Në botë ka vetëm 17 ‘centimiliarderë’, por së bashku ata zotërojnë 2.7 trilionë dollarë.
Nëse nuk mund ta kuptoni se sa janë, mos u shqetësoni: nuk është faji juaj. Është thjesht një sasi e paimagjinueshme parash, shkruan e përditshmja italiane Corriere della Sera.
Centimiliarderët nuk ekzistonin deri tetë vjet më parë, dhe termi është gjithashtu një neologjizëm, një përshtatje e fjalës angleze centibillionaire: tregon njerëz që kanë një pasuri neto prej më shumë se 100 miliardë dollarësh.
Sipas renditjes së miliarderëve të Bloomberg, pasuria e tyre neto vazhdon të rritet.
Emrat e tyre deri më sot janë:
Mukesh Ambani (industria e naftës Reliance), 104 miliardë dollarë, Indi
Amancio Ortega (Zara), 106 miliardë dollarë, Spanjë
Jensen Huang (Nvidia), 115 miliardë dollarë, SHBA
Alice Walton (Walmart), 116 miliardë dollarë, SHBA
Rob Walton (Walmart), 116 miliardë dollarë, SHBA
Jim Walton (Walmart), 119 miliardë dollarë, SHBA
Michael Dell (Dell), 121 miliardë dollarë, SHBA
Sergey Brin (Google), 143 miliardë dollarë, SHBA
Bernard Arnault (LVMH), 152 miliardë dollarë, Francë
Larry Page (Google), 153 miliardë dollarë, SHBA
Steve Ballmer (Microsoft), 156 miliardë dollarë, SHBA
Warren Buffett (firma e investimeve Berkshire Hathaway), 157 miliardë dollarë, SHBA
Bill Gates (Microsoft), 173 miliardë dollarë, SHBA
Larry Ellison (kompania e teknologjisë Oracle), 181 miliardë dollarë, SHBA
Mark Zuckerberg (Facebook, Meta), 222 miliardë dollarë, SHBA
Jeff Bezos (Amazon), 222 miliardë dollarë, SHBA
Elon Musk (Tesla, SpaceX), 374 miliardë dollarë, SHBA
Siç mund ta shihni nga lista, disa vijnë nga e njëjta familje ose e njëjta kompani, kryesisht i përkasin botës së teknologjisë dhe shumica janë amerikanë.
Rritja e pasurisë së tyre është përshpejtuar me kalimin e kohës dhe pritet të rritet më tej: sipas Forbes, deri tetë vjet më parë, pasuria e askujt nuk i kalonte vazhdimisht 100 miliardë dollarë, megjithëse pasuria e Bill Gates e kishte prekur shkurtimisht këtë prag në vitin 1999, për herë të parë.
Në një artikull të gjatë në New Yorker, Evan Osnos argumenton se ky akumulim i madh pasurie ka krijuar një oligarki de facto në Shtetet e Bashkuara, e cila po shprehet politikisht nga presidenca e dytë e Donald Trump.
“Vala e parave që rrethojnë Shtëpinë e Bardhë ka fshirë çdo bastion të fundit të korrupsionit në ligjin dhe kulturën amerikane. Sigurisht, donatorë të pasur kanë ekzistuar gjithmonë. Por një dekadë më parë, askush në botë nuk kishte më shumë se 100 miliardë dollarë”, shkruan Osnos.
“Ultra të pasurit kanë rrëmbyer një pjesë edhe më të madhe të pasurisë së Amerikës sesa manjatët e Epokës së Artë të shekullit të XIX-të. Studiuesit që kanë studiuar pabarazinë që nga epoka neolitike përpiqen të gjejnë precedentë. Tim Kerig, një arkeolog që drejton Muzeun Alzey në Gjermani, më tha: Njerëzit që ndërtuan piramidat egjiptiane ndoshta kanë jetuar në një shoqëri më pak të pabarabartë”.
Ai shtoi se njerëzit më të pasur të sotëm thjesht po grumbullojnë shumë pasuri që sistemi nuk mund ta përmbajë.
