Bota
Si synon rrjeti i lajmeve të rreme i financuar nga Rusia të prishë zgjedhjet në Evropë – hetim i BBC-së
Oana Marocico dhe Seamus Mirodan , Hetimet BBC-së dhe Rowan Ings , Njësia Globale e Dezinformimit të BBC-së
Një rrjet sekret i financuar nga Rusia po përpiqet të prishë zgjedhjet e ardhshme demokratike në një shtet të Evropës Lindore, ka zbuluar BBC.
Duke përdorur një reporter të fshehtë, zbuluam se rrjeti premtonte t’i paguante pjesëmarrësit nëse ata postonin propagandë pro-ruse dhe lajme të rreme që dëmtonin partinë qeverisëse pro-BE të Moldavisë përpara zgjedhjeve parlamentare të vendit më 28 shtator.
Pjesëmarrësit u paguan për të gjetur mbështetës të opozitës pro-ruse të Moldavisë për të regjistruar fshehurazi – dhe gjithashtu për të kryer një të ashtuquajtur sondazh. Kjo u bë në emër të një organizate joekzistente, duke e bërë atë të paligjshëm. Rezultatet e këtij kampionimi selektiv, sugjeroi një organizator nga rrjeti, mund të hedhin themelet për të vënë në pikëpyetje rezultatin e zgjedhjeve.
Rezultatet e të ashtuquajturit sondazh, që sugjerojnë se partia në pushtet do të humbasë, janë publikuar tashmë në internet.
Në fakt, sondazhet zyrtare sugjerojnë se Partia qeverisëse e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) e themeluar nga Presidentja Maia Sandu është aktualisht përpara Bllokut Zgjedhor Patriotik pro-rus (BEP).
Ne kemi gjetur lidhje midis rrjetit sekret dhe oligarkut moldav Ilan Shor – i sanksionuar nga SHBA-të për “operacionet e ndikimit të keq të Kremlinit” dhe tani një i arratisur në Moskë. Mbretëria e Bashkuar e ka sanksionuar gjithashtu atë për korrupsion.
Ne kemi gjetur gjithashtu lidhje midis rrjetit dhe një organizate jofitimprurëse (OJF) të quajtur Evrazia.
Evrazia ka lidhje me z. Shor dhe u sanksionua nga Mbretëria e Bashkuar, SHBA-të dhe BE-ja për dyshimin se u ka dhënë ryshfet qytetarëve moldavë që të votonin kundër anëtarësimit në BE vitin e kaluar. Referendumi për anëtarësim kaloi, por me një diferencë shumë të vogël .
“Në vitin 2024, fokusi i fushatës [së Ilan Shorit] ishin paratë. Këtë vit, fokusi është dezinformimi”, tha shefi i policisë së Moldavisë, Viorel Cernauteanu, për BBC World Service.
Ne i kërkuam Ilan Shorit dhe Evrazias të jepnin përgjigje për gjetjet e hetimit tonë – ata nuk dhanë një përgjigje.
Manipulim: I fshehtë në një rrjet lajmesh të rreme
Shikojeni në iPlayer në Mbretërinë e Bashkuar, ose në BBC 2 në orën 19:00 BST të hënën, më 22 shtator.
Moldavia mund të jetë e vogël, por e vendosur midis Ukrainës dhe Rumanisë, anëtare e BE-së, ajo ka rëndësi strategjike si për Evropën ashtu edhe për Kremlinin, thonë ekspertët.
Shërbimi Botëror infiltroi rrjetin – i koordinuar në aplikacionin e mesazheve Telegram – përmes një lidhjeje që na dërgoi një denoncues.
Kjo na dha një pasqyrë thelbësore se si funksionon një rrjet propagande antidemokratike.
