Shendetesi
Shpiket pajisja që zbulon kancerin e lëkurës, ja si do të funksionojë
Zbulimi në fazën e hershme të melanomës së lëkurës, një formë agresive e kancerit të lëkurës, do të thotë 100% shanse për t’ia dalë mbanë.
Ambicia e studiuesve është që pajisja të përdoret në shkallë të gjerë, edhe nëse shkon tek estetisti apo në shtëpi.
Aleksejs Lihacovs, drejtues shkencor i projektit, pjesë e “Biophotonics Laboratory” në Universitetin e Letonisë flet në intervistë për DW: Pjesa shkencore tashmë ka mbaruar dhe ekipi kërkon që produkti i tyre të hidhet në treg.
Z. Lihacovs, si lindi ideja për prodhimin e një pajisjeje të tillë?
Gjithçka nisi rreth 10 vite më parë, teksa një shkencëtare po punonte në pjesën kërkimore të tezës së masterit. Ajo dëshirontë të krijonte një sistem diagnostikues, jo-invaziv në zbulimin e melanomës. Më pas, ajo e vijoi kërkimin e saj edhe gjatë doktoraturës. Patëm rezultate të shkëlqyera nga këto kërkime, të cilat na vërtetuan se përmes reflektimit të dritës, duke përdorur imazherinë shumë- spektrike dhe vetëm me “fotografimin” tri-ngjyrësh, mund të dallonim melanomën nga llojet e tjera të njollave në lëkurë. Në ato çaste, vendosa t’i diskutoj menjëherë rezultatet me kolegët tanë nga Universiteti Teknik i Rigës dhe nisëm bashkëpunimin me ta. U ulëm të shkruajmë projektin për të kërkuar mbështetje nga fondet e BE-së, ajo mbështetje na u dha dhe ne nisëm punën për të vënë në zbatim zbulimin tonë.
Kur nisët nga puna për këtë projekt? Sa kohë u desh për ta krijuar pajisjen?
Në vitin 2017 nisëm punën për këtë projekt, i cili u financua nga Fondi Europian për Zhvillimin Rajonal (ERDF). Por para se të arrinim tek projekt-propozimi ne i kishim përftuar rezultatet bazike që na bënë të shkonim më tej.
Si funksionon pajisja në praktikë?
Funksionon shumë thjeshtë në praktikë. Mjafton ta afrojmë pajisjen pranë lëkurës sonë dhe të bëjmë “fotografimin 3-ngjyrësh”. Kaq duhet. Pastaj ne përdorimin përpunimin matematikor të kësaj ‘fotografie’. Dimë algoritmet e duhura për të vizualizuar morfologjinë e lëkurës, e cila në rastet e melanomës është shumë problematike. Atëherë e kuptojmë se kur kemi të bëjmë me masa beninje, lloje të tjera kanceri apo depigmentim të lëkurës.
Sa është përqindja e saktësisë së kësaj diagnoze?
Saktësia e pajisjes sonë arrin në 97%, që do të thotë se në 97% të rasteve ne mund ta zbulojmë melanomën. Dhe një tjetër parametër i rëndësishëm është prevalenca. Ne prekim një masë në lëkurë dhe themi me shumë mundësi është melanomë. Dhe prevalenca na tregon nëse është melanomë, kancer lëkure, lëkurë e depigmentuar apo masë beninje. Edhe në rastin e prevalencës, pajisja jonë ka një përqindje të lartë saktësie që shkon deri në 86%.
Si ishte reagimi i mjekëve kur mësuan rreth kësaj shpikjeje? A ishin ata skeptikë?
Bashkëpunimi i parë nisi gjatë projektit. Ne kishim fonde të posaçme për këto bashkëpunime me mjekët e përgjithshëm që do të testonin prototipin tonë të parë. Në fillim ishin mbase paksa skeptikë. Por ata bënë punë të mrekullueshme. Ishte një grup mjaft specifik pacientësh, të cilëve u nevojitej një kontroll periodik, si fillim me një grup prej 50 vetësh dhe më pas më shumë. Dhe që në fillim u zbuluan dy pacientë me risk të lartë melanome. Këta pacientë u dërguan më pas në repartin onkologjik dhe diagnoza që iu vu atyre aty ishte melanomë. Kjo ishte një histori suksesi sepse gjurmoi melanomën në fazën e parë dhe pacientët ia dolën. Ne flasim për histori të tilla suksesi në çdo konferencë shkencore, dhe kudo ku ftohemi të flasim për pajisjen “Bdetect”. Dhe gjëja kryesore është se kjo pajisje nuk është ideuar për mjekët dermatologë – sepse ata kanë dermatoskopin – por për mjekët e familjes, sepse në një shtet si Letonia nevojitet shumë kohë për të patur një datë të lirë tek dermatologu dhe gjithashtu kushton. Gjithashtu edhe për qendrat estetike apo qoftë edhe si pajisje për t’u pasur në shtëpi, sa herë vëren diçka të dyshimtë në lëkurë.