“Evolucioni ekonomik dhe teknik është shumë më i shpejtë se evolucioni shoqëror, mendor dhe ideologjik”, tha ai.
“Nuk kemi pasur kohë të përshtatemi me të gjithë ata miliarderë”.
Rritja e pabarazisë
Përqendrimi i pasurisë në pak duar dhe rritja e pabarazisë nuk është vetëm një fenomen amerikan.
Në librin “Ejani perëndi midis njerëzve. Një histori e të pasurve në Perëndim” (Laterza, 2024), historiani ekonomik Guido Alfani shpjegon se kjo është regjistruar në të gjithë botën.
“Në vitin 2020, në Evropë, 1% dhe 5% më të pasur zotëronin përkatësisht 29.4% dhe 52.7% të pasurisë totale, ndërsa në Amerikën e Veriut këto shifra u rritën në 34.8% dhe 62.1%. Megjithatë, nëse e konsiderojmë popullsinë botërore në tërësi, zbulojmë se 1% më i pasur zotëronte pothuajse gjysmën e pasurisë totale (4.9%), një shifër që u rrit në 70.1% për 5% më të pasur”.
Ky përqendrim është për shkak të “një sërë shkaqesh të njëkohshme që kanë favorizuar rritjen e pabarazisë (të të ardhurave) që nga fundi i viteve 1970”, duke përfshirë reformat tatimore (të cilat ulën taksat mbi pasuritë e mëdha), tkurrjen e shtetit të mirëqenies, ndryshimin teknologjik të bazuar në aftësi, konkurrencën në rritje në tregtinë ndërkombëtare dhe rritjen e sektorit financiar.
“Vetëm që nga fundi i shekullit të XVIII-të, me fillimin e epokës së revolucioneve, parimi i të drejtave të barabarta (përfshirë të drejtat politike) është bërë një gur themeli i shoqërive perëndimore. Për një kohë gjatë shekullit të XX-të, politika dukej se varej më pak nga pasuria. Megjithatë, kjo fazë mund të ketë marrë fund, pjesërisht edhe për shkak të madhësisë historikisht të paparë të disa pasurive, si dhe mundësive të ofruara nga teknologjitë e reja për të transformuar pasurinë në aftësinë për të ndikuar te votuesit”.
“Lidhur me këtë, ekziston shqetësim në rritje se përqendrimi ekstrem i pasurisë mund të prodhojë një ndryshim de facto në vetë natyrën e demokracive perëndimore”, vëren Alfani.
Kufizimet në donacionet politike
Osnos arrin në të njëjtat përfundime dhe thekson se një moment vendimtar në këtë transformim, në Shtetet e Bashkuara, ishte vendimi i Gjykatës së Lartë në vitin 2010, i cili hoqi kufizimet në donacionet politike.
Duke u dhënë edhe më shumë pushtet të pasurve.
Bazuar në atë vendim, Elon Musk ishte në gjendje të dhuronte gjithsej 288 milionë dollarë për fushatën zgjedhore të Trump dhe Partinë Republikane, duke u bërë donatori më i madh politik në vend.
Siç shkroi Washington Post, Musk kështu rrëmbeu “një sasi të jashtëzakonshme pushteti si anëtar i rrethit të ngushtë të Trump”, gjë që i garantoi atij “ndikim mbi Trump dhe levat e qeverisjes”.
Është e vështirë të mos mendosh se ai bleu qeverinë.
Zgjedhjet zgjedhore
Fakti që shumica e qindra miliarderëve kanë grumbulluar pasurinë e tyre (dhe pushtetin e lidhur me të) në sektorë të aftë për të orientuar zgjedhjet e votuesve si kurrë më parë ka një ndikim edhe më të madh në këtë transformim të konsiderueshëm – edhe nëse jo formal – të demokracisë.
Përveç Musk, Jeff Bezos – i cili një pjesë të pasurisë së tij ia detyron kontratave qeveritare – ka kaluar nga kritik ndaj Trump në mbështetjen e tij me donacione dhe kontrata për gruan e tij. Dhe kështu ka bërë edhe Mark Zuckerberg.
