Ndërsa shkalla e fitores së konservatorit José Antonio Kast në zgjedhjet presidenciale të Kilit u bë e qartë të dielën në mbrëmje, presidenti argjentinas Javier Milei publikoi një hartë të Amerikës së Jugut në X, ku pjesa e sipërme ishte ngjyrosur me të kuqe dhe pjesa e poshtme me blu konservatore.
“E MAJTA PO TËRHIQET, LIRIA PO PËRPARON,” shkroi Milei, i ndjekur nga inicialet e sloganit të tij të njohur “Rroftë liria, qenke!”
Më pak se dy javë pasi Trump publikoi strategjinë e tij të sigurisë kombëtare duke e vendosur hemisferën perëndimore në krye të prioriteteve të Amerikës, fitorja e Kast shton një tjetër president latino-amerikan në një kolonë në rritje të krerëve miqësorë ndaj Trump në gjithë rajonin.
Fitorja dërrmuese e Kast me 58 për qind kundrejt 42 për qind ndaj kundërshtares së tij Komuniste Jeannette Jara vjen pas fitores së qendrës së djathtë Rodrigo Paz në Bolivi dhe triumfit të Milei në zgjedhjet afatmesme kongresionale në tetor, plus një paraqitje të fortë nga kandidati i mbështetur nga Trump, Nasry Asfura, në zgjedhjet presidenciale të kontestuara të Hondurasit. Ekuadori, Paraguai dhe El Salvador tashmë kanë presidentë konservatorë.
“Kast do t’i bashkohet kësaj rryme,” tha Michael Shifter, një ekspert i Amerikës Latine në institutit “Inter-American Dialogue” në Uashington.
“Administrata Trump do ta shënojë këtë si: “Një nga djemtë tanë fitoi’.”
SHBA nxitoi ta urojë Kast. Marco Rubio, Sekretar i Shtetit, tha se Uashingtoni do bashkëpunonte me të “për të forcuar sigurinë rajonale dhe për të ringjallur marrëdhëniet tona tregtare”.
Kjo ishte një referencë për dy prioritete kyçe të SHBA në atë që Uashingtoni e quante “oborri i tij i pasmë”: lufta kundër krimit të organizuar dhe sigurimi i furnizimeve të mineraleve kritike si litiumi (metal për bateri) kundër konkurrencës nga Kina. Kjo është veçanërisht e rëndësishme në Kili, prodhuesi më i madh i bakrit në botë dhe minatori i dytë më i madh i litiumit.
Por ndonëse fushata e Kast këtë vit pasqyroi atë të Trump në fokusin e saj në uljen e emigracionit të parregullt dhe trajtimin e krimit të dhunshëm, presidenti i zgjedhur i Kilit ka të ngjarë të mbajë një linjë më të kujdesshme për tregtinë, duke qenë i vetëdijshëm se Pekini është tregu i tij më i madh i eksportit.
“Kast e kupton që Kili është një aleat i rëndësishëm i Shteteve të Bashkuara,” tha Patricio Navia, një ekspert i Amerikës Latine në Universitetin e Nju Jorkut.
“Por ai gjithashtu e kupton se Kina është partneri ynë kryesor tregtar. Pra, ne do të jemi me SHBA-në në çdo gjë, por pa e kthyer Kinën në armik.”
Ashtu si Trump, Kast është me origjinë nga emigrantët gjermanë dhe fushata e tij ofroi zgjidhje ‘Trumpiane’. Presidenti i zgjedhur kilian propozoi mbylljen e kufirit verior të Kilit me Perunë dhe Bolivinë duke ndërtuar kanale dhe gardhe, duke e patrulluar atë me dronë dhe duke dëbuar emigrantët që konstatohet se kanë hyrë ilegalisht.
“Kili përsëri do jetë i lirë nga krimi, i lirë nga ankthi, i lirë nga frika,” tha Kast në fjalimin e tij të fitores.
Ndonëse ai është një konservator tradicional në stil dhe mbajti një fjalim fitoreje dukshëm pajtues të dielën në mbrëmje, Kast është pjesë e një rrjeti aleatësh politikë në Amerikën Latine të ndërtuar gjatë dekadës së fundit nga aleatët e Trump, si ish-strategu i tij Steve Bannon.
