Udhëheqësit e Bashkimit Evropian po i afrohen domosdoshmërisë gjeopolitike për të bërë pjesë të uninonit Ukrainën, Moldavinë dhe vendet e Ballkanit Perëndimor si anëtarë të ardhshëm të BE-së, por ndërkohë duhet të luftojnë për të reformuar bllokun për ta bërë atë të përshtatshëm për zgjerim, shkruan në analizën e saj britanikja ‘The Guardian’.
Pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia e ka rikthyer në agjendë zgjerimin e BE-së pas dy dekadash, kohë kjo gjatë së cilës, qeveritë zvarritën pranimin e gjashtë shteteve të vogla të Ballkanit Perëndimor me një popullsi të kombinuar prej 20 milionë banorësh. Këtyre vendeve iu dha një “perspektivë evropiane” në vitin 2003, por që atëherë kanë bërë pak për të reformuar veten dhe janë ndjerë prej kohësh të padëshiruara në Bruksel. Vladimir Putin po luan gjithashtu me konflikte të ngrira ose mosmarrëveshje të pazgjidhura në Moldavi, Gjeorgji, Kosovë dhe Bosnjë dhe Hercegovinë për të destabilizuar vendet kufitare të Evropës.
I ndërgjegjshëm për atë garë në zonat gri midis Rusisë dhe perëndimit, Komisioni Evropian rekomandoi këtë muaj hapjen e bisedimeve të pranimit me Ukrainën, Moldavinë dhe Bosnjën pasi të përmbushin kushtet kryesore dhe t’i jepet statusi kandidat Gjeorgjisë.
Me përjashtim të pengesave të minutës së fundit nga Hungaria pro-ruse, 27 udhëheqësit e BE-së do të miratojnë këto hapa të ardhshëm drejt zgjerimit eventual në një samit në dhjetor. Por nuk është e qartë nëse ata do të iniciojnë një rishikim të procedurave vendimmarrëse, administrimit, buxhetit dhe financimit të BE-së, për t’u përgatitur për të akomoduar deri në 10 anëtarë të rinj në vitet e ardhshme.
Në Kiev këtë javë, presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel, përsëriti pikëpamjen e tij se BE-ja dhe vendet kandidate duhet të jenë gati për zgjerim në vitin 2030, një synim që shihet si jashtëzakonisht ambicioz, për të cilin shumë diplomatë frikësohen se ka ngritur pritshmëri jorealiste në Ukrainë. Kandidatët janë larg përmbushjes së standardeve të BE-së për sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit.
Ukraina, një komb gjigant agrar prej 40 milionë banorësh që ishte shumë më i varfër se anëtarët më të varfër aktualë të BE-së edhe përpara shkatërrimit të shkaktuar nga sulmi i Rusisë, do të jetë një sfidë e madhe ekonomike dhe politike. Pa ndryshime radikale të brendshme, të tilla si heqja e të drejtës së vetos kombëtare mbi politikën e jashtme, sanksionet dhe taksat, BE-ja mund të mos jetë në gjendje të pajtohet unanimisht për të pranuar anëtarë të rinj dhe as të funksionojë efektivisht pasi ata të anëtarësohen.
“Ne nuk mund të kemi të njëjtat rregulla për vendet e 30-a. Do të jetë e pamundur”, tha Mariá Lledó, një zyrtare e lartë e presidencës aktuale spanjolle të BE-së.
Gjermania dhe Franca, dy fuqitë qendrore në bashkimin evropian që nga vitet 1950, po bëjnë presion për më shumë vendimmarrje me votim të shumicës së cilësuar. Ata kanë qarkulluar gjithashtu një raport nga ekspertë të pavarur që sugjeron një Evropë të qarqeve koncentrike, në të cilën një bërthamë e brendshme vendesh mund të ndjekin një integrim më të thellë nëse të tjerët nuk dëshirojnë të bashkohen.
Megjithatë, pak qeveri të BE-së janë të gatshme të mendojnë për ndryshimin e traktatit qeverisës të BE-së të Lisbonës, nga frika e viteve të grindjeve dhe rrezikut të humbjes së referendumeve për ratifikimin e rezultatit. Shumica duan që çdo ndryshim në sistemin e votimit dhe buxhetin të zbatohet duke aktivizuar klauzola të papërdorura në traktatin aktual.