Reporterja jonë e fshehtë, Ana, dhe 34 rekrutë të tjerë, u kërkuan të merrnin pjesë në seminare sekrete online të cilat do të “përgatisnin operativë”. Me tituj si “Si të kalosh nga kuzhina jote në udhëheqës kombëtar”, ato dukeshin se shërbenin si një proces verifikimi. Ana dhe të tjerët duhej të kalonin teste të rregullta për atë që kishin mësuar.
Gazetarja jonë u kontaktua më pas nga një koordinatore e rrjetit e quajtur Alina Juc. Profili i mediave sociale i znj. Juc thotë se ajo është nga Transnistria, një rajon separatist i Moldavisë lindore besnik ndaj Moskës, dhe Instagrami i saj tregon se ajo ka bërë udhëtime të shumta në Rusi gjatë viteve të fundit.
Znj. Juc i tha Anës se do të paguhej 3,000 lei moldavë (170 dollarë, 125 paund) në muaj për të prodhuar postime në TikTok dhe Facebook gjatë periudhës para zgjedhjeve dhe se paratë do t’i dërgoheshin nga Promsvyazbank (PSB) – një bankë shtetërore ruse e sanksionuar, e cila vepron si banka zyrtare për ministrinë ruse të mbrojtjes dhe është aksionare në njërën nga kompanitë e Ilan Shor.
Ana dhe rekrutët e tjerë u trajnuan për të prodhuar postime në mediat sociale duke përdorur ChatGPT. Atyre iu tha se përmbajtja “tërheq njerëzit nëse fotografia përmban pak satirë… mbi realitetin”, por se duhet shmangur përdorimi i tepërt i inteligjencës artificiale për t’u siguruar që postimet të dukeshin “organike”.
Brenda grupit Telegram, Ana dhe BBC kishin qasje në udhëzimet e mëparshme të lëshuara për pjesëmarrësit. Fillimisht, atyre u ishte kërkuar të shkruanin postime patriotike rreth figurave historike në historinë e Moldavisë – por gradualisht kërkesat ishin bërë tepër politike.
Anës iu kërkua të postonte akuza të pabaza – duke përfshirë atë se qeveria aktuale e Moldavisë po planifikon të falsifikojë rezultatet e zgjedhjeve, anëtarësimi i mundshëm i Moldavisë në BE varet nga ndryshimi i “orientimit seksual” të qytetarëve të vendit në LGBT dhe se Presidenti Sandu po lehtëson trafikimin e fëmijëve.
Fushatat në mediat sociale tani janë shpesh në qendër të zgjedhjeve kombëtare. Ne monitoruam postimet në mediat sociale që mbështesnin partinë qeverisëse PAS të Moldavisë, por nuk zbuluam ndonjë fushatë të dukshme dezinformimi.
Gjatë gjithë ushtrimit tonë të fshehtë me rrjetin, ne ndamë vetëm postime që ishin faktikisht të sakta dhe e kufizuam numrin e tyre.
Ne donim të zbulonim se kush tjetër ishte në rrjet, pasi kishim prova se ai përbëhej nga grupe të shumëfishta të ngjashme me atë në të cilin u infiltruam. Ne kërkuam modele të aktivitetit të ngjashëm në llogari të tjera që mund t’i monitoronim përmes aksesit tonë në Telegram.
Rrjeti, konkluduam ne, përbëhet nga të paktën 90 llogari në TikTok – disa të maskuara si media – të cilat kanë postuar mijëra video me një total prej më shumë se 23 milionë shikimesh dhe 860,000 pëlqimesh që nga janari. Popullsia e Moldavisë është vetëm 2.4 milionë.
Ne i ndamë gjetjet tona me Laboratorin e Kërkimeve Forenzike Dixhitale (DFRLab) me seli në SHBA, dhe ata na thanë se analiza e tyre tregon se rrjeti mund të jetë edhe më i madh. Rrjeti më i gjerë ka grumbulluar më shumë se 55 milionë shikime dhe mbi 2.2 milionë pëlqime në TikTok që nga janari, zbuloi DFRLab.
