ai që ofron një kornizë për menaxhimin e mosmarrëveshjeve greko-turke. Nëse Turqia ikën nga NATO, ajo do të humbasë ndikimin e saj mbi Perëndimin, sidomos për sa i përket mbështetjes për shumë probleme të sigurisë në rajon.
Megjithatë Turqia është shumë e rëndësishme për t’u izoluar. Prandaj, ashtu siç ka ndodhur shpesh në të kaluarën, aleatët kryesorë, veçanërisht Shtetet e Bashkuara dhe Gjermania, duhet të mbështesin Stoltenbergun dhe të ulin Athinën dhe Ankaranë në tryezën e bisedimeve, siç ka propozuar Turqia.
Në fund do të duhet të gjendet një zgjidhje, që u jep të gjitha palëve qasje të barabartë në rezervat e naftës dhe gazit në Mesdheun Lindor, në këmbim të heqjes dorë nga aktivitetet ushtarake provokative. Por le ta shohim NATO-n si çelësin e zgjidhjes, dhe jo “viktimën e pafat”.
Sinan Ylgen, bashkëpunëtor i think-tankut “Carnegie Europe”:
NATO vërtet mund të ketë një rol në zbutjen e konfliktit në lidhje me Mesdheun Lindor. Së pari, ajo mund të shfrytëzojë pozicionin e saj unik si një platformë politike që përfshin palët kryesore të mosmarrëveshjes. Gjithashtu, duke pasur parasysh pasojat potencialisht katastrofike për integritetin e aleancës të një përshkallëzimi të mundshëm ushtarak të konfliktit, NATO duhet t’i japë përparësi kësaj aftësie.
Stoltenberg ka një rol si një ndërmjetës i besueshëm i negociatave. Por çështja mund të vendoset në agjendën zyrtarë të Këshillit të Atlantikut të Veriut, organit kryesor të vendimmarrjes së NATO-s, për të lejuar një shkëmbim të pjekur të pikëpamjeve midis Turqisë, Greqisë dhe Francës.
Së dyti, NATO mund të jetë më aktive në vendosjen dhe mbikëqyrjen e masave teknike të sh-tensionimit të situatës në Mesdheun Lindor. Një nga shembujt është incidenti i fundit detar midis një fregate turke dhe asaj greke. NATO mund të udhëheqë krijimin e mekanizmave që do të parandalonin përsëritjen e këtyre lloj incidentesh, të cilat mund të çojnë në një përshkallëzim të rrezikshëm dhe të padëshiruar. / “Carnegie Europe” – Bota.al
Protestat dhe grevat në Iran për shkak të inflacionit dhe zhvlerësimit të monedhës janë përhapur nga kryeqyteti, Teherani, në disa qytete të tjera në ditën e tretë të trazirave.
Sipas mediave të huaja, protestat filluan të dielën pasi dyqanxhinjtë në Pazarin e Madh të Teheranit organizuan një grevë kur riali iranian arriti nivelin më të ulët rekord kundrejt dollarit amerikan në tregun e hapur.
Që atëherë, videot e verifikuara nga BBC Persian kanë treguar demonstrata në qytetet Karaj, Hamedan, Qeshm, Malard, Isfahan, Kermanshah, Shiraz dhe Yazd. Policia u pa gjithashtu duke përdorur gaz lotsjellës në një përpjekje për të shpërndarë demonstruesit.
Qeveria iraniane tha se “i njeh protestat” dhe do t’i dëgjojë “me durim, edhe nëse përballet me zëra të ashpër’.
Presidenti Masoud Pezeshkian shkroi në platformën ‘X’ vonë të hënën se kishte udhëzuar ministrin e brendshëm të zhvillonte bisedime me ata që ai i përshkroi si “përfaqësues” të protestuesve, në mënyrë që të merreshin masa “për të zgjidhur problemet dhe për të vepruar me përgjegjësi”.
Ai gjithashtu pranoi dorëheqjen e guvernatorit të Bankës Qëndrore të Iranit, Mohammadreza Farzin, dhe emëroi ish-ministrin e Ekonomisë dhe Financave Abdolnasser Hemmati për ta zëvendësuar atë.
Rusia ka publikuar një video duke deklaruar se raketat e saj Oreshnik, me kapacitet bërthamor, janë futur në shërbim aktiv në Bjellorusi, aleatin e saj fqinj, i cili gjithashtu ndan kufi me vendet e NATO-s: Poloninë, Lituaninë dhe Letoninë.
Putin ka pretenduar se këto armë janë të pamundura për t’u interceptuar, sepse shpejtësia e raketave supozohet të jetë më shumë se 10 herë shpejtësia e zërit.
Ky veprim mund të lejojë që raketat bërthamore ruse të arrijnë objektivat në Europë më shpejt, nëse ruhen në një bazë në Bjellorusi. Raketat e mesme kanë një rreze prej rreth 5,500 km (3,415 milje), që do të thotë se mund të godasin kudo në Europë ose në bregun perëndimor të SHBA-së nga Rusia.
Videoja e publikuar nga ministritë e mbrojtjes së Rusisë dhe Bjellorusisë të martën nuk specifikoi vendndodhjen e sistemeve të raketave në Bjellorusi, por tregonte transportimin e tyre nëpër pyje dhe kamuflimin me rrjeta.
