Opinion nga Gordon Corera Analist i sigurisë në BBC
Është një pyetje me të cilën qeveritë e njëpasnjëshme janë përballur: çfarë lloj kërcënimi përbën vërtet Kina për Mbretërinë e Bashkuar?
Përpjekja për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje mund të ketë kontribuar në rrëzimin e çështjes së profilit të lartë në të cilën dy burra britanikë, Christopher Cash dhe Christopher Berry, u akuzuan për spiunazh për Kinën dhe u akuzuan sipas Aktit të Sekreteve Zyrtare.
Të dy mohojnë të kenë bërë ndonjë shkelje, por kur akuzat u rrëzuan muajin e kaluar, kjo shkaktoi zemërim politik.
Prokurorët dhe zyrtarët kanë ofruar që atëherë rrëfime kontradiktore nëse dështimi apo mungesa e gatishmërisë për ta etiketuar Kinën si një kërcënim aktiv për sigurinë kombëtare çoi në tërheqjen e akuzave. Dhe dje, Lord Hermer, prokurori i përgjithshëm, fajësoi legjislacionin “të vjetëruar” për dështimin e çështjes.
Por e gjithë kjo ngre pyetjen se si duket saktësisht spiunazhi kinez në botën moderne.
Në një nivel, Kina spiunon brenda kuadrit tradicional të mënyrave të vjetra të spiunazhit njerëzor të lidhura me Luftën e Ftohtë, me spiunë që punojnë nën maskën e diplomatëve dhe rekrutojnë njerëz për të ndarë sekrete.
Deklarata e dëshmitarit nga një zëvendëskëshilltar i sigurisë kombëtare për prokurorët që hetojnë çështjen tani të shembur të Cash dhe Berry përshkruan këtë lloj pune.
“Shërbimet e Inteligjencës Kineze janë të interesuara në marrjen e informacionit nga një numër burimesh, duke përfshirë politikëbërësit, stafin qeveritar dhe institucionet demokratike dhe janë në gjendje të veprojnë në mënyrë oportuniste për të mbledhur të gjithë informacionin që munden.”
Ja ku qëndron puna. Pothuajse çdo vend bën këtë lloj spiunazhi – dëshira për të kuptuar se çfarë po bëjnë vendet e tjera është po aq e vjetër sa edhe malet. Mbretëria e Bashkuar kryen këtë lloj spiunazhi kundër Kinës (siç është ankuar publikisht edhe vetë Kina). Kur vendet kapen, normalisht ka një grindje publike, por secila palë e di se është punë normale.
Por kjo mezi mbulon gamën e gjerë të sjelljes kineze që shqetëson zyrtarët e sigurisë.
“Mundohuni të mos mendoni shumë vetëm për spiunët klasikë me karta identiteti të vendosur jashtë ambasadës, sipas modelit John le Carre”, tha kreu i MI5, Sir Ken McCallum, gjatë një informimi mbi kërcënimet e sigurisë kombëtare në fillim të këtij muaji.
Sepse ajo që e dallon vërtet Kinën – dhe ajo që qëndron në zemër të problemit – është se kërcënimet për sigurinë kombëtare që paraqet Kina shkojnë përtej nocioneve tradicionale të spiunazhit.
Për ta komplikuar edhe më tej çështjen, disa nga kërcënimet janë gjithashtu të lidhura ngushtë me arsyet pse shumë besojnë se duhet të angazhohemi me Kinën.
Fuqia ekonomike e Kinës, për shembull, paraqet shumë përfitime të mundshme për një Britani të Madhe të dëshpëruar për rritje.
Raportohet se Partia Laburiste po kërkon të përmirësojë lidhjet me Kinën. Megjithatë, sigurimi i përfitimeve të një marrëdhënieje, ndërkohë që përballen me rreziqet që lidhen me të, është detyra e vështirë që i ka munduar qeveritë.
Shqetësime në rritje rreth ndikimit politik
Madhësia e inteligjencës kineze – të cilën disa vlerësime e çojnë në gjysmë milioni kur llogaritet e gjithë fuqia punëtore që vepron në fushën e sigurisë si në vend ashtu edhe jashtë vendit – do të thotë se ata mund të përballojnë të ndjekin punën e tyre në një shkallë më të gjerë se shumë vende të tjera.
Çdo vend i përdor shërbimet e tij të inteligjencës ndryshe – mënyra se si e bën këtë nxjerr në pah prioritetet e shtetit – dhe në Kinë, përparësia kryesore është sigurimi i vazhdimësisë së sundimit të Partisë Komuniste.