Rrjeti nuk postoi vetëm dezinformata. Znj. Juc i ofroi gjithashtu Anës 200 lei moldavë (12 dollarë, 9 paund) në orë në para të gatshme për të kryer sondazhe jozyrtare, duke intervistuar njerëz në kryeqytetin e Moldavisë rreth kandidatëve të tyre të preferuar në zgjedhje.
Përpara se të kryenin këtë detyrë, pjesëmarrësve iu dha trajnim se si t’i bindnin në mënyrë delikate ata që po anketoheshin.
Atyre iu kërkua gjithashtu të regjistronin fshehurazi të intervistuarit të cilët thanë se mbështesnin opozitën pro-ruse.
Znj. Juc zbuloi se kjo ishte për të “parandaluar manipulimin e votimit”, duke sugjeruar se rezultatet e anketës dhe regjistrimet sekrete do të përdoren, në rast të një fitoreje të PAS, si prova të supozuara se ajo fitoi në mënyrë të padrejtë.
Provat tona sugjerojnë gjithashtu se rrjeti të cilit iu bashkua gazetari ynë po merr fonde nga Rusia. Ana dëgjoi – dhe filmoi – Alina Juc në telefon duke kërkuar para nga Moska.
«Dëgjo, a mund të sjellësh para nga Moska… Më duhet vetëm t’u jap njerëzve të mi rrogat», e filmuam duke thënë.
Nuk ishte e qartë se kush do t’i dërgonte paratë, por ne kemi gjetur lidhje midis rrjetit dhe Ilan Shor nëpërmjet OJQ-së Evrazia.
Ilan Shor dhe Evrazia nuk iu përgjigjën gjetjeve të hetimit tonë.
BBC gjeti foto të trajneres së Anës, Alina Juc, në faqen e internetit të Evrazias – dhe një nga grupet në Telegram ku ishte shtuar Ana quhej “Udhëheqësit e Evrazias”.
Ministria e Jashtme e Mbretërisë së Bashkuar thotë se Evrazia vepron “në Moldavi në emër të oligarkut të korruptuar në arrati Ilan Shor… për të destabilizuar demokracinë moldave”.
Ne i kërkuam Alina Juc të komentonte mbi gjetjet tona – ajo nuk u përgjigj.
TikTok tha se kishte zbatuar masa shtesë sigurie përpara zgjedhjeve dhe vazhdoi të “kundërshtonte në mënyrë agresive sjelljen mashtruese”. Pronari i Facebook-ut, Meta, nuk iu përgjigj gjetjeve tona.
Ambasada ruse në Mbretërinë e Bashkuar mohoi përfshirjen në lajme të rreme dhe ndërhyrje zgjedhore dhe pretendoi se ishte BE-ja ajo që kishte ndërhyrë në zgjedhjet e Moldavisë.
Raportim Shtesë: Malvina Cojocari, Andreea Jitaru, Angela Stanciu
Autoritetet shëndetësore në Shtetet e Bashkuara kanë lëshuar një paralajmërim urgjent pasi mijëra pasagjerë mund të jenë ekspozuar ndaj fruthit, sëmundjes më ngjitëse në botë, në aeroportin ndërkombëtar Neëark Liberty në New Jersey.
Sipas Departamentit të Shëndetësisë të New Jersey-t (NJDOH), një person i infektuar, jo rezident i këtij shteti, ka udhëtuar nëpër terminalet B dhe C më 19 dhjetor, mes orës 07:00 dhe 19:00, gjatë kulmit të udhëtimeve festive.
Zyrtarët paralajmërojnë se vendndodhja e saktë e personit nuk dihet, ndërsa po kryhet gjurmimi i kontakteve. Personat e ekspozuar mund të shfaqin simptoma deri më 2 janar 2026. Fruthi shfaqet me temperaturë të lartë, kollë, rrjedhje hundësh, sy të skuqur dhe skuqje të lëkurës, ndërsa mund të shkaktojë ndërlikime të rënda, si pneumonia dhe encefaliti.
