Izraeli është në presionin e një prej krizave më serioze të brendshme në historinë e këtij vendi, me një zhurmë mbi planet e qeverisë për të ndryshuar mënyrën e funksionimit të sistemit gjyqësor. Këtu është një udhëzues i shkurtër për atë që po ndodh.
Çfarë po ndodh në Izrael?
Siç raporton BBC, që nga fillimi i vitit, protesta të mëdha javore janë mbajtur nga njerëz që janë kundër planeve të reformës së qeverisë, transmeton Telegrafi.
Shkalla e protestave është përshkallëzuar, me qindra mijëra njerëz që mbushën rrugët në qytete në të gjithë vendin.
Qeveria miratoi të hënën në ligj ndryshimin e parë të planifikuar – një projektligj i ashtuquajtur “arsyeshmëria”, duke hequr fuqinë e Gjykatës së Lartë për të anuluar vendimet e qeverisë që i konsideron të paarsyeshme.
Protestuesit kanë kërkuar që të anulohen të gjitha reformat e planifikuara dhe të japë dorëheqje kryeministri Benjamin Netanyahu.
Ata mbështeten nga rivalët politikë të Netanyahu, si dhe nga ish-zyrtarë të lartë në ushtrinë, shërbimet e inteligjencës dhe të sigurisë izraelite, ish-krerët e drejtësisë dhe figura të njohura ligjore dhe liderë biznesi ndër të tjera.
Në një lëvizje që ka shkaktuar shqetësim të thellë në të dyja palët, qindra rezervistë ushtarakë, përfshirë pilotë të forcave ajrore të rëndësishme për mbrojtjen e Izraelit, kanë kërcënuar të refuzojnë të raportojnë për shërbim. Kjo ka çuar në paralajmërime se mund të lërë seriozisht të ekspozuar sigurinë e vendit.
Për çfarë janë njerëzit kaq të zemëruar?
Kundërshtarët e Netanyahu thonë se reformat do të minojnë rëndë demokracinë e vendit duke dobësuar sistemin gjyqësor, i vetmi mjet për të mbajtur nën kontroll përdorimin e pushtetit nga qeveria.
Në themel të kësaj qëndron kundërshtimi i fortë ndaj llojit të qeverisë aktualisht në detyrë – më e djathta në historinë e Izraelit, dhe ndaj vetë Netanyahu.
Kritikët thonë se reformat do të mbrojnë Netanyahu, i cili aktualisht është në gjyq për korrupsion të dyshuar (ai i mohon akuzat) dhe do të ndihmojë qeverinë të miratojë ligjet pa asnjë frenim.
Qeveria argumenton se gjyqësori ndërhyn shumë në legjislacion, është i njëanshëm në mbështetje të çështjeve liberale dhe është jodemokratik në mënyrën se si përzgjidhen gjyqtarët.
Cilat janë reformat ligjore në qendër të krizës?
Ato kanë të bëjnë me fuqinë e qeverisë kundrejt fuqisë së gjykatave për të shqyrtuar dhe madje rrëzuar qeverinë. Qeveria – dhe të tjerët – thonë se reforma është e vonuar, megjithëse planet shkojnë shumë më tej sesa do të donin shumë njerëz.
Krahas ligjit të “arsyeshmërisë”, qeveria dëshiron të:
Dobësojë fuqinë e Gjykatës së Lartë për të shqyrtuar ose hedhur poshtë ligjet, duke mundësuar një shumicë të thjeshtë prej një në Knesset (parlament) të anulojë vendime të tilla
Të kenë një fjalë vendimtare se kush bëhet gjyqtar, përfshirë në Gjykatën e Lartë, duke rritur përfaqësimin e saj në komisionin që i emëron ata
Heqin kërkesën që ministrat t’i binden këshillës së këshilltarëve të tyre ligjorë – të udhëhequr nga Prokurori i Përgjithshëm të cilën ata aktualisht duhet ta bëjnë me ligj
Deri ku do të shkojë kriza?
Me zemërimin në rrugë dhe një betejë vullnetesh në zhvillim, kriza duket se ka gjasa të intensifikohet.
Netanyahu ka thënë se do të përpiqet të arrijë marrëveshje të gjerë publike për pjesën tjetër të reformave gjatë pushimeve verore të Knesset (gushti deri në mes të tetorit).
Kryeministri është megjithatë i varur nga ministrat e ekstremit të djathtë në kabinetin e tij, pa mbështetjen e të cilëve qeveria e tij mund të bie. Ata ministra kanë këmbëngulur se reformat duhet të kalojnë dhe jo të zbehen.
Opozita thotë se nuk do të rihyjë në bisedime nëse nuk ndalet procesi.
Sindikata kryesore e punëtorëve të Izraelit ka kërcënuar me një grevë të përgjithshme dhe protestuesit po zotohen të shtojnë aksionin e tyre, duke mos parë fundin e trazirave.