Në praktikë, kjo ka nënkuptuar ndikimin në debatin politik jashtë vendit, ndjekjen penale të disidentëve, mbledhjen e të dhënave në shkallë të gjerë dhe sigurimin e rritjes ekonomike në vend.
Në Mbretërinë e Bashkuar, shqetësimet rreth ndikimit politik kinez janë rritur.
MI5 lëshoi një “alarm ndërhyrjeje” në janar 2022 në lidhje me aktivitetet e një agjenteje të dyshuar kineze, Christine Lee, e cila besohej se ishte infiltruar në Parlament.
Znj. Lee i mohoi akuzat. Më vonë ajo ndërmori veprime ligjore të pasuksesshme kundër MI5 dhe i tha një gjykate se alarmi i agjencisë së spiunazhit për të kishte një “qëllim politik”.
MI5 ka paralajmëruar gjithashtu se Pekini po kultivonte politikanë vendas në fazat e hershme të karrierës së tyre me shpresën për t’i vendosur ata në pozicione më të larta – një shenjë e një strategjie afatgjatë dhe të durueshme për të ndërtuar ndikim.
Këtu, qëllimi nuk ishte aq shumë vjedhja e sekreteve apo fitimi i informacionit, sesa manipulimi i debatit politik – të kesh njerëz në pozicione me ndikim që do të kenë një pikëpamje pro-Kinës për çështjet dhe botën.
Një tjetër fushë që shqetëson zyrtarët e sigurisë në Mbretërinë e Bashkuar është prirja e Kinës për spiunazhin e disidentëve, e njohur si shtypje transnacionale, diçka që ka qenë një objektiv kryesor për inteligjencën kineze për vite me radhë, me fokus në grupe si aktivistët tibetianë.
Por mbërritja në Mbretërinë e Bashkuar e shumë aktivistëve të rinj pro-demokracisë nga Hong Kongu, pas masave të rrepta të Pekinit, ka rritur shqetësimet.
Sipas MI5, policia e Hong Kongut ka lëshuar shpërblime kundër më shumë se një duzine aktivistësh pro-demokracisë këtu në Mbretërinë e Bashkuar dhe ka pasur raportime në rritje për ngacmim dhe mbikëqyrje.
Pekini gjithmonë i ka hedhur poshtë akuzat për spiunazh si përpjekje për të “njollosur” Kinën.
“Kina nuk ndërhyn kurrë në punët e brendshme të vendeve të tjera dhe gjithmonë vepron në një mënyrë të hapur dhe të ndershme”, ka thënë më parë ambasada kineze në Londër.
Në një deklaratë të lëshuar më parë këtë muaj, ajo shtoi: “I ashtuquajturi ‘rasti i spiunazhit të Kinës’ i ngritur nga Mbretëria e Bashkuar është tërësisht i sajuar dhe i vetë-inskenuar. Kina e dënon me forcë këtë…
“Zhvillimi i Kinës është një mundësi për botën, jo një kërcënim për ndonjë vend. Ne kundërshtojmë fuqimisht përpjekjet për të njollosur Kinën duke përhapur akuza të pabaza për ‘aktivitete spiunazhi ose duke sajuar të ashtuquajturin ‘kërcënim kinez’.”
Spiunazhi kibernetik i sofistikuar
Megjithatë, Kina është lidhur me disa operacione kibernetike në shkallë të gjerë. Disa prej këtyre përfshihen në konceptet moderne të spiunazhit – vjedhjes së sekreteve.
Vitin e kaluar Pekini u akuzua për përpjekje për të hakuar email-et e deputetëve .
“Kina përfaqëson një kërcënim ekonomik për sigurinë tonë dhe një sfidë përcaktuese të epokës”, tha në atë kohë Rishi Sunak, kryeministri i atëhershëm, ndërsa shmangu etiketimin zyrtar të Pekinit si një “kërcënim”.
Pastaj, në gusht, Mbretëria e Bashkuar më në fund zbuloi atë që shumë dyshonin – se ishte goditur si pjesë e një fushate shumë të sofistikuar spiunazhi të koduar me emrin Salt Typhoon, e cila kompromentonte kompanitë e telekomunikacionit në të gjithë botën.
Mbretëria e Bashkuar heshtte rreth asaj se kush u godit saktësisht dhe foli vetëm në bashkëpunim me një duzinë vendesh të tjera dhe pas muajsh diskutimesh prapa skenave rreth asaj që duhet të thoshte.
“Të dhënat e vjedhura përmes këtij aktiviteti në fund të fundit mund t’u ofrojnë shërbimeve të inteligjencës kineze aftësinë për të identifikuar dhe ndjekur komunikimet dhe lëvizjet e objektivave në të gjithë botën”, paralajmëroi në një deklaratë Qendra Kombëtare e Sigurisë Kibernetike e Mbretërisë së Bashkuar, një degë e GCHQ.