Historikisht, një mënyrë për të kufizuar rritjen e pabarazisë dhe rritjen pa dallim të pasurisë me efektet e tyre shtrembëruese në politikë është taksimi: rritja e taksave mbi pasuritë shumë të mëdha lejon si kufizimin e pushtetit të tyre ashtu edhe rishpërndarjen e pasurisë në mënyrë më të drejtë.
Ulje taksash për të pasurit
Por Trump ka zgjedhur rrugën e kundërt, duke ulur taksat ndjeshëm për më të pasurit, të cilët tashmë gëzojnë kushte shumë të favorshme në Shtetet e Bashkuara.
“Nëse zotëroni një jaht, dy makina Picasso dhe një dhomë plot me monedha ari, paguani më pak taksa mbi pronën sesa një person që zotëron një shtëpi dyqind e pesëdhjetë mijë dollarëshe në një qytet të vogël në Ohajo”, thotë Erica Payne, themeluese e Patriotic Millionaires, një shoqatë amerikane që lufton për të rritur taksat për shumë të pasurit.
“Në vitin 2020, sipas ProPublica, të paktën tetëmbëdhjetë miliarderë paraqitën deklarata tatimore të përpiluara aq me zgjuarsi saqë kishin të drejtë për çekë stimulimi për pandeminë. Kur Bezos kishte pasuri tetëmbëdhjetë miliardë dollarë, në vitin 2011, ai kishte të drejtë për një kredi tatimore për fëmijë”, kujton Osnos.
Klubi i Multi-Miliarderëve dhe Lidhjet me Trump
Administrata Trump gjithashtu i ka bërë strukturalisht donacionet për fushatën e tij dhe investimet në kompanitë e tij (ose ato të anëtarëve të familjes së tij) një parakusht për qasje në presidentin dhe administratën e tij.
Nuk është vetëm aeroplani prej 400 milionë dollarësh që i dha Katari.
Më 22 maj, Trump “shpërbleu” 220 investitorët më të mëdhenj në kriptomonedhën e tij $TRUMP me një darkë me të në klubin e tij të golfit në Virxhinia.
Edhe pse Shtëpia e Bardhë këmbënguli që Trump do të merrte pjesë në event “në kohën e tij të lirë”, ai foli nga një foltore me vulën presidenciale, ndërsa promovoi një sektor financiar që po gjeneron fitime për biznesin e tij familjar.
Djali i madh i presidentit, Don Jr., themeloi – së bashku me manjatin e Silicon Valley, David Sacks – klubin e Degës Ekzekutive, i cili është vetëm me ftesë dhe kërkon një tarifë hyrjeje deri në gjysmë milioni dollarë.
Festa e lançimit përfshinte ministra, anëtarë të kabinetit dhe zyrtarë nga rregullatorët shtetërorë të ulur së bashku me përfaqësues nga industria farmaceutike dhe sektorë të tjerë.
“Ndihej si një festë në Shtëpinë e Bardhë”, tha një i ftuar që kërkoi të mbetej anonim i Osnos.
“Është një shenjë se si Trump e ka mbushur administratën e tij me njerëz që në të vërtetë mund ta përballojnë atë”.
Roli i oligarkisë së re është aq i dukshëm në administratën e dytë Trump saqë po gjeneron një reagim të fortë politik. Turneu politik i demokratit Bernie Sanders, i cili po gëzon gjithashtu sukses të madh në zonat republikane të Shteteve të Bashkuara, quhet “Lufta kundër oligarkisë” për një arsye.
Ndërkohë, pabarazia në Shtetet e Bashkuara po bëhet e paqëndrueshme.
“Vendi në tërësi nuk ka qenë kurrë më i pasur; në fillim të vitit 2025, pasuria totale e familjeve amerikane arriti një nivel historik rekord. Por këto shifra janë shtrembëruar nga pasuritë e mëdha të atyre në krye. Rreth gjysma e amerikanëve nuk mund të përballojnë një shpenzim emergjence prej 1 mijë dollarësh, dhe dy të tretat e poshtme janë pothuajse aq pesimistë për perspektivat e tyre sa ishin gjatë krizës financiare të vitit 2008”, sipas Osnos.
“Corriere della Sera”
