Pesë vjet më parë, më 31 janar 2020, Britania e Madhe u largua nga Bashkimi Evropian, duke ndërprerë një lidhje politike që kishte zgjatur për 47 vjet.
Megjithëse vendi qëndroi brenda tregut të vetëm dhe unionit doganor të BE-së edhe për 11 muaj të tjerë për të lehtësuar tregtinë, largimi ishte një moment historik që vijon të shkaktojë përplasje politike dhe debate të ashpra mbi ndikimin e tij.
Në përvjetorin e Brexit-it, BBC ka shqyrtuar pesë mënyrat kryesore se si ai ka ndikuar në Britani.
1) Tregtia: Rënie e ndjeshme e eksporteve
Pavarësisht një marrëveshjeje tregtare me BE-në që shmangu tarifat, eksportet britanike janë përballur me barriera të reja burokratike. Studimet sugjerojnë një rënie të eksporteve nga 6% deri në 30%, me ndikim më të madh tek bizneset e vogla.
Shërbimet britanike, si reklamat dhe këshillimi i menaxhimit, kanë performuar më mirë se sa pritej pas Brexit-it, por Zyrja për Përgjegjësi Buxhetore (OBR) parashikon se në afat të gjatë, Brexit do të zvogëlojë tregtinë britanike me 15% dhe ekonominë me 4%, ekuivalente me rreth 100 miliardë paund humbje në vlerën aktuale.
Britania ka nënshkruar marrëveshje tregtare të reja me vende si Australia dhe Zelanda e Re, por ndikimi i tyre në ekonomi është vlerësuar si shumë më i vogël në krahasim me humbjet nga dalja nga BE.
2) Emigracioni: Ndryshime të mëdha në flukset migratore
Brexit solli përfundimin e lirisë së lëvizjes, duke shkaktuar një rënie të ndjeshme të emigracionit nga BE-ja. Megjithatë, kjo është kompensuar nga një rritje e madhe e imigracionit nga pjesa tjetër e botës, veçanërisht për punëtorët në sektorët e shëndetësisë dhe arsimit.
Sistemi i ri i vizave ka bërë që universitetet britanike të rekrutojnë më shumë studentë ndërkombëtarë, ndërsa qeveria ka vendosur kufizime për të sjellë familjarë në Mbretërinë e Bashkuar përmes vizave të punës dhe studimit.
3) Udhëtimi: Fundi i lëvizjes së lirë
Mbajtësit e pasaportave britanike nuk mund të përdorin më radhët e shpejta të hyrjes në BE dhe mund të qëndrojnë në vendet e unionit vetëm për 90 ditë pa vizë.
Në vitin 2025, BE do të prezantojë Sistemin Elektronik të Hyrjes (EES) dhe Sistemin Evropian të Informacionit dhe Autorizimit të Udhëtimit (ETIAS), që do të kërkojnë regjistrim dhe tarifa shtesë për udhëtarët britanikë.
Në të njëjtën kohë, Mbretëria e Bashkuar do të nisë një sistem të ngjashëm për qytetarët e BE-së, me tarifë 16 £ për autorizimin elektronik të udhëtimit.
4) Ligjet: Pavarësi më e madhe, por me kufizime
Një nga premtimet kryesore të Brexit-it ishte pavarësia ligjore nga rregullat e BE-së. Britania ka shfuqizuar rreth 600 ligje të BE-së, përfshirë ndalimin e eksportit të kafshëve të gjalla për therje dhe ndryshimin e ligjeve mbi të korrat e modifikuara gjenetikisht.
Gjithashtu, qeveria ka përfituar nga dalja nga BE për të vendosur taksa mbi tarifat e shkollave private dhe për të hequr TVSH-në mbi produktet sanitare për gratë – diçka që nuk do të ishte e mundur brenda BE-së para vitit 2022.
5) Financat: Kursime nga pagesat ndaj BE-së, por me kosto të tjera
Para Brexit-it, Britania kontribuonte rreth 18.3 miliardë paund në vit në buxhetin e BE-së, nga të cilat 5 miliardë ktheheshin si fonde për bujqësinë dhe zhvillimin rajonal. Me daljen nga unioni, vendi ka kursyer rreth 9 miliardë paund neto në vit.
Megjithatë, Mbretëria e Bashkuar ka paguar ende miliarda paund në BE si pjesë e marrëveshjes së divorcit të Brexit. Për më tepër, në vitin 2023, Britania u bashkua sërish me programin e kërkimit shkencor Horizon, duke paguar mesatarisht 2 miliardë paund në vit për pjesëmarrjen.
E ardhmja e Brexit-it: Ende një çështje e hapur
Ndikimi i Brexit vazhdon të jetë i diskutueshëm, me debate mbi çështje të tjera si të drejtat e peshkimit, bujqësia dhe siguria. Laburistët, që tani drejtojnë qeverinë, kanë premtuar të rindërtojnë marrëdhëniet me BE-në, duke e bërë Brexit-in një temë të pazgjidhur politikisht edhe pesë vjet pas largimit./BBC