Hapi i radhës: certifikimi
Leva Gaigala nga ministria letoneze e Financave gjendet pranë ekipit të shkencëtarëve për ta konkretizuar punën e gati një dekade. “Certifikimi është hapi madhor i radhës, sepse merr shumë kohë dhe përpjekje para se ta nxjerrësh pajisjen në treg” – thotë ajo për DË.
Megjithatë, ekipi është optimist edhe për këtë sfidë. Dëshira e tyre është që të jenë në tregjet e vendeve ku melanoma regjistrohet në përqindje shumë të larta, në vende me bollëk ditësh me diell por edhe në Skandinavi, ku numri i pacientëve me diagnoza të rrezikshme të lëkurës është i lartë.
*Intervista me ekipin letonez u zhvillua në Bruksel gjatë Javës Europiane të Rajoneve dhe Qyteteve, ku pajisja “Bdetect” ishte një ndër 25 finalistët e konkursit “Regio Stars 2024”, garë e cila zhvillohet për të zgjedhur idenë më të mirë inovative brenda hapësirës së BE-së.
Popular
Injeksione për humbje peshe: Çfarë ndodh kur ndaloni?
“Është si një çelës që ndizet dhe menjëherë vdes urie.”
Tanya Hall është përpjekur disa herë të ndalojë marrjen e ilaçeve për humbje peshe. Por sa herë që ndalon injeksionet, zhurma e ushqimit kthehet përsëri. Me zë të lartë.
Injeksionet për humbje peshe, ose GLP-1, kanë bërë për shumë njerëz atë që dietat nuk mund ta bënin kurrë. Ajo zhurmë e vazhdueshme në sfond, që u thoshte të hanë edhe kur ishin të ngopur, është shuar.
Ilaçet u kanë dhënë atyre që kurrë nuk mendonin se mund të humbnin peshë, një formë të re trupi, një perspektivë të re dhe në shumë raste, një jetë krejtësisht të ndryshme.
Por nuk mund t’i marrësh përgjithmonë, apo jo? Apo jo? Epo, ky është një nga problemet që askush nuk e di saktësisht.
Ato janë ilaçe të reja – të cilat imitojnë GLP-1, një hormon natyror që rregullon urinë – dhe efektet anësore të mundshme nga përdorimi i tyre në planin afatgjatë sapo kanë filluar të shfaqen.
Dhe me rreth 1.5 milion njerëz në Mbretërinë e Bashkuar që paguajnë privatisht për injeksionet, qëndrimi në to për një kohë të gjatë nuk është një përpjekje e lirë.
Pra, çfarë ndodh kur përpiqesh të ndalosh? Dy gra, me dy histori shumë të ndryshme, por me të njëjtin qëllim – të humbasin peshë dhe ta mbajnë atë larg – na tregojnë se si ka qenë për to.

“Ishte sikur diçka më hapi mendjen dhe më tha: ‘Ha gjithçka, vazhdo, e meriton sepse nuk ke ngrënë asgjë për kaq kohë’.”
Tanya, një menaxhere shitjesh për një kompani të madhe fitnesi, filloi të merrte Wegovy për të vërtetuar një pikë. Ajo ishte mbipeshë, ndihej si një “mashtruese” dhe mendonte se mendimi i saj nuk vlerësohej nga industria e saj për shkak të madhësisë së saj.
A do të merrej më seriozisht nëse do të ishte më e dobët?
Në fund, ajo thotë se dyshimet e saj dolën të vërteta. Pasi filloi të përdorte injeksionet, njerëzit i afroheshin dhe e uronin për humbjen e peshës. Ajo ndjeu se po trajtohej me më shumë respekt.
Megjithatë, gjatë muajve të parë të trajtimit, Tanya pati vështirësi të flinte, ndihej e sëmurë gjatë gjithë kohës, kishte dhimbje koke dhe madje filloi t’i binte flokët, gjë që mund të mos jetë drejtpërdrejt për shkak të ilaçit, por është një efekt anësor i mundshëm i humbjes së shpejtë të peshës.
“Flokët po më binin në tufa”, kujton ajo. Por për sa i përket peshës, ajo po merrte rezultatet që shpresonte. “Kisha humbur rreth 1.85 kg.”
