Një nga arsyet kryesore që kryeministri britanik Sir Keir Starmer, pas Francës dhe më pas Kanadasë, ka një plan për njohjen e shtetit palestinez në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në shtator, është për të kthyer zgjidhjen me dy shtete në një plan diplomatik real dhe jo vetëm një slogan bosh, siç ka mbetur që nga rënia e procesit të paqes të Oslos para 25 vitesh.
Një ditë në Bregun Perëndimor është një kujtesë e fortë e asaj se si fakti që Izraeli krijoi për të parandaluar krijimin e shtetit palestinez është ngulitur në kodrat dhe luginat shkëmbore ku palestinezët duan të krijojnë shtetin e tyre.
Projekti kombëtar i madh që Izraeli nisi menjëherë pas pushtimit të territoreve në luftën e Lindjes së Mesme të vitit 1967, është i dukshëm nëpërmjet kolonive hebraike që sot strehojnë mbi 700 mijë izraelitë.
Ky proces ka zgjatur pothuajse 60 vjet, ka kushtuar miliarda dollarë dhe është dënuar jo vetëm nga armiqtë, por edhe nga aleatët. Vendosja e banorëve të një shteti pushtues në tokën që ka pushtuar është një shkelje e drejtës ndërkombëtare.
Vitin eë kaluar, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë dha një opinion këshillues sipas të cilit, i gjithë okupimi është i paligjshëm.
Por qeveria e Benjamin Netanyahu kërkon më shumë koloni. Në fund të majit, ministri i Mbrojtjes, Israel Katz dhe ministri i financave, Bezalel Smotrich njoftuan ndërtimin e 22 kolonive të reja në Bregun Perëndimor.
Katz e përshkroi këtë zgjerim masiv, më të madhin në dekada, si një “lëvizje strategjike që pengon krijimin e një shteti palestinez që do të rrezikonte Izraelin dhe shërben si një mburojë kundër armiqve tanë”.
Në krah të Katz ishte udhëheqësi ultranacionalist Bezalel Smotrich, që jeton në një koloni në Bregun Perëndimor dhe beson se toka iu është dhënë hebrenjve nga Zoti. Ai është ministër financash dhe në praktikë edhe guvernator i Bregut Perëndimor me kompetenca të gjera në planifikim.
Smotrich e quajti zgjerimin e kolonive “një vendim të një brezi”.
Në Izrael dhe tek palestinezët në territore, dihet se kur Smotrich dhe aleatët e tij flasin për “sovranitet”, ata nënkuptojnë aneksimin.
Smotrich kërkon të gjitha tokat për hebrenjtë dhe ka diskutuar hapur mënyra për dëbimin e palestinezëve.
“Ishim shumë, shumë të frikësuar”
Në kodër pas kodre në Bregun Perëndimor ka koloni në faza të ndryshme zhvillimi, nga qytetet e vogla të zhvilluara me kopshte dhe shkolla, deri te vendbanimet e vogla me disa karvane dhe banorë të rinj me bindje radikale fetare dhe nacionaliste, të armatosur dhe agresivë ndaj fqinjëve palestinezë.
Statistikat e OKB-së dhe aktivistëve të paqes tregojnë se sulmet e dhunshme nga kolonët janë rritur që nga sulmet e 7 tetorit.
Shkova në Taybeh, një fshat krejtësisht i krishterë me rreth 1 mijë e 500 banorë.
Fshati është i qetë dhe duket se ka shumë më shumë shtëpi sesa banorë, pasi gjatë afro gjashtë dekadave të okupimit izraelit shumë banorë janë detyruar të emigrojnë.
Dy net para vizitës, kolonët hynë në fshat kur shumica flinin. Ata dogjën makinën e Kamal Tayea-s dhe përpiqeshin pa sukses të hynin në shtëpinë e tij të re, pjesë e një ndërtimi të këndshëm me pamje nga ullishtat. Ata shkruan me bojë të kuqe grafite në mur.
Kamal, një burrë i mesëm që po rishikon nëse ishte zgjedhje e mençur të zhvendosej me familjen në skaj të fshatit, po instalon kamera sigurie.
“Ishim shumë, shumë të frikësuar. Kam fëmijë dhe një nënë të moshuar. Jeta jonë ishte në rrezik dhe ishte tmerruese”, tha ai.
E pyeta nëse plani i Britanisë për njohjen e Palestinës do t’i bënte jetën më të lehtë.
