Kryeministrja e provincës së Albertës, Danielle Smith, ka hapur derën për një referendum të mundshëm mbi ndarjen e këtij rajoni të pasur me naftë, nga Kanadaja, duke i dhënë legjitimitet një debati që mund të ndikojë thellë në unitetin kombëtar dhe në zërat përçarës pas thirrjes së Donald Trump për ta bërë vendin, shtetin e 51-të të SHBA.
Gjatë një bashkëbisedimi online me qytetarët të hënën, Smith deklaroi se qeveria e saj nuk do të propozojë vetë një referendum për ndarje, por se një votim i udhëhequr nga qytetarët është i mirëpritur dhe pritet të ndodhë vitin e ardhshëm. Ajo theksoi se edhe ata që janë pro ndarjes meritojnë respekt si qytetarë të përkushtuar të Albertës.
“Duhet të dëgjojmë njëri-tjetrin dhe të bashkëjetojmë në paqe”, tha Smith, duke shtuar se ajo personalisht nuk mbështet separatizmin, por ende beson se Alberta mund të arrijë një marrëveshje të drejtë me qeverinë federale në Ottawa.
Megjithatë, me këtë deklaratë, Smith ka legjitimuar një debat të rrezikshëm që mund të çojë në ndarje të mundshme të provincës. Ajo nuk dha përgjigje për një pyetje thelbësore: nëse shumica e qytetarëve të Albertës votojnë për ndarje, a do të ndërmarrë ajo hapat për ta bërë këtë realitet, siç ndodhi me Brexit në Mbretërinë e Bashkuar?
Këto deklarata erdhën në një moment të ndjeshëm, kur kryeministri federal Mark Carney po udhëtonte drejt Uashingtonit për të takuar presidentin amerikan Donald Trump. Fjalimi i Smith nuk përmendi asnjë çështje kombëtare apo ndërkombëtare, duke u përqendruar vetëm në ankesat e vazhdueshme të Albertës ndaj qeverisë federale dhe fokusin e ri mbi idenë e ndarjes.
Ndërkohë, peticione për një referendum janë duke qarkulluar në gjithë provincën, pasi qeveria e Smith ka lehtësuar rregullat për mbledhjen e nënshkrimeve. Kjo ka ngjallur shqetësime te shumë qytetarë, të cilët e shohin separatizmin si një kërcënim serioz për stabilitetin dhe barazinë sociale.
Disa kundërshtarë e lidhin këtë me lëvizje për supremaci të bardhë, dhe ka pasur një rritje të dukshme të retorikës raciste në mediat sociale, sidomos kundër popujve indigjenë. Në përgjigje të kësaj, Smith theksoi angazhimin e saj për të mbrojtur të drejtat e Kombeve të Para, popujve Métis dhe Inuit. Ajo deklaroi qartë se çdo pyetje e referendumit duhet të respektojë traktatet historike dhe të drejtat kushtetuese të këtyre komuniteteve.
“Është e panegociueshme”, tha ajo, “që çdo referendum i mundshëm të mos i shkelë këto të drejta.”