Tani, më shumë se 18 muaj më vonë, ajo që filloi si një eksperiment i vogël është shndërruar në një ndryshim të plotë në jetë. Ajo ka humbur 38 kg dhe është përpjekur të heqë dorë nga Wegovy disa herë.
Por çdo herë, brenda vetëm pak ditësh, ajo thotë se ha aq shumë ushqim sa mbetet “plotësisht e tmerruar”.
A duhet të vazhdojë ta marrë ilaçin dhe të jetojë me të gjitha efektet anësore që vijnë me të, apo të hidhet në të panjohurën?
Çfarë ndodh kur ndaloni së marri ‘Skinny Jabs’?
Injeksionet për humbje peshe premtojnë rezultate të shpejta – por çfarë ndodh kur ndaloni? Pesha mund të kthehet, uria rritet dhe përmirësimet në shëndet mund të zbehen.
Prodhuesi i Wegovy, Novo Nordisk, tha se vendimet për trajtimin duhet të merren së bashku me një ofrues të kujdesit shëndetësor dhe se “efektet anësore duhet të merren parasysh si pjesë e kësaj”.
Ndërprerja e ilaçeve për humbje peshe mund të ndihet si “kërcim nga një shkëmb”, vëren mjeku i përgjithshëm i stilit të jetesës, Dr. Hussain Al-Zubaidi.
“Shpesh shoh pacientë që e ndërpresin kur marrin dozën më të lartë sepse e kanë arritur objektivin e tyre dhe pastaj e ndërpresin.”
Sipas Dr. Al-Zubaidi, kjo mund të jetë si të të godasë një “ortek ose një cunami”. Zhurma e ushqimit kthehet po aq shpejt sa të nesërmen.
Ai thotë se provat deri më tani sugjerojnë se, midis një dhe tre vjetësh pas ndërprerjes së ilaçit, njerëzit do të shohin një “pjesë të konsiderueshme të peshës” të kthehet përsëri.
“Diku rreth 60 deri në 80% të peshës që keni humbur do të kthehet.”
Ellen Ogley është e vendosur të mos e lejojë këtë të ndodhë. Ajo vendosi të fillojë të marrë ilaçe për humbje peshe sepse kishte arritur në një “pikë kthese kyçe” në jetën e saj. Ishte aq mbipeshë saqë iu desh të nënshkruante një deklaratë heqjeje dorë për të thënë se mund të mos ia dilte mbanë një operacioni jetësor.
Fillimi me Mounjaron ishte “mundësia e saj e fundit për ta bërë siç duhet”, thotë ajo.
«Isha një ngrënëse e tepërt emocionale», thotë ajo.
“Nëse isha i lumtur, haja pa pushim. Nëse isha i trishtuar, haja pa pushim. Nuk kishte shumë rëndësi, nuk kisha asnjë lloj filtri.”
Por kur ajo filloi të përdorte goditjet me gjilpëra, “e gjitha këto u fikën”.

Jeta pa zhurmën e ushqimit i dha Ellen hapësirën për të ridizajnuar marrëdhënien e saj me të ngrënit. Ajo filloi të lexonte më shumë rreth të ushqyerit dhe të krijonte një dietë të shëndetshme që e ndihmonte trupin e saj të furnizohej me energji.
Ajo e mori ilaçin për 16 javë përpara se të fillonte ta zvogëlonte gradualisht dozën, duke e ulur atë gjatë një periudhe prej gjashtë javësh. Ajo humbi 22 kg.
Ndërsa humbi më shumë peshë, ajo zbuloi se mund të ushtrohej më shumë dhe kur ndihej “poshtë”, në vend që “të shkonte te dollapët dhe të mbushte fytyrën”, ajo shkonte për vrap.
Por kur Ellen ndaloi së marri Mounjaro, ajo filloi të shihte që pesha e saj po rritej ndjeshëm, gjë që ajo thotë se “i ngatërroi pak mendjen”.
Kjo është arsyeja pse mbështetja e duhur është thelbësore, thotë Dr. Al-Zubaidi. Organizata mbikëqyrëse e mjekësisë në Mbretërinë e Bashkuar, Nice, ka rekomanduar që pacientët, i jashtëmtë marrin të paktën një vit këshilla të vazhdueshme dhe plane veprimi të përshtatura pasi të kenë ndërprerë trajtimin, duke i ndihmuar ata të bëjnë ndryshime praktike në jetën e tyre në mënyrë që të mbajnë peshën e humbur dhe, më e rëndësishmja, të qëndrojnë të shëndetshëm.