Disa shtete të vogla dhe të mesme të BE-së refuzojnë çdo ide për të hequr dorë nga vetoja kombëtare, nga frika se do të pengohen nga Berlini dhe Parisi nëse humbasin fuqinë e tyre bllokuese. Kjo përfshin jo vetëm skuadrën e vështirë për sundimin e ligjit dhe demokracinë, Poloninë dhe Hungarinë, por edhe vendet me regjime tatimore të dashura për shumëkombëshe, si Irlanda dhe Luksemburgu, ose ato me elektorat të kursyer, si Holanda dhe Suedia.
Pak vende duken të gatshme të heqin dorë nga simboli i të pasurit një anëtar kombëtar të komisionit, edhe pse komisionerët janë të detyruar me betim t’i shërbejnë interesit të përbashkët evropian dhe jo vendeve të tyre të origjinës. Megjithatë, një ekzekutiv prej 35 vetash do të ishte jofunksional kur ka vetëm rreth 15 vende pune reale në komision dhe traktati nuk parashikon një hierarki të komisionerëve të lartë dhe të rinj.
Pranimi i anëtarëve të rinj pa ndryshuar rregullat e votimit dhe politikat e shpenzimeve rrezikon të paralizojë politikisht sindikatat dhe t’i kthejë disa prej përfituesve neto më të mëdhenj aktualë në kontribues neto në një buxhet që do të përballej me kosto të mëdha për të akomoduar Ukrainën. Një shënim i brendshëm për Këshillin e qeverive të BE muajin e kaluar vlerësonte se pranimi i Kievit sipas rregullave aktuale do të kushtonte 186 miliardë euro në fondet e BE-së gjatë shtatë viteve, nga të cilat rreth gjysma do të shkonte në pagesa për fermerët. Pa burime shtesë tatimore, kjo do të hidhte në erë dy programet kryesore të shpenzimeve të BE-së, politikën e përbashkët bujqësore dhe fondet e krijuara për të reduktuar pabarazinë midis rajoneve më të pasura dhe më të varfra.
Mesazhi ishte i qartë: BE-së do t’i duhet të rishikojë rrënjësisht mënyrën se si e subvencionon bujqësinë dhe zhvillon rajonet e saj më të varfra për ta bërë pranimin e Ukrainës të përballueshme pa i tjetërsuar fermerët dhe palët e tjera të interesuara në vendet anëtare ekzistuese, edhe nëse qasja e Kievit në fondet e BE-së do të ndërpritet gradualisht. Politikanët në vendet e Evropës Perëndimore që humbën referendumet në 2005 mbi një traktat të propozuar kushtetues të BE-së janë veçanërisht të shqetësuar për një reagim publik kundër sakrificave që kërkohen për të pranuar Ukrainën.
Federalistët në Parlamentin Evropian, duan të nisin një proces reformues gjithëpërfshirës të Traktatit që në fillim të vitit të ardhshëm. Ata po u kërkojnë qeverive të thërrasin një konventë të ligjvënësve kombëtarë dhe të BE-së dhe përfaqësuesve të qeverisë për të punuar mbi një plan për një sistem të ri votimi të peshuar, kompetenca më të gjera për BE-në, një komision të efektshëm dhe, natyrisht, të drejtën e tyre për legjislacionin për nismë.
Shumë vëzhgues me përvojë të BE-së, të cilët dyshojnë se një bashkim i zgjeruar mund të funksionojë në mënyrë efektive me marrëveshjet aktuale, këmbëngulin se reforma institucionale ose duhet t’i paraprijë ose të ecë në hap me procesin e pranimit. Mund të tingëllojë si një debat “zgjerimi kundrejt thellimit” që i parapriu zgjerimit të “Big bang-u” drejt lindjes për të marrë 10 anëtarë të rinj në 2004. Por këtë herë, presioni gjeopolitik për të bashkuar familjen evropiane nën një çati të vetme të BE-së është edhe më i fortë, dhe vullneti për reformë rrallëherë është dukur më i dobët.
