Nga Enver Robelli
Televizioni gjermano-francez Arte ka emituar një film dokumentar mbi vreshtat e Kosovës dhe një projekt mahnitës të Ali Alijajt në Nivokaz të Gjakovës dhe Brikena Gashit në Drenoc të Rahovecit.
Arte është një kanal televiziv gjermano-francez, i cili shquhet për një program të cilësisë së lartë, ku përfshihen sidomos dokumentarë të punuar me kujdes e kreativitet. Të dielën ky televizion shfaqi filmin dokumentar “Erëza të lashta, shpirt i ri”, i cili i kushtohet Ali Alijajt. Ai është kthyer nga Gjermania në fshatin Nivokaz të Gjakovës dhe aty po e bën realitet një ëndërr të tij të moçme: interpretimin e ri të pijeve të ndryshme alkoolike, duke i përzier e përpunuar me erëza nga alpet shqiptare, me fruta mali dhe me teknologji perëndimore. Dokumentari i bën jehonë një projekti që lidh rrënjët e lashta të Kosovës me shpresën për zhvillim ekonomik.
Pas një qëndrimi prej disa dekadash në Zvicër, Portugali e Gjermani, Ali Alijaj ka vendosur të kthehet në Kosovë, të themelojë ndërmarrjen “Vidasus” dhe dijen e tij prej barmeni kreativ ta përhapë ndër njerëz të interesuar në Kosovë.
Regjisorja Michaela Kirst gdhend portretin e një kosovari markant si Ali Alijaj, i cili me nismën e tij dëshiron të ndërpresë ciklin e largimit të të rinjve nga Kosova dhe të zbulojë potencialin e pashfrytëzuar. “Kemi tokë të mirë dhe ujë të mjaftueshëm”, thotë Aliu në dokumentar. “Na duhet vetëm një shtytje e vogël që motori të ndizet”. Ëndrra e tij tani është që, krahas distilerisë në Nivokaz, të ndërtojë edhe distilerinë më të lartë në të gjithë Ballkanin, pikërisht te vendi i quajtur Rrasa e Zogut.
Aliu, i cili mund të përshkruhet si feministi me mjekrën më të gjatë në Europë, angazhohet që në punëtoritë e tij të shprehin shkathtësitë e tyre edhe vajzat dhe gratë. Ai frymëzoi artisten Brikena Gashi me shembullin e tij. Ndërkohë, Brikena ndërmori një hap të guximshëm dhe ringjalli vreshtat e braktisura prej vitesh të familjes së saj në Drenoc të Rahovecit. Drenoci bën pjesë në rajonet tradicionale të vreshtarisë së Kosovës. Falë Brikena Gashit, aty jo vetëm që kultivohen sërish hardhitë; ajo është gruaja e parë në vend që prodhon brendin e saj të rakisë.
Angazhimi i saj është një shembull mbresëlënës i fuqizimit të grave në një industri tradicionalisht të dominuar nga burrat. “Për mua, ky nuk është vetëm një vresht”, shpjegon Gashi në dokumentar, “por një punë që trimëron gratë të bëjnë diçka që ka qenë për një kohë të gjatë e rezervuar vetëm për burrat”. Vreshti shërben edhe si trevë për ndryshime sociale. Për të ringjallur vendlindjen e saj dhe për të krijuar një urë lidhëse mes traditës dhe modernes, Brikena Gashi po planifikon gjithashtu një festival muzikor mes hardhive të saj. Kjo është një përpjekje për të ripërtërirë kulturën e rajonit të verës për një audiencë të re dhe për ta bërë vendin e saj një pikë tërheqëse.
Kamera prezanton peizazhin mbresëlënës të Kosovës – nga kullat e lashta dhe plot rrëfime deri te malet që herë ledhatohen nga rrezet e diellit, herë mbështillen nga mjegulla. Ky dokumentar nxjerr në sipërfaqe një Kosovë përtej klisheve.