Sipas CDC-së, në SHBA janë regjistruar mbi 2000 raste fruthi gjatë vitit 2025 dhe tre viktima, duke e bërë këtë shpërthimin më të madh që nga viti 1992.
Ekspertët fajësojnë rënien e normave të vaksinimit, duke theksuar se vaksina MMR mbetet mjeti më efektiv për parandalimin e sëmundjes. Autoritetet u bëjnë thirrje qytetarëve të vaksinohen dhe të kontaktojnë mjekun para çdo vizite shëndetësore në rast dyshimi për ekspozim.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky ka prezantuar një plan me 20 pika për t’i dhënë fund luftës me Rusinë, të cilin e ka cilësuar si “përpjekjen më të mirë” për arritjen e paqes. Drafti, i diskutuar së fundmi me përfaqësues të SHBA-ve dhe i paraqitur edhe ish-presidentit amerikan Donald Trump, konsiderohet rreth 90% i përfunduar, por mbetet ende i hapur për disa çështje kyçe.
Plani përfshin një sërë masash që synojnë stabilizimin e situatës në Ukrainë dhe parandalimin e një përshkallëzimi të ri të konfliktit.
Çfarë parashikon plani?
Mes pikave kryesore janë ngrirja e vijës së frontit, krijimi i një ushtrie të fuqishme ukrainase prej rreth 800 mijë trupash, e mbështetur financiarisht nga partnerët perëndimorë, si dhe vendosja e garancive të forta të sigurisë, të ngjashme me nenin 5 të NATO-s.
Gjithashtu, parashikohet anëtarësimi i Ukrainës në Bashkimin Europian, me kërkesën që të përcaktohet një afat i qartë për këtë proces. Kievi kërkon që kjo të jetë një garanci politike dhe strategjike për të ardhmen e vendit.
Siguria dhe garancitë ndërkombëtare
Plani përfshin një marrëveshje dypalëshe sigurie me Shtetet e Bashkuara dhe mbështetje ushtarake nga vendet evropiane, përfshirë mbrojtjen ajrore, tokësore dhe detare. Gjithashtu, parashikohet krijimi i një mekanizmi monitorimi për të shmangur rifillimin e luftimeve dhe për të garantuar respektimin e marrëveshjes.
Një tjetër element i rëndësishëm është lirimi i të gjithë robërve të luftës dhe civilëve të ndaluar, si dhe organizimi i zgjedhjeve pas arritjes së një marrëveshjeje paqeje.
Donbasi, nyja më e ndërlikuar
Rajoni i Donetskut mbetet pika më e vështirë e negociatave. Kievi refuzon çdo skenar që parashikon dorëzimin e territoreve të pushtuara dhe propozon krijimin e një zone të çmilitarizuar, ku të dyja palët të tërhiqen dhe siguria të garantohet nga forca ndërkombëtare.
Çështja e Zaporizhzhias
Një tjetër pikë e ndjeshme është centrali bërthamor i Zaporizhzhias, aktualisht nën kontroll rus. Zelensky propozon që ai të funksionojë si një “joint venture” mes Ukrainës dhe Shteteve të Bashkuara, me administrim të përbashkët dhe mbikëqyrje ndërkombëtare. Sipas tij, kjo do të garantonte sigurinë energjetike dhe do të shmangte rreziqet e një aksidenti bërthamor.
Qëndrimi i Moskës
Nga ana tjetër, Moska ka reaguar me tone të ashpra. Presidenti rus Vladimir Putin ka deklaruar se Perëndimi po përpiqet ta detyrojë Ukrainën të pranojë kushte të pafavorshme, ndërsa ka paralajmëruar se Rusia do të vazhdojë operacionet ushtarake nëse nuk arrihet një marrëveshje “e pranueshme”.