SHBA-të kishin folur hapur muaj më parë, dhe atje është raportuar se komunikimet e politikanëve të lartë, përfshirë Donald Trump dhe JD Vance, u vunë në shënjestër gjatë zgjedhjeve të vitit 2024.
Një oreks ‘alarmues’ për të dhëna
Tani, në Mbretërinë e Bashkuar, planet për një Ambasadë të re Kineze në ish-ndërtesën e Royal Mint në Londër kanë tërhequr vëmendjen për shkak të frikës se kjo mund të ofrojë mundësinë për spiunazh duke përgjuar kabllot e të dhënave që kalojnë nën tokë poshtë saj.
Por disa zyrtarë të sigurisë i minimizojnë këto rreziqe – jo vetëm sepse këto kabllo mund të mbrohen dhe monitorohen fizikisht – por edhe për shkak të kapacitetit të Pekinit për spiunazh të madh kibernetik.
Realiteti është se ajo ka treguar se është plotësisht e aftë të mbledhë të dhëna përmes aksesit kibernetik në distancë.
Megjithatë, ky lloj shënjestrimi ende përfshihet gjerësisht në kuadër të spiunazhit tradicional shtet-mbi-shtet dhe llojit të gjërave që kryejnë qeveritë perëndimore.
Në fakt, ishin zbulimet rreth shkallës së përgjimit dixhital të Mbretërisë së Bashkuar dhe SHBA-së nga ish-kontraktori Edward Snowden që mund ta kenë nxitur Kinën të bëhet më ambicioze në hapësirën kibernetike.
Por në hapësirën kibernetike, shqetësimi i vërtetë është më i gjerë.
Ajo që bie në sy në lidhje me aktivitetin online të inteligjencës kineze është një oreks për të dhëna në një shkallë masive. Ndjekja e Pekinit për ato që shpesh quhen të dhëna masive – grupe të dhënash në shkallë të gjerë që mund të përmbajnë informacione financiare, personale, shëndetësore ose lloje të tjera informacioni – është ajo që alarmon zyrtarët perëndimorë të sigurisë.
“Kina është përpjekur të mbledhë të dhëna për nivelin e popullsisë së britanikëve”, sipas Ciaran Martin, një ish-kreu i Qendrës Kombëtare të Sigurisë Kibernetike të Mbretërisë së Bashkuar.
“Kjo mund të jetë e dobishme për të trajnuar inteligjencën artificiale ose për të kuptuar më mirë vendin ose edhe për të ndikuar në opinion, ose ndoshta edhe për të kuptuar se cilat janë dobësitë tona individualisht dhe kolektivisht.”
“Nuk kryhet gjithmonë në mënyrë efektive, por është shumë ndryshe nga lloji i spiunazhit ‘normal’ ndaj qeverisë dhe politikës që ndërmarrin praktikisht të gjitha vendet.
“Në këtë aspekt tjetër, Kina është e shquar vetëm për sa i paturpshëm është ndonjëherë spiunimi i saj.”
Disa nga këto të dhëna janë të vjedhura, por ndonjëherë dyshohet se janë fituar përmes kompanive kineze me qasje në tregun perëndimor.
Rrjedha e përpjekjeve për të ‘joshur akademikët’
Ekziston një element që është më i ndërlikuari për zyrtarët e sigurisë kombëtare për t’u marrë me të kur bëhet fjalë për Kinën: si të balancojnë rreziqet dhe përfitimet e fuqisë ekonomike në rritje të Kinës.
Një përparësi për shtetin kinez – dhe spiunët e tij – është sigurimi i rritjes ekonomike.
Vëzhguesit shpesh tregojnë një lloj marrëveshjeje të pathënë: publiku kinez do të tolerojë mungesën relative të lirisë politike dhe vazhdimin e sundimit njëpartiak, për sa kohë që shteti ofron përfitime ekonomike.
Kjo është një arsye pse Kina ka qenë gjithashtu aktive për dekada në ndjekjen e sekreteve ekonomike, si dhe politike dhe diplomatike, në një mënyrë që vendet perëndimore nuk e kanë bërë.
Ndonjëherë këto kanë qenë sekrete biznesi të kompanive – qoftë dizajne për produkte të reja apo pozicione negociuese.
Ekzistojnë lloje informacionesh të ndjeshme që nuk janë sekrete shtetërore, si kërkimet e teknologjisë së lartë për një material të ri të përparuar në një universitet, i cili ka zbatime ushtarake, si dhe civile.
