Pranë njërës prej Shtatë Mrekullive të Botës së Lashtë – Piramidës së Madhe të Khufusë në Giza – Egjipti po hap zyrtarisht atë që synon të jetë një nga pikat kryesore kulturore të epokës moderne.
Muzeu i Madh Egjiptian (GEM), i përshkruar si muzeu arkeologjik më i madh në botë, është i mbushur me rreth 100,000 objekte që mbulojnë rreth shtatë mijëvjeçarë të historisë së vendit nga kohërat para-dinastike deri në epokën greke dhe romake.
Egjiptologë të shquar argumentojnë se krijimi i tij forcon kërkesën e tyre për kthimin e antikiteteve kryesore egjiptiane të mbajtura në vende të tjera – përfshirë Gurin e famshëm të Rosettës të ekspozuar në Muzeun Britanik.
Një nga tërheqjet kryesore të GEM do të jetë e gjithë përmbajtja e varrit të paprekur të mbretit djalosh Tutankhamun, të shfaqura së bashku për herë të parë që kur u gjet nga egjiptologu britanik Howard Carter. Ato përfshijnë maskën spektakolare prej ari të Tutankhamunit, fronin dhe qerret.
“Më është dashur të mendoj, si mund ta paraqesim atë në një mënyrë tjetër, sepse që nga zbulimi i varrit në vitin 1922, rreth 1,800 copë nga një total prej mbi 5,500 që ishin brenda varrit ishin në ekspozitë”, thotë Dr. Tarek Tawfik, President i Shoqatës Ndërkombëtare të Egjiptologëve dhe ish-kreu i GEM.
“Më lindi ideja për të shfaqur varrin e plotë, që do të thotë se asgjë nuk mbetet në depo, asgjë nuk mbetet në muze të tjerë, dhe ti përjeton të gjithë përvojën, ashtu siç e kishte bërë Howard Carter më shumë se njëqind vjet më parë.”
Me një kosto prej rreth 1.2 miliardë dollarësh (910 milionë paund; 1.1 miliardë euro), kompleksi i madh muzeal pritet të tërheqë deri në 8 milionë vizitorë në vit, duke i dhënë një nxitje të madhe turizmit egjiptian, i cili është goditur nga krizat rajonale.
«Shpresojmë që Muzeu i Madh Egjiptian do të sjellë një epokë të re të artë të egjiptologjisë dhe turizmit kulturor», thotë Ahmed Seddik, një udhërrëfyes dhe aspirant për t’u bërë egjiptolog pranë piramidave në Rrafshnaltën e Gizës.
Përveç ekspozitës së Tutankhamunit dhe një ekspozite të re të varkës spektakolare funerare 4,500-vjeçare të Khufu-së – një nga anijet më të vjetra dhe më të ruajtura nga antikiteti – shumica e galerive në vend janë hapur për publikun që nga viti i kaluar.
«Kam organizuar kaq shumë ture në muze edhe pse ishte pjesërisht i hapur», vazhdon Ahmedi. «Tani do të jetë në kulmin e lavdisë së tij. Kur të hapet koleksioni i Tutankhamunit, atëherë mund ta imagjinoni se e gjithë bota do të kthehet, sepse ky është një faraon ikonik, mbreti më i famshëm i të gjithë antikitetit».
“Është një mundësi që duhet parë patjetër”, thotë turisti spanjoll Raúl, i cili pret hapjen e plotë publike më 4 nëntor. “Ne mezi presim të shkojmë dhe të shohim të gjitha objektet egjiptiane”, thotë Sam nga Londra, i cili është në një turne në Egjipt. “Është një mundësi që të vjen vetëm një herë në jetë.”
Një tjetër turiste britanike thotë se më parë i ka parë ekspozitat e Tutankhamunit të ekspozuara në Muzeun neoklasik Egjiptian në Sheshin e zhurmshëm Tahrir. “Muzeu i vjetër ishte mjaft kaotik dhe pak konfuz”, komenton ajo. “Shpresojmë që Muzeu i Madh do të jetë shumë më i lehtë për t’u kuptuar dhe mendoj se do të përfitoni më shumë prej tij.”
Muzeu i ri është kolosal, duke u shtrirë në një sipërfaqe prej 500,000 metrash katrorë (5.4 milionë këmbë katrorë) – afërsisht sa madhësia e 70 fushave të futbollit. Pjesa e jashtme është e mbuluar me hieroglife dhe alabastër të tejdukshëm të prerë në trekëndësha me një hyrje në formë piramide.
