Vala e zgjatur e të nxehtit nordik në korrik u përkeqësua shumë nga kriza klimatike dhe tregon se “asnjë vend nuk është i sigurt nga ndryshimet klimatike”, thonë shkencëtarët.
Norvegjia, Suedia dhe Finalanda kanë historikisht klimë të ftohtë, por u goditën nga temperatura të larta, duke përfshirë një periudhë rekord prej 22 ditësh mbi 30C (86C) në Finlandë.
Suedia duroi 10 ditë radhazi me “netët tropikale”, kur temperaturat nuk ranë nën 20C (68F)
Ngrohja globale, e shkaktuar nga djegia e lëndëve djegëse fosile, e bëri valën e të nxehtit të paktën 10 herë më të mundshme dhe 2 gradë Celsius më të nxehtë, thanë shkencëtarët.
Disa nga të dhënat e motit dhe modelet klimatike të përdorura në analizën e tyre treguan se vala e të nxehtit do të kishte qenë e pamundur pa përkeqësimin e klimës të shkaktuar nga njeriu.
Nxehtësia pati efekte të gjera, me spitalet që i mbinxehën dhe u mbipopulluan, dhe disa u detyruan të anulonin ndërhyrjet kirurgjikale të planifikuara.
Të paktën 60 persona u mbytën ndërsa noti në natyrë u rrit, teksa lulëzuan algat toksike në dete dhe liqene.
Qindra zjarre u dogjën në pyje dhe u raportua se njerëz u alivanosën në ngjarjet e sezonit të festave.
Në valën e fundit të madhe të të nxehtit në rajon, në vitin 2018, 750 njerëz vdiqën herët vetëm në Suedi dhe shkencëtarët parashikojnë një numër të ngjashëm viktimash pasi të përpunohen të dhënat.
Edhe jeta e egër u prek, veçanërisht drerët e famshëm të gadishullit skandinav.
Disa kafshë ngordhën nga vapa dhe të tjera hynë në qytetet duke kërkuar hije. Shoferët u paralajmëruan se drerët mund të kërkonin të freskoheshin në tunelet rrugore.
Pjesa më e madhe e hemisferës veriore ka përjetuar valë të nxehti në javët e fundit.
Kjo përfshin Mbretërinë e Bashkuar, Spanjën dhe Kroacinë, ku shkatërrimi nga zjarret është pothuajse dyfishi i mesatares 20-vjeçare, si dhe SHBA-në, Japoninë dhe Korenë e Jugut.
Shkencëtarët janë të sigurt se kriza klimatike e ka intensifikuar këtë mot ekstrem.
Prof. Friederike Otto, një klimatologe në Imperial College London, e cila drejton bashkëpunimin World Weather Atribution (WWA), i cili bëri analizën nordike, tha: “Edhe vendet relativisht të ftohta skandinave po përballen me valë të rrezikshme të nxehtësisë sot me 1.3 gradë Celsius ngrohje – asnjë vend nuk është i sigurt nga ndryshimet klimatike.”
“Djegia e naftës, gazit dhe qymyrit po vret njerëz sot. Lëndët djegëse fosile po e rëndojnë motin ekstrem dhe për të ndaluar që klima të bëhet më e rrezikshme, duhet të ndalojmë djegien e tyre dhe të kalojmë në energji të rinovueshme.”
Valët e të nxehtit si ajo në Skandinavi do të bëhen pesë herë më të shpeshta deri në vitin 2100 nëse ngrohja globale arrin 2.6 gradë Celsius, që është trajektorja e sotme.
Maja Vahlberg, një eksperte suedeze në Qendrën e Klimës së Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe, tha: “Ky korrik na kujtoi se në veri, nxehtësia nuk është një kërcënim i largët, por po depërton në spitale, institucione kujdesi dhe shtëpi.
Infrastruktura jonë nuk është ndërtuar për t’i bërë ballë këtyre temperaturave ekstreme dhe popullsia jonë në plakje është gjithnjë e më e ndjeshme ndaj nxehtësisë së rrezikshme.”
«Pashë një dre të qëndronte në të njëjtën zonë me hije për tre ditë rresht pa kullotur, një shenjë e qetë e tendosjes që po shkaktonte nxehtësia», tha ajo.
Studimi i shpejtë i WWA-së mbi rolin e ngrohjes globale të shkaktuar nga njeriu në valën e të nxehtit nordik krahasoi mundësinë e temperaturave të larta në klimën më të nxehtë të sotme me atë në periudhën më të ftohtë paraindustriale, duke u përqendruar në periudhën më të nxehtë dy-javore në secilin vend.
Studimi zbuloi se edhe rritja relativisht e vogël prej 0.2 gradë Celsius e temperaturës globale që nga viti 2018 kishte dyfishuar mundësinë e valëve të tilla të nxehtësisë, duke treguar se çdo pjesë e gradës kishte rëndësi, thanë shkencëtarët.
“Ndryshimi i klimës po e riformëson në thelb botën në të cilën jetojmë”, tha Dr. Clair Barnes, në Imperial College London.
Një aspekt mbresëlënës i valëve të të nxehtit ishte numri i netëve tropikale.
“Në një stacion në Suedinë veriore, patëm 10 ditë të tilla në fund të korrikut, gjë që është e jashtëzakonshme”, tha Prof Erik Kjellström, në Institutin Meteorologjik Suedez.
Amalie Skålevåg, në Institutin Meteorologjik Norvegjez, tha: “Netët e nxehta mund të jenë të rrezikshme kur trupi nuk ka mundësi të pushojë dhe të rikuperohet pas një dite të nxehtë, dhe kjo është veçanërisht e vërtetë për njerëzit me probleme shëndetësore.”
Efektet e valës së të nxehtit tek drerët kërcënojnë jetesën e komuniteteve indigjene Sami, të cilat i kanë kullotur ata për më shumë se 1,000 vjet.
“Çrregullime të tilla kërcënojnë gjithashtu shëndetin [e Samive] dhe të drejtën e tyre për të mbështetur një mënyrë jetese – kjo e bën ndryshimin e klimës një çështje të të drejtave të njeriut”, tha Vahlberg./ The Guardian.