Por për ata që paguajnë për ilaçet privatisht, si Tanya dhe Ellen, ky lloj mbështetjeje nuk është gjithmonë i garantuar.
Gjatë muajve të fundit, pesha e Tanjës ka mbetur e njëjtë dhe ajo mendon se ilaçet po kanë pak ndikim. Por, thotë ajo, nuk do të heqë dorë prej tyre.
Më në fund ajo ka arritur një peshë me të cilën ndihet rehat dhe sa herë që është përpjekur të ndalojë, frika se mos e shtojë përsëri peshën në peshë shpejt bëhet shumë e madhe dhe ajo gjen një arsye për t’u rikthyer në ilaç.
“Gjatë 38 viteve të para të jetës sime, isha mbipeshë – tani jam 38 kg më e lehtë”, thotë Tanya.
“Prandaj, ka një pjesë të meje që ndihet sikur ka një varësi për ta vazhduar, sepse më bën të ndihem ashtu siç ndihem, më bën të ndihem në kontroll.”
Ajo ndalet për një sekondë. Ndoshta është e kundërta, mendon me vete, ndoshta është droga që e kontrollon.

“Ka të bëjë me të paturit e një strategjie daljeje,” shpjegon Dr. Al-Zubaidi. “Pyetja është: cilat janë përvojat e këtyre njerëzve pasi mbarojnë injeksionin?”
Ai është i shqetësuar se pa mbështetje shtesë për njerëzit që po bëjnë tranzicionin, marrëdhënia e pashëndetshme e shoqërisë me ushqimin do të thotë se pak gjëra do të ndryshojnë.
“Mjedisi në të cilin jetojnë njerëzit duhet të jetë një mjedis që nxit shëndetin, jo shtimin në peshë.
“Obeziteti nuk është mungesë e GLP-1”, thotë ai.
Në disa aspekte, shumë njerëz hyjnë në një lojë rulete për humbje peshe kur bëhet fjalë për ndërprerjen e ilaçeve për humbje peshe. Faktorë si stili i jetesës, mbështetja, mentaliteti dhe koha luajnë të gjithë rol në mënyrën se si zhvillohen të ardhmen pas GLP-1.
Tanya po vazhdon të marrë ilaçin dhe është plotësisht e vetëdijshme për të mirat dhe të këqijat e këtij vendimi.
Ellen mendon se ky kapitull tani është mbyllur. Ajo ka humbur më shumë se 51 kg deri tani.
«Dua që njerëzit ta dinë se jeta pas Mounjaros mund të jetë gjithashtu e qëndrueshme», thotë ajo.
Eli Lilly, kompania që prodhon Mounjaro-n, thotë se “siguria e pacientit është përparësia kryesore e Lilly-t” dhe se ajo “angazhohet në mënyrë aktive” në monitorimin, vlerësimin dhe raportimin e informacionit te rregullatorët dhe mjekët që përshkruajnë ilaçet.
Bota
Alarm në Europë! Teste të rreme për COVID-19 dhe gripin qarkullojnë në të gjithë kontinentin
Njësi të manipuluara të një testi të kombinuar për COVID-19 dhe gripin kanë mbërritur në tregun evropian.
Prodhuesi ka konfirmuar se seria FCO24090516 është e falsifikuar.
Agjencia Spanjolle për Barnat dhe Produktet Shëndetësore është njoftuar nga autoritetet portugeze në lidhje me qarkullimin e kompleteve të falsifikuara të vetë-testimit që kombinojnë zbulimin e koronavirusit dhe gripit A+B.
Produkti origjinal u prodhua nga Safecare Biotech, me seli në Hangzhou (Kinë), por njësitë e zbuluara mbajnë numrin e serisë FCO24090516, të cilin kompania e ka deklaruar si të falsifikuar.
Edhe pse AEMPS ka nisur një hetim për të gjurmuar shpërndarjen në Spanjë, deri më tani nuk ka prova që këto njësi të manipuluara kanë arritur në farmaci ose distributorë në vend.
Ekzistojnë versione legjitime të të njëjtit test me të njëjtën referencë (FCO-6032), gjë që e ndërlikon identifikimin e menjëhershëm vizual. Këtu mund të shihni një imazh të testit, në të cilin pamja e jashtme është e njëjtë përveç një detaji të vogël.
Shendetesi
Angli/ Prerjet cezariane tani janë më të shpeshta se lindjet ‘natyrale’
Numri i foshnjave të lindura me prerje cezariane ka tejkaluar për herë të parë numrin e lindjeve “natyrale”, sipas të dhënave të NHS.