“Nuk mendoj. Është një hap i madh që një superfuqi si Britania të na mbështesë, por në terren nuk ndryshon shumë. Izraeli nuk i përmbahet asnjë rezolute apo ligji ndërkombëtar. Nuk i dëgjon asnjë vend në botë. Rrënjët tona janë këtu. Nuk mund të largohemi”, tha ai.
Natën tjetër, kolonët sulmuan komunitete fqinje palestineze, dogjën makina dhe pikturuan grafite. Nuk është vetëm vandalizëm.
Kolonët i duan palestinezët jashtë dhe në disa vende kanë arritur ta bëjnë këtë, duke detyruar banorët të largohen nga fermat dhe duke u vjedhur bagëtinë.
Ati ortodoks 74-vjeçar David Khoury, lindur në Taybeh, tha se në kishën e tij kolonët që kanë kërcënuar banorët shpesh janë të armatosur.
“Po, kanë armë… do t’i përdorin nëse kundërshtojmë. Duan të na largojnë, duan të ikim”, tha ai.
Ati i moshuar ishte i vendosur: “Jemi këtu që nga Jezusi Krishti, 2 mijë vjet. Rrënjët tona janë këtu. Nuk mund të largohemi. Nuk do të largohemi, edhe nëse vdesim këtu… Palestina është në gjakun tonë, si të jetojmë pa gjakun tonë?”
“Nëse kërkoni vërtet dy shtete, njihni të dyja”
Nuk ishte larg Ramallahut, kryeqytetit të faktit të Palestinës në Bregun Perëndimor, por nuk mund ta vizitoja personalisht. Kontrollorët izraelitë e bëjnë udhëtimin të ngadalshëm dhe të vështirë.
Mora kontakt me Husam Zomlot përmes Zoom-it, kreun e delegacionit palestinez në Mbretërinë e Bashkuar dhe ambasadorin e tyre në Londër. Ai ishte në Palestinë për pushime verore dhe u gëzua për planin britanik.
“Është një shenjë se Britania dhe komuniteti ndërkombëtar janë seriozë për zgjidhjen me dy shtete. Nuk jemi më për fjalë boshe që na kanë marrë tri dekada. Në fakt, nëse kërkoni vërtet dy shtete, njihni dy shtetet. E shohim njohjen si startin për të ndërtuar dhe vendosur shtetin e Palestinës dhe për të realizuar të drejtat legjitime të popullit palestinez”, tha ai.
Zomlot ishte i gëzuar dhe tha se vendimi britanik do të bënte ndryshimin e vërtetë.
Ai i kujtoi Britanisë historinë e saj në këtë rajon, duke përmendur fjalën e Balfour-it, një letër e vitit 1917 që premtonte mbështetje për shtëpinë kombëtare hebraike, por që nuk ruajti të drejtat civile dhe fetare të popullsisë johebraike, kryesisht palestineze.
Në OKB, sekretari i Jashtëm britanik, David Lammy pranoi se Britania mund të ndihej krenare për themelimin e Izraelit, por shkelja e premtimit ndaj palestinezëve kishte krijuar një padrejtësi historike që vazhdon ende.
Në Knesset, parlamenti izraelit, Simcha Rothman, deputet ultranacionalist nga partia fetare, kritikoi historinë e Britanisë dhe e konsideroi planin e Starmer për njohje si një shpërblim për terrorizmin e Hamasit. Ai refuzoi ofertën e Starmer për të shtyrë njohjen në këmbim të një armëpushimi të plotë në Gaza dhe rifillimit të zgjidhjes me dy shtete.
“Po kërcënon Izraelin me ndëshkim dhe mendon se kështu do të sjellësh paqe në Lindjen e Mesme? Ai nuk ka fuqi të na ndëshkojë dhe kjo nuk do sjellë kurrë paqe. Është kundër drejtësisë, historisë, fesë, kulturës… po jep një shpërblim të madh për Yahya Sinwar [udhëheqësin e Hamasit që udhëhoqi sulmet e 7 tetorit dhe u vra nga forcat izraelite vitin e kaluar në Gaza]”, tha ai.
Në Taybeh, kur pyeta disa qytetarë të shquar për planin britanik, një biznesmen lokal tha:
“Faleminderit Britani. Por është shumë vonë.”
Shkrim nga Jeremy Bowen, BBC
