Që nga ajo ditë, njerëzimi ka një emër të ri për katastrofën bërthamore: Çernobil. Ajo që ndodhi në këtë qytet industrial në veri të Ukrainës është rrëfyer shumë herë: disa manovra të rrezikshme gjatë një testi mbi sigurinë kryer natën në objektet e centralit bërthamor, shkaktuan shkrirjen e bërthamës, shpërthimin e Reaktorit nr.4, dhe shembjen e termocentralit bërthamor.
Prej tij u çlirua një re plot me grimca radioaktive që ishin 500 herë më vdekjeprurëse se sa ato të prodhuara nga bombat që ranë mbi Hiroshima dhe Nagasaki të Japonisë. Erërat i shpërndanë grimcat në atmosferë, dhe shumë shpejt ndotën rajone të tëra të Ukrainës, Bjellorusisë dhe Rusisë.
Reja mbërriti pastaj në pjesën më të madhe të Evropës Perëndimore, e cila u ndot megjithëse në një masë më të vogël. Në fillim autoritetet u përpoqën ta fshehin atë që ndodhi. Por pas disa ditësh e vërteta doli në dritë me gjithë dramën që bartte.
Ishte një ngjarje e kategorisë7, pra më seriozja në shkallën INES, deri tani e krahasueshme vetëm me aksidentin në reaktorin bërthamor të Fukushimës më 11 mars 2011. Ushtria u mobilizua, banorët e qytetit u hipën në autobusë dhe kamionë dhe u evakuuan në masë, ndërsa ekipe prej mijëra punëtorësh dhe teknikësh, të quajtur më vonë likuidues dhe biorobotë, u dërguan për të kryer ndërhyrjet e para të dëshpëruara për të frenuar rrjedhjen radioaktive.
Ata do t’i quanin“biorobotë”, dhe në fakt ishin heronjtë e Çernobilit. Ata u nxitën të punojnë pranë vatrës së shpërthimit, edhe pa mbrojtjen e duhur, madje duke ditur që në këtë mënyrë vdekja ishte punë ditësh për shkak të ekspozimit ndaj rrezatimit mijëra herë mbi normën.
Shumë prej tyre do të vdisnin nga tumoret dhe leucemia brenda disa javësh ose muajsh. Të tjerët do të shihnin pasojat e tmerrshme tek fëmijët e tyre. Falë tyre, reaktori u arrit të mbyllej në një sarkofag prej betoni të armuar, që izoloi materialet radioaktive.
Zona përreth termocentralit, Zona e Përjashtimit në Çernobilit, është shkatërruar nga rrezatimi,është plotësisht e pabanueshme në një rreze brenda 19 kilometrash. Por edhe më larg, ndotja mbetet shumë e lartë dhe jeta shumë e vështirë. Koha e shpërbërjes së izotopeve radioaktive është mijëra vjet.
Ndërkohë, në thellësitë e sarkofagut, bërthama e shkrirë “digjet” nën një temperaturë prej 1 mijë gradë celsius,dhe nis ta dobësojë strukturën mbrojtëse. Çernobili do të mbetet një kërcënim i heshtur për mijëvjeçarë. Zyrtarisht flitet për 4.000 raste të kancerit të tiroides vetëm në vitet 1992-2002 në Bjellorusi, Ukrainë dhe Rusi, për shkak të ekspozimit ndaj niveleve të larta të rrezatimit radioaktiv.
Por të dhënat e organizatave të pavarura janë 10 herë më të larta. Më të prekurit janë fëmijët dhe të rinjtë nën 14 vjeç, pasi thithin sasi të mëdha të rrezatimit përmes qumështit. Deri më tani, 5 milion njerëz jetojnë ende në zonën që cilësohet zyrtarisht e ndotur, përfshirë dominimin e sëmundjeve dermatologjike, të frymëmarrjes, infertilitetit dhe keq-formimeve.
Në një raport të vitit 2012, Organizata Botërore e Shëndetësisë thekson se ndikimi i ndotjes në brezat e ardhshëm do të mbetet mjaft i ulët, edhe pse shumë ekspertë janë ende skeptikë për këtë pretendim.
Sarkofagu prej betoni i ndërtuar në kohë rekord u pa si një zgjidhje e përkohshme emergjence. Për ndërtimin e tij u përdorën të njëjtat rrënoja nga reaktori i shembur. Por e dobësuar nga nxehtësia e bërthamës dhe kushtet atmosferike ai po shkërmoqet. Çdo vit hapen çarje të reja, përmes të cilave depërton uji që po e dëmton më tej strukturën dhe mund të nxjerrë jashtë elementë radioaktivë, duke ndotur një zonë shumë të madhe.
Sasi të mëdha të karburantit bërthamor të pa ftohur dhe materiale tepër radioaktiv gjenden ende të bllokuara nën sarkofagun prej betoni, gjë që mund të shkaktojë një katastrofë të re në një zonë që për më tepër është shumë sizmike. / Focus – Bota.al