Rreth 45 përqind e lindjeve në Angli vitin e kaluar ishin me prerje cezariane, dhe pothuajse gjysma e tyre ishin operacione elektorale, të planifikuara paraprakisht.
Kjo krahasohet me 43 përqind të grave që patën lindje pa ndërhyrje, ndërsa pjesa e mbetur përfshinte lindje të asistuara me mjete si forceps ose ventuzë.
Lindjet me prerje cezariane janë dyfishuar gjatë dy dekadave të fundit, pasi udhëzimet e NHS u ndryshuan për t’u dhënë grave të drejtën të zgjedhin lindjen kirurgjikale edhe për arsye jo mjekësore, raportoi The Times.
Gratë nga zonat më të pasura të vendit kanë shumë më tepër gjasa të kenë prerje cezariane elektorale sesa ato nga zonat më të varfra. Vitin e kaluar, 80 përqind e foshnjave të lindura në Chelsea and Westminster NHS Trust u sollën në jetë me prerje cezariane, norma më e lartë në vend.
Ekspertët besojnë se faktorë demografikë, përfshirë rritjen e obezitetit dhe faktin që më shumë gra po bëhen nëna në të tridhjetat, nënkuptojnë se një përqindje më e madhe është në rrezik për komplikacione gjatë shtatzënisë dhe për këtë arsye kanë nevojë për prerje cezariane.
Në vitin 2022, NHS hoqi dorë nga objektivat për të kufizuar lindjet me prerje cezariane, pasi një sërë skandalesh të maternitetit zbuluan se ideologjia e “lindjes normale” kishte çuar në vdekjen e nënave dhe foshnjave, të cilave u ishte mohuar gabimisht prerja cezariane.
Spitalet po kryejnë gjithashtu më shumë prerje cezariane emergjente, gjë që lidhet me përmirësimet teknologjike në monitorimin e fetusit gjatë lindjes, duke u dhënë mjekëve mundësinë të ndërhyjnë më herët nëse foshnja shfaq shenja shqetësimi.
Më parë, prerjet cezariane kryheshin zakonisht vetëm në rast emergjencash mjekësore, ndërsa ato që zgjidhnin operacionin shpesh portretizoheshin si “shumë elegante për të shtyrë”. Ky term u bë i njohur në vitin 1999, kur Victoria Beckham, atëherë e njohur si Posh Spice, zbuloi se kishte lindur fëmijën e saj të parë me prerje cezariane elektorale.
“Norma e lindjeve me prerje cezariane në Angli dhe globalisht është rritur gradualisht gjatë dekadës së fundit. Ka faktorë të ndryshëm dhe kompleksë që kontribuojnë në këtë, përfshirë përmirësimet në aftësinë tonë për të zbuluar kur mirëqenia e foshnjës po përkeqësohet gjatë lindjes dhe për t’u përgjigjur në mënyrë të përshtatshme”, tha Alison Wright, presidente e Kolegjit Mbretëror të Obstetërve dhe Gjinekologëve (RCOG).
Prerjet cezariane kanë tejkaluar lindjet spontane për herë të parë.
Të dhënat e NHS tregojnë se lindjet me prerje cezariane bëhen më të shpeshta me rritjen e moshës së grave. Mosha mesatare në të cilën gratë lindin në Angli dhe Uells tani është 31 vjeç, nga 28 në vitin 1990. Rreth 24 përqind e lindjeve janë tani te gratë mbi 35 vjeç, nga 20 përqind një dekadë më parë.
Një në katër gra në Angli klasifikohet si obeze. Organizata bamirëse për shtatzëninë dhe foshnjat, Tommy’s, tha se “të qenit mbipeshë ose obeze rrit rrezikun e komplikacioneve si për ju ashtu edhe për foshnjën tuaj”.
Lindjet kanë rënë në nivelin më të ulët në dekada. RCOG thekson se “shumica e grave shërohen mirë dhe kanë foshnja të shëndetshme, pavarësisht nëse lindin normalisht apo me prerje cezariane”, dhe se gratë duhet të peshojnë rreziqet dhe përfitimet e mënyrave të ndryshme të lindjes.
Prerja cezariane ul rrezikun e çarjeve gjatë lindjes. Megjithatë, mund të ketë komplikacione gjatë operacionit dhe zakonisht duhen rreth gjashtë javë për t’u rikuperuar.
-
Albania2 days agoShqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Albania14 hours agoVIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
UK2 days agoRrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania14 hours agoAnomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
-
Albania15 hours ago“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
-
UK13 hours agoPrinci William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
-
Kosova15 hours agoDalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
-
Bota14 hours agoPresidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