Kast u shfaq me Milein dhe djalin e ish-presidentit brazilian Jair Bolsonaro, Eduardo, në konferencën CPAC të konservatorëve në Brazil në vitin 2022, e cila u sponsorizua nga Jason Miller, një ish-këshilltar i Trump. Duke i bërë jehonë stilit të veshjes së Trump, Kast mbante kravatë të kuqe me këmishë të bardhë dhe kostum të errët.
Bannon ishte i gëzuar të hënën, duke thënë se fitorja e Kast duhet të shihet në kontekstin e strategjisë më të gjerë të Trump për të rritur mbrojtjen hemisferike dhe për të riafirmuar Doktrinën Monroe të shekullit të 19-të, që rajoni duhet të jetë një zonë e ndikimit të SHBA e lirë nga fuqitë e huaja.
“Është mbrojtje hemisferike, Doktrina Monroe 2.0,” tha Bannon për Financial Times.
“Është qartazi për të pasur një prani dominuese në Amerikën Latine me partnerë që janë të barasvlershme të MAGA për t’i bërë vendet e tyre përsëri të mëdha. Nuk mendoj se mund të kishte një shfaqje më të mirë.”
Por gjatë fushatës, Kast i minimizoi referencat për “luftërat kulturore” që i kushtuan mbështetje kur kandidoi për herë të fundit në vitin 2021, duke preferuar të theksonte krimin dhe emigracionin, të cilat sondazhet treguan se ishin në krye të mendjeve të votuesve. Ekipi i tij e krahasoi atë me Giorgia Meloni, kryeministren e Italisë, e cila është një aleate e Trump, por ka treguar një ndjenjë pragmatizmi në detyrë.
Megjithatë, Bannon tha se suksesi i Kast me mesazhin e tij të ashpër për uljen e emigracionit të parregullt ishte i rëndësishëm shumë përtej Amerikës Latine.
“Kili vërtet dërgon një mesazh global,” tha ai.
“Qytetarët duan siguri… dhe duan një mjedis të sigurt për familjet e tyre… dhe nuk do të tolerojnë qeveri që janë të gatshme të jenë të lehta, qofshin ato pushtues alienë, emigrantë, çfarëdo qoftë termi.”
Carlos Malamud, ekspert i Amerikës Latine në “Real Instituto Elcano” në Madrid, tha se kishte faktorë të tjerë të rëndësishëm përveç krimit dhe emigracionit që drejtonin zhvendosjen e rajonit drejt të djathtës. Këto përfshinin një “pakënaqësi të thellë në mesin e votuesve me situatën aktuale dhe kërkesën për përgjigje të shpejta dhe të lehta, edhe nëse ato vijnë me një çmim të lartë”.
Me pak përjashtime, tha ai, prirja e përgjithshme ishte “të përzënët e atyre që janë në pushtet”.
Prova tjetër e oreksit të votuesve të Amerikës Latine për kandidatët e stilit Trump vjen në shkurt në Kosta Rika, ku Laura Fernández, një kandidate e ashpër e rendit dhe ligjit, e përzgjedhur nga Presidenti Rodrigo Chaves, po shënon fuqishëm në sondazhe.
Gara më të rëndësishme do zhvillohen në Peru në prill dhe në Kolumbi në maj, ku rezultatet janë më pak të parashikueshme. Por prova më e madhe e lëvizjes së supozuar të rajonit drejt të djathtës vjen me zgjedhjet në Brazil në tetor. Presidenti aktual Luiz Inácio Lula da Silva hyn në këtë garë si i favorizuar, pavarësisht moshës së tij të shtyrë, 80 vjeç.
Në Kolumbi, tha Shifter, përpjekjet e Trump për të ndryshuar rezultatin në favor të kandidatëve konservatorë duke vazhduar të sulmojë Presidentin e majtë Gustavo Petro mund të kthehen në bumerang.
“Nëse Trump dëshiron që kjo seri fitoresh të vazhdojë në Amerikën Latine, do të ishte mirë të anashkalonte Petron,” tha ai.
Financial Times