Putin ka theksuar se kontrolli i plotë i rajonit të Donetskut mbetet një nga objektivat strategjikë të Rusisë, duke e konsideruar atë një zonë kyçe për sigurinë dhe interesat e saj.
Kremlini tha se pajtohet me Presidentin e SHBA-së, Donald Trump, se bisedimet për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë janë në fazën përfundimtare.
I pyetur nga gazetarët nëse Moska ndan vlerësimin e Trump pas bisedimeve me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u përgjigj: “Sigurisht”.
Peskov refuzoi të komentojë mbi idenë e një zone të lirë ekonomike në Donbas ose mbi të ardhmen e termocentralit bërthamor Zaporizhzhia, i cili kontrollohet nga Rusia, duke thënë se Kremlini e konsideronte të papërshtatshme.
“Për momentin, nuk e konsiderojmë të nevojshme të japim detaje”, tha ai.
Sipas tij Ukraina duhet të tërheqë trupat e saj nga pjesa e Donbasit që ende e kontrollon nëse dëshiron paqe dhe se nëse Kievi nuk arrin një marrëveshje, atëherë do të humbasë edhe më shumë territor.
Putin dhe Trump folën të dielën përpara takimit të Trump në Miami me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskiy. Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha se një tjetër telefonatë ishte planifikuar shumë shpejt.
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Mijëra vetë të ekspozuar ndaj fruthit, alarm në një prej aeroporteve më të ngarkuar në botë
Kryetari shqiptar i komunës së Morbachut bëhet viral në Gjermani
Bujqësia po e humb peshën e saj në ekonomi, sektori në rënie të lirë
Berisha uron Kurtin për fitoren: Zgjedhjet, një sukses i vërtetë i demokracisë në Kosovë!
BE pret formim të shpejtë të institucioneve të reja të Kosovës
Zbulohet pas 12 vitesh, çfarë tha Michael Schumacher para se të aksidentohej
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
20 pikat e Zelenskyt për t’i dhënë fund luftës, Rusia kundër!
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
Autoboti i pastrimit të ujërave të zeza, po shpërndan ujë për qytetarët në Vlorë
Strakosha në formë të jashtëzakonshme, AEK-u gjen stabilitet. Garanci edhe për Kombëtaren
I dhanë mundësinë të krijojë qeverinë pa opozitën, Kurti mesazh falënderues për të gjithë votuesit e LVV: U jemi mirënjohës përjetë
Vlora 4 ditë pa ujë, kryetarja e bashkisë: Defekti, fatkeqësi natyrore. Ujësjellësi s’është në varësinë tonë, protestën po e bën opozita
Peskov: Rusia pajtohet me vlerësimin e Trump, bisedimet në fazën përfundimtare
U kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
FOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
Ish-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
Hetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Spitalet paralajmëruan se kriza e kujdesit në fund të jetës kërcënon trajtimin
Këta janë 10 kandidatët më të votuar në Vetëvendosjes
Disidenti egjiptian kërkon falje për tweets, ndërsa konservatorët kërkojnë dëbim nga Mbretëria e Bashkuar
Përplasjet kufitare Taxhikistan-Taleban: Çfarë fshihet pas tyre, pse ndikojnë në Kinë?
Titujt e gazetave në UK
-
Albania12 hours agoU kap me kokainë me vlerë 230 mijë euro, shqiptari: Mos më dënoni, më lejoni të kthehem në Shqipëri
-
UK12 hours agoFOTO/ Nëna me dy fëmijët humbën jetën në një zjarr tragjik në Angli
-
Albania2 days ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Sports11 hours agoIsh-kampioni i botës në boks Anthony Joshua plagoset në një aksident automobilistik në Nigeri, dy persona humbin jetën
-
UK2 days ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania13 hours agoHetimet për atentatin e Rinasit, burime: Autorët pasi dogjën mjetin që përdorën në krim u larguan me ambulancë
-
Albania1 day ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
UK1 day agoPrinci William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim