Planet për të luftuar ndryshimet klimatike duke manipuluar mjedisin e Arktikut dhe Antarktidës janë të rrezikshme, nuk ka gjasa të funksionojnë dhe mund të shkëpusin vëmendjen nga nevoja për të hequr dorë nga lëndët djegëse fosile, kanë paralajmëruar dhjetëra shkencëtarë polarë.
Këto teknika polare të “gjeoinxhinierisë” synojnë ta ftohin planetin në mënyra jokonvencionale, të tilla si trashja artificiale e akullit detar ose lëshimi i grimcave të vogla reflektuese në atmosferë.
Ato kanë tërhequr vëmendjen si mjete të mundshme në të ardhmen për të luftuar ngrohjen globale, së bashku me uljen e emetimeve të karbonit.
Por më shumë se 40 studiues thonë se ato mund të sjellin “dëme të rënda mjedisore” dhe u bënë thirrje vendeve që thjesht të përqendrohen në arritjen e zeros neto, e vetmja mënyrë e vendosur për të kufizuar ngrohjen globale.
Gjeoinxhinieria – ndërhyrja e qëllimshme në sistemin klimatik të Tokës për të kundërshtuar ndikimet e ngrohjes globale – është një nga fushat më të diskutueshme të kërkimit të klimës.
Disa lloje pranohen gjerësisht – heqja e dioksidit të karbonit që ngroh planetin nga atmosfera nëpërmjet mbjelljes së pemëve ose përdorimit të makinerive, për shembull, njihen si pjesë e përpjekjeve zero emetimesh neto.
Zero neto do të thotë balancimi i sasisë së gazrave “serë” që ngrohin planetin, të prodhuara nga aktivitetet njerëzore, me sasinë që hiqet në mënyrë aktive nga atmosfera.
Por disa ide më radikale të gjeoinxhinierisë, si reflektimi i dritës së diellit, “po merren me simptomat e ndryshimeve klimatike dhe jo me shkaqet”, tha autori kryesor Martin Siegert, profesor i gjeoshkencave në Universitetin e Exeter.
Për mbështetësit, ia vlen të eksplorohen teknikat që mund të ndihmojnë në frenimin e temperaturave që po rriten me shpejtësi, të cilat tashmë po sjellin ndikime të rënda për njerëzit dhe ekosistemet në të gjithë botën .
Por për kundërshtarët, rreziqet janë thjesht shumë të mëdha – veçanërisht për rajonet polare të brishta, për të cilat shumë gjëra mbeten të panjohura.
Shkencëtarët që fshihen pas vlerësimit të ri, të botuar në revistën Frontiers in Science, shqyrtuan provat për pesë nga idetë më të diskutuara të gjeoinxhinierisë polare.
Ata thonë se të gjitha nuk i plotësojnë kriteret bazë për fizibilitetin e tyre dhe rreziqet e mundshme mjedisore.
Një sugjerim i tillë është lëshimi i grimcave të vogla reflektuese të quajtura aerosole lart në atmosferë për të ftohur planetin.
Kjo shpesh tërheq vëmendjen e teoricienëve të konspiracionit online , të cilët pretendojnë në mënyrë të rreme se gjurmët e kondensimit në qiell – avujt e ujit të krijuar nga motorët e avionëve reaktivë – janë dëshmi e gjeoinxhinierisë së zymtë në shkallë të gjerë sot.
Por shumë shkencëtarë kanë shqetësime më legjitime, duke përfshirë ndërprerjen e modeleve të motit në të gjithë botën.
Me këto efekte të mundshme anësore, kjo ngre edhe pyetjen se kush vendos ta përdorë atë – veçanërisht në Arktik dhe Antarktidë, ku qeverisja nuk është e drejtpërdrejtë.
Nëse një vend do të përdorte gjeoinxhinierinë kundër dëshirave të të tjerëve, kjo mund të “rriste tensionet gjeopolitike në rajonet polare”, sipas Dr. Valerie Masson-Delmotte, shkencëtare e lartë në Universitetin Paris Saclay në Francë.
Një frikë tjetër është se, ndërsa disa nga idetë mund të jenë teorikisht të mundshme, kostot dhe koha e madhe për t’u zgjeruar nënkuptojnë se ato kanë shumë pak gjasa të bëjnë ndonjë ndryshim, sipas rishikimit.
Një ide që BBC News shqyrtoi së fundmi ishte një plan për të pompuar ujë deti mbi sipërfaqen e akullit detar të Arktikut në dimër për ta trashur atë, duke i dhënë akullit një shans më të mirë për të mbijetuar gjatë verës.
Por, për të mbuluar 10% të Arktikut mund të duhen rreth 10 milionë pompa uji deti, sugjeron një vlerësim.
Një shqetësim më themelor është se këto lloje projektesh mund të krijojnë iluzionin e një alternative ndaj uljes së emetimeve të gazrave që shkaktojnë ngrohjen e planetit nga njerëzimi.
“Nëse promovohen… atëherë ato janë një shpërqendrim sepse për disa njerëz ato do të jenë një zgjidhje për krizën klimatike që nuk kërkon dekarbonizim”, tha Prof Siegert.
“Sigurisht që kjo nuk do të ishte e vërtetë dhe kjo është arsyeja pse mendojmë se ato mund të jenë potencialisht të dëmshme.”
Edhe mbështetësit e kërkimit në gjeoinxhinieri bien dakord se, në rastin më të mirë, ai është një shtesë ndaj zeros neto, jo një zëvendësim.
“Nevoja për reduktimin e emetimeve vjen e para… pothuajse çdo gjë që bëjmë është e kotë pa të”, sipas Dr. Shaun Fitzgerald, drejtor i Qendrës për Riparimin e Klimës në Universitetin e Kembrixhit, e cila është përfshirë në disa nga projektet e theksuara.
Vlerësimi ngre “shqetësime shumë të vlefshme” në lidhje me disa nga idetë, por ato duhet të balancohen kundrejt rreziqeve nga “gjendja e rrezikshme e klimës”, argumentoi ai.
Ashtu si shumë mbështetës të tjerë të kërkimit në gjeoinxhinieri, Dr. Fitzgerald nuk e mbështet ende vendosjen e tij në shkallë të gjerë dhe pranoi se hetimet e mëtejshme mund të zbulojnë se idetë janë “të çmendura”.
Por ai argumentoi se më shumë kërkime do t’i lejonin shoqërisë të merrte “vendime më të informuara” nëse ato mund të ndihmonin apo pengonin në luftën kundër ndryshimeve klimatike.
Një agjenci e mbështetur nga qeveria e Mbretërisë së Bashkuar njoftoi së fundmi gati 60 milionë paund fonde për kërkime të tilla , megjithëse qeveria thotë se nuk ka plane për t’i vendosur ato në përdorim.
Por autorët e vlerësimit të ri i shohin këto projekte si aq jorealiste saqë përpjekjet do të ishin më mirë të drejtuara drejt dekarbonizimit dhe kërkimit polar.
“Ka disa të vërteta themelore shtëpiake që nuk kanë nevojë për shumë kërkime për të arritur në përfundimin se ato nuk janë realisht të zbatueshme”, argumentoi Prof Siegert.
Një zëdhënës i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar tha: “Prioriteti ynë është të zvogëlojmë emetimet e gazrave serrë nga aktivitetet njerëzore dhe të përshtatemi me ndikimet e pashmangshme të ndryshimeve klimatike.”
