Nga Aurenc Bebja*, Francë – 8 Prill 2021
“Le Moniteur universel” ka botuar, të enjten e 12 tetorit 1848, në faqen n°8, fjalimin historik të Victor Hugo para Asamblesë kombëtare franceze në favor të rivendosjes së lirisë së shtypit dhe heqjes graduale të gjendjes së rrethimit, dekretuar pas kryengritjeve të muajit qershor të po atij viti, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Qytetari Victor Hugo: Nëse ngjitem në tribunë, megjithë orës së vonë, megjithë shenjave të padurimit nga një pjesë e Asamblesë (Jo! Jo! – Flisni!), kjo është për shkak se nuk mund ta besoj që, në mendimin e Asamblesë, çështja do të gjykohet. (Jo! – Ajo nuk është!)
Për më tepër, Asambleja do të konsiderojë numrin e vogël të oratorëve që mbështesin lirinë e shtypit në këtë kohë, dhe nuk kam dyshim se këta oratorë do të mbrohen, në këtë diskutim, nga ky respekt i dyfishtë i cili nuk mund të mungojë në zgjimin, në një Asamble bujare, një parim kaq i madh dhe një pakicë kaq e vogël. (Shumë mirë!) Unë do t’i kujtoj ministrit të nderuar të drejtësisë se Komiteti i Legjislacionit kishte shprehur dëshirën që gjendja e rrethimit (shtetrrethimit) të hiqej, në mënyrë që shtypi të lihej i lirë.
Qytetari Abatucci: Komiteti nuk e ka thënë këtë.
Qytetari Victor Hugo: Unë nuk do të shkoj aq larg sa komiteti juaj ligjvënës dhe do t’i them Ministrit të Drejtësisë se do të ishte, për mendimin tim, një politikë e mirë për të ulur gradualisht gjendjen e rrethimit dhe për ta bërë atë nga dita në ditë më pak të rëndë, në mënyrë që të përgatisim tranzicionin dhe të sjellim gradualisht momentin kur gjendja e rrethimit mund të hiqej pa rrezik. (Aderim në disa stola.)
Tani, unë do të flas për çështjen e lirisë së shtypit dhe do t’i them Ministrit të Drejtësisë se që nga diskutimi i fundit kjo çështje ka marrë aspekte të reja. Nga ana ime, sa më shumë që përparojmë me punën e kushtetutës, aq më shumë më godet shqetësimi i diskutimit të kushtetutës në mungesë të lirisë së shtypit. (Zhurmë dhe ndërprerje të ndryshme.)
Unë them në mungesë të lirisë së shtypit dhe nuk mund të karakterizoj ndryshe një situatë në të cilën gazetat nuk lihen të lira dhe mirëmbahen nën mbikëqyrjen dhe mbrojtjen e ligjeve, por lihen në diskrecionin e pushtetit ekzekutiv. (Kjo është e vërtetë!) Epo, zotërinj, kam frikë se në të ardhmen kushtetuta që po diskutoni do të minohet moralisht. (Refuzime. – Aderime në disa stola.)
Qytetari Dupin (nga Nièvre): Nuk do të mund të thonë se ishte për mungesë ndryshimesh dhe kritikash.
Qytetari Victor Hugo: Zotërinj, ju keni marrë dy rezoluta serioze kohët e fundit: me njërën, me të cilën nuk jam bashkuar, ju i keni nënshtruar Republikës këtë provë të rrezikshme të një asambleje të vetme; kurse tjetrën, për të cilën unë nderoj veten time që kam kontribuar, ju keni shenjtëruar plotësinë e sovranitetit të popullit dhe i keni lënë vendit të drejtën dhe kujdesin për të zgjedhur njeriun që duhet të nënshkruajë Qeverinë e vendit. (Thashetheme.) Epo, zotërinj, ishte e rëndësishme në të dyja këto raste që opinioni publik, që opinioni i jashtëm të ishte në gjendje të fliste, ta merrte vesh me zë të lartë dhe të lirë, sepse këto ishin padyshim çështje që i përkisnin atij. (Shumë mirë!) E ardhmja, e ardhmja e afërt e kushtetutës suaj, sjell pyetje të tjera serioze. Do të ishte për të ardhur keq nëse dikush mund të thotë se ndërsa të gjithë interesat e vendit ngrenë zërin për të protestuar ose për t’u ankuar, shtypi është i gozhduar (bajonetuar). (Agjitacion.)
Zotërinj, unë them se liria e shtypit është e rëndësishme për diskutimin e mirë të kushtetutës suaj. Shkoj më tej (Dëgjoni! Dëgjoni!), Them se liria e shtypit ka rëndësi për vetë lirinë e Asamblesë. (Shumë mirë!) Këtu kemi të bëjmë me një të vërtetë. (Ndërprerje.)