“Divizioni i raketave Oreshnik ka filluar të kryejë detyrat e shërbimit luftarak në zonat e caktuara të vendit,” tha ministria e mbrojtjes e Bjellorusisë.
Presidenti Volodymyr Zelensky ka mohuar akuzat e Rusisë se Ukraina ka kryer një sulm me dron ndaj njërës prej rezidencave të presidentit Vladimir Putin dhe ka akuzuar Moskën se po përpiqet të prishë bisedimet e paqes.
Ministri i Jashtëm i Rusisë, Sergei Lavrov, pretendoi se Kievi kishte nisur një sulm gjatë natës duke përdorur 91 mjete ajrore pa pilot me rreze të gjatë veprimi (UAV) në rezidencën shtetërore të Putinit në rajonin veriperëndimor të Novgorodit të Rusisë.
Rusia tha se tani do të rishikojë qëndrimin e saj në negociatat e paqes. Ende nuk është e qartë se ku ndodhej Putini në kohën e sulmit të supozuar.
Zelensky e hodhi poshtë pretendimin si “gënjeshtra tipike ruse”, që synonin t’i jepnin Kremlinit një justifikim për të vazhduar sulmet ndaj Ukrainës.
Ai tha se Rusia më parë kishte shënjestruar ndërtesat qeveritare në Kiev.
“Është thelbësore që bota të mos heshtë tani. Nuk mund ta lejojmë Rusinë të minojë punën për arritjen e një paqeje të qëndrueshme” tha Zelensky në X.
Në një deklaratë të ndarë në Telegram të hënën, Lavrov tha se të 91 dronët që ai pretendoi se u nisën në rezidencën e Putinit u interceptuan dhe u shkatërruan nga sistemet ruse të mbrojtjes ajrore.
Ai shtoi se nuk ka raportime për viktima apo dëme materiale si pasojë e sulmit.
“Duke pasur parasysh degjenerimin përfundimtar të regjimit kriminal të Kievit, i cili ka kaluar në një politikë terrorizmi shtetëror, pozicioni negociues i Rusisë do të rishikohet”, tha ai, teksa shtoi se Rusia nuk kishte ndërmend të dilte nga procesi i negociatave me SHBA-në
Pretendimi nga Moska vjen pas bisedimeve midis SHBA-së dhe Ukrainës në Florida të dielën, ku presidentët Trump dhe Zelensky diskutuan një plan të rishikuar paqeje për t’i dhënë fund luftës.
Përse duhet të PUTHNI dikë mesnatën e Vitit të Ri?! Tradita që ju ndihmon
Muaji i parë i vitit duket premtues për pasuri dhe bollëk: Ja shenjat që do të kenë sukses financiar këtë janar
Ngjarja e rëndë në Pogradec, kush është autori i dyshuar i abuzimit të 12-vjeçares në Pogradec, kishte njohje familjare me të miturën
Nga arrestimet e nivelit të lartë te besueshmëria publike, analisti: SPAK “personazhi” i vitit 2025
Vendimi, Policia e Shtetit shpërblen efektivët me 30 mijë lekë të reja në fundvit
Gjenden të vdekur dy persona në një vilë në Pejë
E tmerrshme në Pogradec, i moshuari përdhunon 12-vjeçaren
Bllokohet hekurudha Angli-BE/ Probleme me energjinë elektrike, pezullohen udhëtimet për mijëra pasagjerë
Monedha vendase prek nivelin më të ulët, ‘shpërthejnë’ protestat në Iran
Rusia: Kemi vendosur raketat Oreshnik në Bjellorusi
Ironia e një dosje sekrete në Harvard: Amerikanë mbroni Trashëgiminë Ilire, Shqiptarët pas ’90-s e shkatërruan …
Ndryshim i rregullit të pozicionit jashtë loje, FIFA do që të favorizohen sulmuesit
Tragjedi në Prizren, humb jetën një fëmijë njëvjeçar si pasojë e zjarrit
Futboll mes “acarit”, lojtarët pijnë çaj në fushë
“Që kur mesazhet janë prova?”, Rama: “Shpërdorimi i detyrës” do të rishikohet
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
Hetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
Ironia e një dosje sekrete në Harvard: Amerikanë mbroni Trashëgiminë Ilire, Shqiptarët pas ’90-s e shkatërruan …
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Bllokohet hekurudha Angli-BE/ Probleme me energjinë elektrike, pezullohen udhëtimet për mijëra pasagjerë
Mijëra vetë të ekspozuar ndaj fruthit, alarm në një prej aeroporteve më të ngarkuar në botë
Bashkimi me euron do të kishte mbuluar koston e NHS-së
Emigrantët kthehen, por Shqipëria nuk i mban
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Fqinji me Shqipërinë sapo shkroi historinë
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
-
UK2 days agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania2 days agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
Albania4 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Sports2 days agoIsh-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
-
UK3 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania2 days agoHetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
-
Albania10 hours agoIronia e një dosje sekrete në Harvard: Amerikanë mbroni Trashëgiminë Ilire, Shqiptarët pas ’90-s e shkatërruan …
-
Kosova1 day agoKëta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes