“The New York Times” i ka dedikuar një reportazh Shqipërisë, e konkretisht, Lagunës së Nartës, e cila është vënë në qendër të projekteve nga qeveria dhe të huajt.
Bëhet fjalë për ndërtimin e Aeroportit Ndërkombëtar të Vlorës brenda Zonës së Mbrojtur Vjosë-Nartë, pasi ky ndërtim shkel marrëveshjet ndërkombëtare.
Artikulli e përshkruan Lagunën e Nartës si një vend të çmuar nga shpendët për shumëllojshmërinë e tij të pasur të faunës.
“Destinacioni ynë ishte një kodër që do të na ofronte një pamje të deltës së lumit Vjosa prej 59,000 hektarësh, e cila përfshin lagunën si dhe dunat e rërës, pyjet, kripërat dhe fshatrat e peshkimit. Delta është shtëpia e një morie speciesh bimore dhe shtazore, disa nga popullatat e të cilave po pakësohen, si pelikani dalmat. Kur Lear bëri pikturën e tij të zogut, specia tashmë ishte në rënie për shkak të gjuetisë dhe humbjes së habitatit. Sot është renditur si “gati e kërcënuar” nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës dhe në Shqipëri veçanërisht si “i rrezikuar në mënyrë kritike” nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit – kjo është arsyeja pse vende si kjo deltë janë të domosdoshme për mbijetesën e saj”, thuhet në artikull.
Në dhjetor të vitit që lamë pas, Komiteti i Përhershëm i Konventës së Bernës i bëri thirrje qeverisë shqiptare që të ndalojë ndërtimin e Aeroportit Ndërkombëtar të Vlorës brenda Zonës së Mbrojtur Vjosë-Nartë. Gjatë mbledhjes vjetore në Strasburg, Komiteti shprehu shqetësimin e tij të thellë për vazhdimin e punimeve dhe u bëri thirrje autoriteteve shqiptare që të bashkëpunojnë me shoqërinë civile dhe palët e tjera të interesuara.
“Shpreh keqardhjen e madhe që ndërtimi i aeroportit vazhdoi pavarësisht thirrjeve të përsëritura nga Byroja për të pezulluar ndërtimin deri sa të kryhet një Procedurë e re dhe e mjaftueshme e Vlerësimit të Ndikimit Mjedisor (VNM) dhe një vlerësim i duhur i ndikimeve mjedisore”, deklaroi asokohe Komiteti.
“The New York Times” i referohet edhe projektit të Jared Kushner, dhëndrit të presidentit amerikane, Donald Trump. Në janar të këtij viti, Komiteti i Investimeve Strategjike i dha statusin investitor strategjik kompanisë së lidhur me Kushner për ndërtimin e një resorti turistik në ishullin e Sazanit.
Sipas vendimit, në ishull parashikohet një investim prej 1.4 miliardë eurosh dhe ndërtimi parashikohet të shtrihet në 8 për qind të ishullit ose 45 hektarë.
Kur lumi Vjosa u shpall park kombëtar në mars 2023, delta e tij u përjashtua nga kufijtë e parkut. Delta dhe laguna e saj ishin tashmë të mbrojtura nga zhvillimet e mëdha atëherë, nga ligjet kombëtare dhe konventat ndërkombëtare të shkruara për të mbrojtur zona jashtëzakonisht të larmishme biologjike.
Por në shkurt 2024, parlamenti i Shqipërisë i dha një komisioni të drejtuar nga Rama autoritetin për të miratuar projektet e mëdha të infrastrukturës turistike në zonat e mbrojtura. Ligji u miratua tre ditë pasi Kushner njoftoi planet e tij të zhvillimit. Zyrtarë nga Kryeministria dhe Ministria e Turizmit dhe Mjedisit nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.
Duke e cilësuar si ‘turizëm luksoz’, NYT shkruan se zhvillimi i këtyre projekteve në Lagunën e Nartës, mund të jetë një ndihmë ekonomike edhe për deltën e lumit Vjosa.
Por Joni Vorpsi, një ornitolog që punon për grupin joqeveritar Mbrojtja dhe Ruajtja e Mjedisit Natyror në Shqipëri, ka thënë për NYT se kostoja do të jetë e madhe, si në aspektin ekologjik ashtu edhe ekonomik. Puna e tij përfshin ruajtjen e pelikanit, rrugët e migrimit dhe kërkimin dhe nismat e ekoturizmit.
“Rama po sakrifikon thesaret që mund të krijojnë një ekonomi të qëndrueshme turistike këtu – një ekonomi që funksionon për të gjithë, jo vetëm për disa të zgjedhur”, tha ai.
Plus, tha ai, shumica e të ardhurave nga projektet ka të ngjarë të kthehen tek korporatat që i zotërojnë ato, jo tek njerëzit vendas. “Turizmi në pronësi lokale, me bazë në natyrë, jo vetëm që do të ndihmojë zogjtë, por do të gjenerojë të ardhura që mbeten këtu,” tha ai.
Por shumica e banorëve vendas – kamerierë, peshkatarë, tregtarë, një themelues i një kompanie turistike aventureske – i bënë jehonë pyetjes: Kush do të përfitojë nga zhvillimi i deltës?
Disa njerëz shprehën frikën e turizmit të jashtëzakonshëm dhe mungesës së ujit, ose se do të humbnin tokën ose aksesin në lagunë dhe plazhe.
Të tjerë thanë se më shumë infrastrukturë do të thoshte thjesht më shumë korrupsion qeveritar. Një grua e ulur jashtë një tregu në Nartë, e cila u identifikua vetëm si Dimitra, tregoi për mbesën e saj që drejton një kafene buzë rrugës pranë fshatit të saj në buzë të Parkut Kombëtar të Vjosës.
“Ajo nuk ka nevojë të humbasë kulturën e saj ose peizazhin e saj për të fituar nga vizitorët. Ne nuk jemi kundër turizmit këtu,” shtoi ajo. “Ne jemi kundër turizmit që do të shkatërrojë tokën dhe traditat tona.”