Qytetari President (Kryetari i Asamblesë): Dëgjoni, zotërinj; çështja është nga më seriozet.
Qytetari Victor Hugo: Më duket se, kur përpiqem t’i demonstroj Asamblesë se liria e saj, se dinjiteti i saj ka të bëjë me plotësinë e lirisë së shtypit, zhurmuesit mund të heshtin. (Shumë mirë !)
Unë them se liria e shtypit ka rëndësi për lirinë e kësaj Asambleje dhe kërkoj lejen tuaj për të pohuar këtë të vërtetë ashtu siç pohojmë një të vërtetë politike, duke i përgjithësuar ato.
Zotërinj, liria e shtypit është garancia e lirisë së asambleve (Po! Po!)
Minoritetet gjejnë mbështetje në shtypin e lirë, e cila shpesh u mohohet atyre në diskutimet e brendshme. Për të provuar fjalën time, arsyetime ka me bollëk, edhe faktet ekzistojnë me bollëk. (Zhurmë.)
Zëra majtas: Prisni heshtjen! Kjo është zgjedhja juaj!
Qytetari Victor Hugo: Unë them që pakicat gjejnë në shtypin e lirë…; dhe zotërinj, më lejoni t’ju kujtoj se çdo shumicë mund të bëhet pakicë; kështu që le të respektojmë pakicat. (Mbështetje e fortë.) Minoritetet gjejnë në shtypin e lirë mbështetjen që shpesh u mungon në diskutimet e brendshme. Dhe a doni një fakt? Unë do të citoj një që sigurisht do të mbahet mend nga shumë prej jush. (Shenja vemëndjeje.)
Gjatë rikthimit të Monarkisë, një ditë një orator energjik i së majtës, Casimir Périer, guxoi të hidhte në Dhomën e Deputetëve këtë fjalë të guximshme: « Ne jemi gjashtë në këtë sallë dhe 30 milion jashtë. » (Lëvizje.)
Zotërinj, këto fjalë të paharrueshme, këto fjalë që mbanin të ardhmen, u zbuluan, në momentin kur oratori i shprehu, nga murmuritjet e të gjithë Dhomës dhe të nesërmen nga brohoritjet e shtypit unanim. (Shumë mirë! Shumë mirë! – Lëvizje e zgjatur.)
Epo, a doni të dini se çfarë ka bërë shtypi i lirë për oratorin e lirë? (Dëgjoni!) Hapni letrat politike të Benjamin Constant, do të gjeni atje këtë pasazh të jashtëzakonshëm: “Kur u kthye në stolin (karrigen) e tij, të nesërmen pasi ai kishte folur kështu, Casimir Périer më tha: “Nëse unanimiteti i shtypit nuk do të kundërpeshonte unanimitetin e Dhomës, unë mund të isha dekurajuar.” (Sensacion.)
Kjo është ajo që mund të bëjë liria e shtypit; kjo është mbështetja që ajo mund të japë! Ndoshta falë lirisë së shtypit që i detyrohemi këtij njeriu të guximshëm, i cili, kur ishte e nevojshme, dinte të ishte një shërbëtor i mirë i rendit sepse kishte qenë një shërbëtor i mirë i lirisë. (Shumë mirë! Shumë mirë! – Sensacion i madh.) Mos vuani nëpërkëmbjet e pushtetit; mos lejoni që rreth jush të zhvillohet kjo lloj qetësie e rreme e cila nuk është qetësi, dhe të cilën ju e merrni për rend dhe që nuk është e rend; kushtojini vëmendje kësaj të vërtete për të cilën Cromwell ishte në dijeni ashtu si Bonaparti: Heshtja rreth asambleve është shpejt heshtja brenda asambleve. Edhe një fjalë: Cila ishte situata e shtypit në kohën e terrorit?… (Ndërprerje.) Duhet t’ju kujtoj disa analogji jo në kohë, por në situatën e shtypit, shtypi atëherë ishte, siç është sot, i lirë sipas ligjit, por një skllav de facto. Pra, për të heshtur shtypin, kërcënonim gazetarët me vdekje, sot ne kërcënojmë gazetat me vdekje. Mënyra është më pak e tmerrshme, por është më pak efektive.
Çfarë është kjo situatë? Kjo është censurë. (Agjitacion.) Kjo është censura, kjo është më e keqja, kjo është më e mjerueshme nga të gjitha censurat; është ajo që sulmon shkrimtarin në atë që ka më të çmuar në botë, në vetë dinjitetin e tij; ajo që e lë shkrimtarin të guxojë pa e mbrojtur atë nga dhuna e shtetit. (Agjitacion në rritje.) Kjo është situata në të cilën vendosni shtypin sot.