Midis gurëve të çmuar që bien në sy janë një obelisk i varur 3,200-vjeçar, 16 metra i gjatë, i faraonit të fuqishëm, Ramses II, dhe statuja e tij masive 11 metra e lartë. Statuja imponuese u zhvendos nga afër stacionit hekurudhor të Kajros në vitin 2006, në një operacion kompleks, në përgatitje për institucionin e ri.
Një shkallë gjigante është e rrethuar me statuja të mbretërve dhe mbretëreshave të tjera të lashta dhe në katin e sipërm një dritare e madhe ofron një pamje të përsosur të piramidave të Gizës.
Muzeu u propozua për herë të parë në vitin 1992, gjatë sundimit të Presidentit Hosni Mubarak, dhe ndërtimi filloi në vitin 2005. Sipas vlerësimeve, tani i është dashur pothuajse aq kohë për t’u përfunduar sa Piramida e Madhe.
Projekti u godit nga krizat financiare, Pranvera Arabe e vitit 2011 – e cila rrëzoi Mubarakun dhe çoi në vite trazirash – pandemia Covid-19 dhe luftërat rajonale.
“Ishte ëndrra ime. Jam vërtet i lumtur që shoh që ky muze më në fund është hapur!” më thotë Dr. Zahi Hawass, ish-ministri i turizmit dhe antikiteteve të Egjiptit, i cili ka shërbyer prej kohësh. Arkeologu veteran thotë se kjo tregon se egjiptianët janë të barabartë me egjiptologët e huaj kur bëhet fjalë për gërmimet, ruajtjen e monumenteve dhe kurimin e muzeve.
“Tani dua dy gjëra: së pari, muzetë të ndalojnë blerjen e objekteve të vjedhura dhe së dyti, më duhen tre objekte që të kthehen: Guri i Rozetës nga Muzeu Britanik, Zodiaku nga Luvri dhe Busti i Nefertitit nga Berlini”, thotë Dr. Hawass.
Ai ka ngritur peticione online – duke tërhequr qindra mijëra nënshkrime – duke bërë thirrje që të tre artikujt të riatdhesohen.
Guri i Rozetës, i gjetur në vitin 1799, ofroi çelësin për deshifrimin e hieroglifeve; ai u zbulua nga ushtria franceze dhe u sekuestrua nga britanikët si plaçkë lufte. Një ekip francez preu Zodiakun Dendera, një hartë qiellore egjiptiane të lashtë, nga Tempulli i Hathorit në Egjiptin e Sipërm në vitin 1821. Egjipti akuzon arkeologët gjermanë për kontrabandën e bustit të pikturuar me ngjyra të Nefertitit, gruas së faraonit egjiptian Akhenaten, jashtë vendit më shumë se një shekull më parë.
“Ne kemi nevojë që tre objektet të vijnë si një ndjesi e mirë nga këto tre vende, si një dhuratë, ashtu siç Egjipti i dha botës shumë dhurata”, thotë Dr. Hawass.
Një tjetër egjiptologe kryesore, Dr. Monica Hanna, i quan të njëjtat objekte, “të marra nën një pretekst kolonialist”, si objekte që duhet të riatdhesohen. Ajo shton: “GEM jep këtë mesazh se Egjipti e ka bërë shumë mirë detyrën e shtëpisë për të kërkuar zyrtarisht objektet.”
Muzeu Britanik i tha BBC-së se kishte marrë: “Asnjë kërkesë zyrtare për kthimin dhe as huazimin e Gurit të Rozetës nga Qeveria Egjiptiane”.
Egjiptologët egjiptianë shprehin entuziazmin e tyre për faktin se muzeu i ri do të bëhet një qendër për kërkime akademike, duke nxitur zbulime të reja.
Tashmë, konservuesit egjiptianë me bazë atje kanë restauruar me shumë kujdes sendet që i përkisnin Tutankhamunit, përfshirë armaturën e tij mbresëlënëse të bërë nga tekstile dhe lëkurë. Sipas ligjit egjiptian, restaurime të tilla mund të bëhen vetëm nga egjiptianët.
“Kolegët nga e gjithë bota kanë mbetur të mahnitur nga puna fantastike e ruajtjes që është bërë”, thotë Dr. Tarek Tawfik, duke shtuar se i gjithë projekti është një burim krenarie të madhe kombëtare. “Përveç historisë së lashtë egjiptiane, ne po shfaqim edhe Egjiptin modern sepse është Egjipti ai që e ndërtoi këtë muze.”