MI5 thotë se po merret me “një rrjedhë të vazhdueshme përpjekjesh për të joshur ekspertë akademikë në Mbretërinë e Bashkuar” në mënyrë që të sigurojnë teknologjinë mbi të cilën po punojnë, shpesh duke filluar me qasje përmes faqeve të rrjeteve si LinkedIn.
“Në një botë ku ‘ADN’-ja e fuqisë ushtarake dhe ekonomike është ndërtuar mbi njëshat dhe zero-t [e informacionit dixhital], kur pronësia intelektuale thelbësore dhe njohuritë e procesit rrjedhin, industri të tëra mund të përmbysen – dhe bashkë me to të zhvendosin vende pune, kapital dhe ndikim gjeopolitik”, thotë Andrew Badger, një ish-zyrtar i inteligjencës amerikane dhe bashkautor i një libri që do të dalë së shpejti, The Great Heist: China’s Epic Fushata to Steal America’s Secrets.
Debati aktual në Mbretërinë e Bashkuar rreth mënyrës së ndjekjes penale të spiunëve, forcimit të ligjeve dhe balancimit të tregtisë me sigurinë duhet të fillojë nga kjo e vërtetë historike: fuqia ekonomike mund të mbahet vetëm me ruajtjen e vendosur të sekreteve.
Rreziku më i vështirë për t’u matur
Ndërsa fuqia ekonomike e Kinës rritet – veçanërisht në teknologjinë e përparuar – një nga rreziqet më të vështira për t’u matur është varësia e Mbretërisë së Bashkuar dhe shteteve të tjera perëndimore nga Kina në fusha kritike, duke përfshirë automjetet elektrike dhe mineralet kritike të përdorura në prodhim.
Kjo mbështeti debatin rreth kompanisë kineze të telekomunikacionit Huawei që po ndërton një pjesë të madhe të infrastrukturës së re telefonike 5G të vendit.
Pajisjet kineze ishin më të lira dhe shpesh shiheshin si më të mira se ato të konkurrentëve – por a kishte rreziqe?
Nuk kishte të bënte më me përdorimin e saj për spiunazh – dhe më shumë me faktin se një marrëdhënie varësie nga një vend tjetër për teknologjinë nga e cila varet jeta e përditshme hap rrugën për ndikim dhe madje edhe për shtrëngim. Nëse bën diçka ose thua diçka që Pekinit nuk i pëlqen, a mund të të ndërpresë ai?
Në fund, teknologjia nga Huawei – e cila gjithmonë e mohoi se përbënte rrezik për sigurinë – u përjashtua nga 5G. Por ishte vetëm kompania e parë kineze që u bë globale dhe tani ka shumë të tjera.
Pra, a ka rëndësi nëse Kina ndërton reaktorë të rinj bërthamorë? Apo bëhet furnizuesi kryesor i teknologjisë së gjelbër? Dhe çfarë ndodh nëse njerëzit varen nga platforma e mediave sociale me origjinë kineze TikTok për lajmet dhe informacionin e tyre?
Kjo është fusha ku tensioni me axhendën e rritjes ekonomike bëhet më i qartë. Kina është ekonomia e dytë më e madhe në botë, një treg i rëndësishëm eksporti dhe burim investimesh. Nëse duam të sigurojmë përfitimet e kësaj marrëdhënieje, atëherë bëhet shumë më e vështirë të përjashtojmë kompanitë kineze nga tregu i Mbretërisë së Bashkuar.
Çdo lloj ndalimi i përgjithshëm ndaj teknologjisë ose kompanive kineze do të ishte absurd. Por sa duhet të hapemi?
Sfida tjetër për Britaninë është se, në shumë nga këto fusha ku përzihen siguria ekonomike dhe ajo kombëtare, SHBA-të po mbajnë një qëndrim më të ashpër – dhe Uashingtoni po kërkon të ushtrojë presion mbi Londrën që të bjerë në linjë.
Kjo e lë Londrën të zënë midis presionit nga Pekini dhe Uashingtoni dhe përpjekjes për të gjetur një mënyrë për t’i adresuar këto kërcënime, duke ruajtur njëkohësisht marrëdhënie produktive.
Asgjë nga këto nuk është e lehtë – dhe nuk ka shumë të bëjë me spiunazhin tradicional. Në këtë botë të re, kërcënimet janë shumë më të gjera dhe më komplekse.
Por pa një strategji të qartë, të qëndrueshme për Kinën, e cila shprehet me besim, kjo qeveri – ashtu si qeveritë e mëparshme – do të vazhdojë ta ketë të vështirë të dijë se si të orientohet.