Qytetari Flocon: Unë kërkoj të flas.
Qytetari Victor Hugo: Çfarë! Zotërinj, ju po fshini censurën në kushtetutën tuaj dhe po e mbani atë në qeverinë tuaj! në një kohë si kjo në të cilën ndodhemi, ku ka kaq shumë pavendosmëri në mendjet e njerëzve! … (Zhurmë.)
Qytetari President: Kjo është një nga liritë më të dashura në vend; Unë kërkoj që për oratorin të mbahet heshtje dhe vëmendje nga Asambleja. (Shumë mirë! shumë mirë!)
Qytetari Victor Hugo: Unë do të doja t’u theksoja anëtarëve të nderuar që po më ndërpresin në këtë moment se ata po shkelin dy liri në të njëjtën kohë: lirinë e shtypit, të cilën unë mbroj, dhe lirinë e tribunës, që po kërkoj (Shumë mirë! Shumë mirë! – Miratim.)
Si? Nuk është e lejueshme të ju tregojmë se kur sapo keni deklaruar se censura është hequr, ju po e mbani atë! (Zhurma. – Flisni! Flisni!). Nuk është e lejueshme të ju tregojmë se kur njerëzit janë duke pritur për zgjidhje, ju po u jepni atyre kontradikta! A e dini ju se çfarë janë kontradiktat në politikë? Kontradiktat janë burimi i keqkuptimeve, dhe keqkuptimet janë burimi i katastrofave. (Lëvizje.)
Ajo që u nevojitet në këtë kohë mendjeve të ndara, të pasigurta për gjithçka, të shqetësuara për gjithçka, është një shembull i shkëlqyeshëm më lart; është në Qeveri, në Asamblenë Kombëtare, praktika e madhe dhe krenare e drejtësisë dhe së vërtetës! (Agjitacion i zgjatur.)
Z. Ministër i Drejtësisë foli më parë për argumentin e domosdoshmërisë. Unë marr guximin t’i tregoj atij se domosdoshmëria është argumenti për politikat e këqija; që, në të gjitha kohërat, nën të gjitha regjimet, burrat e shtetit, të dënuar nga një pamjaftueshmëri e cila ndonjëherë nuk vinte prej tyre, e cila rezultonte nga vetë rrethanat, janë mbështetur në këtë argument të domosdoshmërisë. Ne kemi dëgjuar tashmë, dhe shpesh, nën regjimin e mëparshëm, qeveritarët të bëni thirrje për arbitraritet, despotizëm, pezullime të gazetave, burgosje të shkrimtarëve. Zotërinj, kini kujdes! Ju bëni që Republika të marrë të njëjtën frymë si Monarkia. (Shumë mirë!) Mos harroni se Monarkia vdiq nga kjo frymë. (Lëvizje.) Zotërinj, unë do të them vetëm një fjalë… (Ndërprerje) Asambleja do të ma kthejë këtë drejtësi, e cila pavarësisht ndërprerjeve sistematike nuk më ka penguar të protestoj deri në fund në favor të lirisë së shtypit. (Aderim. – Shumë mirë! Shumë mirë!)
Zotërinj, kohëra të panjohura po afrohen: le të përgatitemi t’i marrim ato me të gjitha burimet e kombinuara të Shtetit, popullit, inteligjencës, civilizimit francez dhe ndërgjegjes së mirë të qeveritarëve. Të gjitha liritë janë pika të forta; Le të mos e lejojmë veten të na hiqen liritë më shumë sesa do të lejonim që të na hiqeshin armët një ditë para luftës. (Miratim) Le të kemi kujdes nga shembujt që japim! Shembujt që ne japim janë në mënyrë të pashmangshme armiqtë ose ndihmësit tanë; në ditën e rrezikut, ata ngrihen dhe luftojnë për ne ose kundër nesh, (Shumë mirë! shumë mirë!)
Sa për mua, nëse sekreti i votave të mia ia vlen të shpjegohet, do t’ju thoja: Ditën tjetër, votova kundër dënimit me vdekje; Sot, jam duke votuar për lirinë. Pse? Nuk dua të shoh përsëri 93! Kjo sepse në 93 ishte gijotina dhe nuk kishte liri (Lëvizje.)
Unë kam qenë gjithmonë, nën të gjitha regjimet, për lirinë, kundër shtypjes. Pse? sepse liria e ndërtuar me ligj prodhon rregull, dhe se shtypja prodhon shpërthim. Prandaj nuk dua shtypje dhe dua liri. (Shumë mirë! Shumë mirë! Të votojmë! Të votojmë!)
