Një organizim i institucioneve kulturore në Kosovë e Shqipëri për shkrimtarët Ernest Koliqi dhe Martin Camaj kishte qenë ngacmimi kryesor për historianin Auron Tare për të ndriçuar profilet e tyre. Duke e vlerësuar përpjekjen e dy ministrive në dy shtetet shqiptare si promovim dhe lartësim i “miteve të rreme”, ai ka publikuar të dielën një studim 37-faqesh me hulumtime arkivore nga ish-Sigurimi i Shtetit, CIA dhe nga agjenci të tjera inteligjente.
Sipas publikuesit, kjo dosje u ofron lexuesve prova arkivore në bazë të të cilave Camaj dhe Koliqi implikohen në bashkëpunim me agjentura të huaja. Kështu, sipas një dokumenti, Camaj qysh në moshë të re kishte nënshkruar për t’u bërë agjent i Sigurimit me pseudonimin “Bregu i Kuq”. E kjo, sipas llupave të agjentëve, del të ketë qenë veç një nga historitë e tij në botën e mistershme të spiunazhit, transmeton KOHA.
Gjuhëtari dhe studiuesi Ardian Vehbiu – në blogun e të cilit u botua dosja për Camajn dhe Koliqin – ka vlerësuar se materiale të tilla shtrojnë pyetjen se sa të përgatitur janë historianët, njerëzit e kulturës dhe publiku në Shqipëri dhe Kosovë për t’u përballur me informacione të tilla.
“Dokumentet që sjell Auron Tare në studimin e vet dëshmojnë bashkëpunimin edhe të Koliqit, edhe të Camajt, me agjenturat dhe shërbimet e informacionit për veprimtari jokulturore, edhe individuale, edhe të organizuara që, mes të tjerash, synonin edhe përmbysjen e regjimit të Enver Hoxhës, nëse ishte nevoja, edhe me armë”, ka shkruar Vehbiu në “hyrje redaksionale” që parapriu materialin e Tares.
“Megjithatë, nuk na rezulton të provohet gjëkundi përfshirja e tyre në veprimtari kriminale të mirëfillta, as në denoncime dhe luftëra të tjera internecine mes shqiptarëve të diasporës”.
Vetë Tare në studimin e tij “Dritëhije në histori (Martin Camaj & Ernest Koliqi, të pazbuluar”, ka thënë se nuk e ka kompetencën për t’i gjykuar këta dy “shqytarë kalorësiakë”, porse analiza e tij ndihmon për t’u krijuar një ide mbi “mitet e rreme” rreth tyre.
Edhe në një postim në profilin e tij në “Facebook”, ai u ka bërë thirrje debatuesve që “të marrin mundimin dhe të lexojnë shkrimin” përpara se të shkruajnë mbi temën.
Midis “përbaltjes” dhe “diskutimit shumë delikat”
Siparin e reagimeve e ka hapur studiuesi Ardian Ndreca, i cili ka akuzuar Taren se po bën punën e ish-Sigurimit të Shtetit duke hedhur baltë mbi dy shkrimtarët e njohur.
“Lodhesh kot o Tare, deri dje kishit një makineri të fuqishme dhune dhe shpifje që për 50-vjet nuk mbërrijti me i ba gja as Koliqit dhe as Camajt, asht peshë e randë për ty”, ka shkruar, mes të tjerash, Ndreca, ku nuk kanë munguar as ofendimet në adresë të Tares.
