Mbledhja urgjente e NATO-s pas sulmit me dron në Poloni thekson seriozitetin e situatës, me Komandantin Suprem të Forcave Aleate, Gjeneralin Alexus Grynkewich, që e cilësoi si përballjen e parë të avionëve të NATO-s me kërcënime të mundshme brenda hapësirës ajrore aleate.
Sekretari i Përgjithshëm Mark Rutte dërgoi një mesazh të qartë: “Ky nuk është një rast i izoluar: ne jemi të gatshëm, vigjilentë dhe do të mbrojmë çdo centimetër të territorit të NATO-s.”
Këshilli i Atlantikut të Veriut u mblodh urgjentisht pas aktivizimit të Neni 4 të Traktatit të NATO-s nga Polonia. Ky nen parashikon konsultime mes vendeve anëtare kur integriteti territorial, pavarësia politike ose siguria e tyre konsiderohet e kërcënuar. Ambasadori i SHBA-së në NATO, Matthew Witaker, theksoi se: “Ne qëndrojmë me aleatët tanë përballë këtyre shkeljeve të hapësirës ajrore.”
Ndërkohë, mesazhi për Vladimir Putin nga Rutte ishte i qartë: “Ndaloni luftën në Ukrainë, ndaloni përshkallëzimin kundër civilëve të pafajshëm dhe infrastrukturës civile dhe ndaloni shkeljen e hapësirës ajrore të aleatëve.”
Megjithë deklaratat e forta, mbetet për t’u sqaruar nëse sulmi me dron ishte aksidental apo i qëllimshëm. Rutte e cilësoi si një “akt të pamatur”, ndërsa burime ushtarake të NATO-s sugjeruan se, nëse ishte një provë, “shkoi keq për ta” pasi demonstruan gatishmërinë për t’u mbrojtur. Ministri gjerman i Mbrojtjes, Boris Pistorius, dhe homologu i tij italian, Guido Crosetto, e cilësuan sulmin si të qëllimshëm.
Në Poloni, përveç avionëve luftarakë polakë dhe holandezë, u vendosën edhe sisteme Patriot gjermane dhe një avion zbulues italian AWACS, duke treguar një reagim të koordinuar dhe të gatshëm të Aleancës.
Çfarë parashikon Neni 4 i NATO-s?
Neni 4, i nënshkruar në vitin 1949, ofron një mekanizëm diplomatik për anëtarët e NATO-s për të kërkuar konsultime kur ata perceptojnë një kërcënim për integritetin territorial, pavarësinë politike ose sigurinë e tyre. Ky nen, ndryshe nga Neni 5 (që parashikon mbrojtje kolektive në rast sulmi të armatosur), nuk detyron një përgjigje automatike, por fillon një dialog të menjëhershëm mes partnerëve. Ai shërben si një mjet për të trajtuar situata serioze përpara se ato të përshkallëzohen.
Vendimi i Polonisë për të aktivizuar Nenin 4 erdhi si pasojë e rrëzimit të dronëve që dyshohet se shkelën hapësirën ajrore polake ndërsa fluturonin drejt Ukrainës, gjatë një ofensive ruse. Polonia e konsideroi këtë si një përshkallëzim që justifikonte një konsultim formal brenda NATO-s.
Neni 4 është përdorur rrallë gjatë historisë së NATO-s, duke treguar natyrën e tij të jashtëzakonshme. Janë përmendur disa raste historike:
2003: Turqia e aktivizoi për shkak të shqetësimeve për pasojat e mundshme të pushtimit të Irakut.
2012 dhe 2015: Turqia e përdori sërish kundrejt kërcënimeve nga Siria dhe Shteti Islamik.
2014: Poloni dhe vendet Baltike e thirrën pas aneksimit të Krimesë nga Rusia.
Shkurt 2022: Përsëri, pas fillimit të pushtimit rus të Ukrainës, duke çuar në forcimin e mbrojtjes në krahun lindor të NATO-s, por pa aktivizuar Nenin 5.
Në total, Neni 4 është aktivizuar tetë herë, duke pasur më shumë rëndësi politike sesa operacionale. Ai përdoret për të tërhequr një vijë të kuqe, për të rritur vëmendjen ndërkombëtare dhe për të fituar mbështetjen e aleatëve, edhe nëse vetëm në aspektin e dukshmërisë diplomatike.
Prandaj, lëvizja e Polonisë përshtatet në këtë strategji për të demonstruar vendosmëri dhe solidaritet transatlantik në një kohë me tensione të larta mes Perëndimit dhe Rusisë.
